‘De vlaggen op de gebouwen hingen halfstok, maar afgezien daarvan hebben we in het weekend na de aanslagen in Parijs besloten om het gesprek hierover decentraal, binnen de instituten en in de klassen, te laten plaatsvinden als daar behoefte aan bestond. We hebben de docenten en onderwijsmanagers wel van materiaal voorzien dat ze konden gebruiken om dat gesprek te voeren.’ Aldus Bormans, die zelf een minuut stilte in acht nam toen hij op bezoek was bij de Rotterdam Academy. ‘Dat neemt niet weg dat ik beschikbaar ben om met iedereen die dat maar wil het gesprek hierover aan te gaan.’

Hebben die gesprekken in de klas ook echt plaatsgevonden?
Bormans: ‘Dat kan ik niet helemaal beoordelen omdat dat zich voor een groot deel aan mijn waarneming onttrekt, maar in gesprekken en in de wandelgangen hoor ik er te weinig over. Ik merk dat een grote welwillende groep de kat uit de boom kijkt, terughoudend is en aarzelingen heeft om terrorisme, radicalisering – ongeacht ideologie – en discriminatie in de klas bespreekbaar te maken. Ik zou het erg op prijs stellen als dat wel zou gebeuren.’

Maandag is er een bijeenkomst voor en door studenten en medewerkers van de sociale en lerarenopleidingen.
Bormans: ‘Ja, dat is de eerste grotere bijeenkomst over dit onderwerp en dat juich ik toe. Ik zal er zelf ook bij zijn (net zoals Profielen, red.). Ik hoop dat hun voorbeeld navolging gaat krijgen bij andere opleidingen. Wat mij betreft mag de kerstboodschap van vrede op aarde dit jaar best een beetje eerder komen.
‘In december komt burgemeester Aboutaleb bij ons op bezoek om met docenten over veiligheid en burgerschap te praten en in juni volgend jaar organiseren we een landelijk congres over dit thema. Ik ben voorzitter van de landelijke stuurgroep integrale veiligheid hoger onderwijs, vandaar.’

Hoe kunnen docenten het gesprek in de klas aanpakken?
Goossens: ‘Door van tevoren met de klas af te spreken dat je alleen maar met elkaar gaat praten, dat je een ander niet hoeft te overtuigen van jouw gelijk. Het doel is naar elkaar te luisteren waardoor je een ander hopelijk wat beter gaat begrijpen. De docent moet de rol van gespreksleider op zich nemen en de regels voor dat gesprek van tevoren duidelijk maken. De basis voor die regels staat in onze statuten. Heel veel oordelen en vooroordelen komen voort uit gebrek aan kennis. Ik ken een verhaal van een jongen van Marokkaanse komaf die voor de vakantie een spijkerbroek droeg en na de vakantie een djellaba en baard. Er ontstond onrust: is hij aan het radicaliseren of niet? Nadat de docent aan hem had gevraagd wat er aan de hand was, bleek dat die jongen zich zo kleedde omdat hij in de rouw was, en dat hij na de periode van rouw zijn spijkerbroek weer uit de kast zou halen. Dat werd duidelijk door er gewoon met hem over te praten. Ingewikkelder dan dat is het vaak niet. Praten, praten, praten. En als er toch reden voor zorg is, ben ik altijd beschikbaar voor advies.’

Bormans: ‘Op onze eigen HR Academie kunnen docenten de cursus ‘diversiteit: de inclusieve klas’ volgen en we organiseren ook deskundigheidsbevordering zorgwekkend gedrag. Er hebben al trainingen plaatsgevonden voor docenten, decanen en vertrouwenspersonen, maar deze training gaat geïntensiveerd worden, en vaker aangeboden.
‘Het allerbelangrijkst is natuurlijk het pedagogisch klimaat. Wij zetten zwaar in op couleur locale (elk instituut heeft zijn eigen identiteit en herkenbare ruimte in een groter gebouw, red.) en op binding. Docenten moeten hun studenten en hun ontwikkeling kennen, een beetje van ze houden. Dat klimaat is niet alleen goed voor studiesucces, maar ook voor geborgenheid en veiligheid. Onze pedagogiek moet helpen scheidslijnen op te heffen.’

Dat neemt niet weg dat er studenten zijn met zorgwekkend gedrag. Hoe ziet dat eruit?
Bormans: ‘Studenten die een risico zijn voor zichzelf, die hun docent of directeur bedreigen vanwege een bsa, gedrags- en persoonlijkheidsproblematiek. We zien dat toenemen. Het komt voor dat wij studenten overdragen aan instanties, maar dat zijn bijna altijd zorginstellingen: de maatschappelijk werker, psycholoog of psychiater. We hebben hoogstzelden contact met het veiligheidsloket, maar als het nodig is, weten we ook dat te vinden; we hebben goede afspraken in Rotterdam.’

Betekent dat dat de veiligheidsmaatregelen op de hogeschool niet worden aangescherpt? Geen poortjes?
Bormans: ‘Geen poortjes.’
Goossens: ‘Onze beveiliging is natuurlijk op orde en vanaf september verzwaard met de komst van enkele beveiligers, toezichthouders. Zij staan niet als bewakers voor de deuren van de gebouwen, maar lopen rond, praten met studenten en medewerkers en hebben respect hoog in hun vaandel staan. Zij kunnen goed communiceren en dat vinden we belangrijker dan spierballenvertoon.’
Bormans: ‘Poortjes bieden schijnveiligheid, leiden vaak tot minder alertheid en roepen meer onveiligheidsgevoelens op dan dat ze voorkomen. We zetten vooral in op een goede zorgstructuur.’

In Brussel zijn de scholen, ook de hogescholen, een paar dagen dicht geweest vanwege terreurdreiging. Zijn wij er klaar voor om de school te sluiten als dat nodig zou zijn?
Bormans: ‘Ja, dan zijn we daar klaar voor. Dan gaan de gebouwen gewoon dicht en zullen we daar uitgebreid over communiceren. De overheid kan besluiten openbare gebouwen te sluiten en ons opdracht daartoe geven en we zouden ook zelf kunnen beslissen onze gebouwen dicht te doen als wij dat nodig vinden, maar daar is de afgelopen periode echt geen enkele aanleiding toe geweest.’

En, na een korte stilte: ‘Heb ik al gezegd dat ik docenten oproep om vooral het gesprek met hun studenten te voeren?’

Tekst: Dorine van Namen
Beeld: Font Awesome