Het houdt niet over met de economische crisis. Even leek het ergste achter de rug. In de afgelopen drie kwartalen liet de Nederlandse economie een licht herstel zien. Tegelijkertijd werd duidelijk dat Nederland 29 miljard moet gaan bezuinigen om het overheidstekort weg te werken. En ook op EU-niveau vielen er lijken uit de kast, met als dieptepunt de Griekse staatsschuld en de daaropvolgende Euro-crisis. Reden voor Profielen om de economische temperatuur te meten bij de duale opleidingen van de Hogeschool Rotterdam.

Deze opleidingen bewegen mee met de markt omdat studenten na een voltijdperiode op school – meestal de eerste twee jaar – betaald aan het werk gaan. Ze hebben een baan van drie dagen en gaan één of twee dagen naar school. 1307 HR-studenten hebben voor deze vorm van studeren gekozen.

Van de vijftien duale opleidingen die de HR telt, heeft de meerderheid geen last van de crisis, zo blijkt uit een belronde. Bètastudies als elektrotechniek of civiele techniek bedienen een arbeidsmarkt die een grote krapte heeft gekend. Ook nu is daar nog werk. Leraren- en verpleegkundeopleidingen zijn niet direct verbonden aan conjuncturele schommelingen, en ook studies als cmv (cultureel en maatschappelijke vorming) of p&a (personeel & arbeid) kunnen hun duale studenten plaatsen. Maar een minderheid van de duale HR-opleidingen meldt wel dat de effecten van de economische crisis duidelijk merkbaar zijn. Niet verrassend zijn dit opleidingen die studenten klaarstomen voor sectoren die het economisch zwaar te verduren hebben, zoals de bouw, vastgoed en de automotive branche.

Opgedroogd aanbod
Docent Egbert Tonkens coördineert de duale route bij de opleiding autotechniek. ‘Tot twee jaar geleden konden onze studenten makkelijk een duale baan vinden. Als hun stage goed verliep, werden ze vaak door het bedrijf zelf gevraagd om duaal te komen werken en studeren. Ongeveer tien procent van onze studenten kiest voor duaal. Van de negen studenten die dit jaar hebben geprobeerd een duale baan te vinden, is het er maar één gelukt, en pas halverwege het jaar. Dus: Ja, we merken dat het crisis is. Ik ben wel blij dat ouderejaars die al geplaatst zijn, geen problemen ondervinden. De werkgevers zijn juist heel trouw.’

Tonkens kijkt niet op van het geringe animo onder bedrijven om nieuwe studenten in dienst te nemen. ‘Veel bedrijven hebben werknemers moeten ontslaan en maken gebruik van deeltijd-WW. Dan ga je geen student op de loonlijst zetten.’

Hetzelfde geldt voor aannemers- en vastgoedbedrijven. Daarom hebben ook de duale studenten van de opleidingen vastgoed & makelaardij (v&m) en bouwkunde moeite met het vinden van werk. Duaalcoördinator v&m duaal Sander van der Geest: ‘Bij de specialisaties beleggen in vastgoed en projectontwikkeling is het duale aanbod vrijwel opgedroogd. Alleen studenten die al contacten hadden, lukt het nog wel eens om aan een baan te komen.’

Minimumloon als bottleneck
Zo dramatisch is het nog niet gesteld bij de duale opleiding bouwkunde, al merkt de coördinator duaal van de opleiding Jaap van der Weide wel dat het sinds augustus 2009 lastiger is om duale studenten te plaatsen. ‘We hebben het idee dat het salaris vaak de bottleneck is. Als opleiding adviseren wij 130 procent van het minimumloon. Voor bedrijven die werknemers hebben moeten ontslaan, is dat intern niet te verkopen. Er zijn studenten die bereid zijn voor minder te werken – dat kan een oplossing zijn. We hadden dit collegejaar ook vier studenten die duaal wilden studeren, maar toch geen baan hebben gevonden. Zij gaan voltijd verder. Eén student had het ervoor over om studievertraging op te lopen. Hij heeft nu werk, maar dat heeft hem wel een half jaar gekost.’

Ook Van der Geest van v&m denkt dat het minimumloon dat zijn studenten verdienen bedrijven ervan weerhoudt duale studenten aan te nemen. Toch is dat volgens de onderwijsmanager geen reden om het minimumloon ter discussie te stellen. ‘Dat is niet in het belang van het onderwijs. We moeten voorkomen dat bedrijven vooral op onze studenten afkomen om ze in te zetten als goedkope arbeidskracht. Eigenlijk zien we die situatie al. De vraag naar duale studenten onder makelaars is juist toegenomen. Veel makelaars hebben de afgelopen tijd werknemers ontslagen en willen die gaten vullen met onze goedkopere, duale studenten.’

Onderwijskwaliteit niet in geding
Rob Kerman is onderwijsmanager bij de opleiding accountancy. Ook hij merkt dat het aanbod van werkplekken krapper wordt. ‘Toch lukt het ons nog steeds om de serieuze studenten aan werk te helpen. Wel zien we dat werkgevers kritischer zijn geworden bij de aanname van personeel. Het is moeilijker om de wat minder serieuze student geplaatst te krijgen. Omdat we verwachten dat het aantal propedeusestudenten het komende jaar verder zal toenemen, zullen we voortaan ook accountantsdiensten van de overheid benaderen. Tot nog toe richtten we ons vrijwel alleen maar op de particuliere sector.’

Meebewegen met de huidige situatie op de arbeidsmarkt, zoals de opleiding accountancy doet, is een strategie die ook gevolgd wordt door de andere conjunctuurgevoelige opleidingen. Ze moeten wel. Van der Geest van vastgoed & makelaardij: ‘Voorheen wilden studenten liever niet bij woningcorporaties werken. Corporaties hebben geen sexy imago. Nu moeten ze wel, en wij als opleiding zijn daar niet rouwig om. Woningcorporaties houden zich bezig met complexe vraagstukken, meer dan makelaarskantoren. Studenten kunnen er veel leren. De crisis in de vastgoedmarkt raakt dus wel onze duale opleiding, maar niet de onderwijskwaliteit. Studenten gaan aan de slag bij corporaties of kiezen alsnog voor de voltijd variant. Dat is niet leuk, maar het betekent niet dat hun opleiding minder goed is.’

Deze relativering is op zijn plaats. Studenten kunnen hun studie misschien niet meer inrichten zoals zij hadden gehoopt, maar ze hebben een goed alternatief. Zorgelijker voor deze groep is de arbeidsmarkt ná hun afstuderen. ‘In de projectontwikkeling komt de klap vaak later’, analyseert Van der Geest. ‘Inmiddels zit ook de projectontwikkeling in crisis, maar hoe lang dat zal duren weet niemand.’ Ook in de bouwsector wordt de grote klap pas in 2011 verwacht, vertelt onderwijsmanager Van der Weide. ‘Het is afwachten hoe de arbeidsmarkt dan is voor onze afstudeerders.’

EvdM