De koning las de troonrede voor in de Ridderzaal in het bijzijn van de senaat, het parlement en de regering. Naast onderwerpen als zorg, economie, veiligheid, huisvesting en migratie kwam ook het onderwijs aan bod in de troonrede, en dan met name het lerarentekort. Dat is volgens de regering een probleem dat zich niet zomaar met geld laat oplossen.

Investeringsfonds

De wetenschap werd niet rechtstreeks genoemd, maar innovatie en kennisontwikkeling wel. Het kabinet wil de opzet van een nieuw investeringsfonds, waaruit ‘specifieke projecten’ mogelijk gemaakt kunnen worden, begin volgend jaar presenteren.

Dat investeringsfonds hoort bij een ‘breed opgezette groeiagenda’ die het kabinet nog dit jaar wil afmaken. ‘Een belangrijke vraag is hoe de Nederlandse economie ook over twintig of dertig jaar duurzaam kan blijven groeien’, verklaarde de koning.

Voor vertrouwen in de toekomst zijn volgens het staatshoofd niet alleen een sterke rechtstaat, een fatsoenlijk inkomen en toegankelijke zorg nodig, maar ook ‘een opleiding die kansen biedt’.

Begroting: geen cadeautjes

Minister Van Engelshoven zei bij de opening van het academisch jaar, waar demonstranten om haar aftreden riepen: ‘wacht maar op Prinsjesdag’ en benadrukte dat het ‘kabinet scherp op het netvlies heeft staan hoe cruciaal wetenschap en innovatie zijn voor onze toekomst’. Maar in de begroting die het kabinet gisteren presenteerde voor komend jaar geeft het kabinet geen cadeautjes.

De plannen voor investeringen in onderwijs en innovatie moeten nog komen. Voorlopig staan ze niet op de Rijksbegroting van gisteren, dus zien het onderwijs en de wetenschap er nog niets van terug. De nieuwe begroting bevat allerlei plussen en minnen, maar geen grote wijzigingen.

Er staat nog altijd in de OCW-begroting dat het hele onderwijs (van basisschool tot universiteit) 137 miljoen euro moet bezuinigen in 2020 en 183 miljoen euro in de jaren erna: de zogenoemde ‘doelmatigheidskorting’. Daar is niets aan veranderd.

Meer studenten dan voorzien

Er zijn overigens opnieuw meer studenten in het hoger onderwijs dan het ministerie had geraamd. Dáár trekt het kabinet wel extra geld voor uit. ‘Hierdoor kunnen de onderwijsinstellingen structureel gecompenseerd worden voor de groei in leerlingen en studenten ten opzichte van de raming in het vorige jaar’, staat in de begroting.

De eerste reacties zijn stekelig. De twee vakbonden AOb en FNV zijn ‘ongelooflijk zwaar teleurgesteld’ dat het kabinet geen extra geld voor onderwijs – met name de beloning van leraren – uittrekt.

Harde bezuinigingen in de toekomst

Volgens de LSVb ‘speelt het kabinet verstoppertje met studenten’ nu de renteverhoging op studieschulden niet doorgaat. Dit zou vanaf 2025 decennialang honderden miljoenen extra opleveren voor de staatskas. Uit de Miljoenennota blijkt nu echter dat het kabinet dit bedrag wil compenseren door te korten op de bekostiging van hoger onderwijsinstellingen.

Ook de Vereniging Hogescholen maakt zich zorgen over de gemiste inkomsten van de afgelaste renteverhoging – oplopend tot 226 miljoen – die de minister rechtstreeks bij hogescholen en universiteiten wil weghalen. Voorzitter Maurice Limmen: ‘Er wordt een investering beloofd maar in de harde cijfers wacht ons wederom een bezuiniging’. Limmen vraagt het kabinet om met een oplossing te komen, en deze bezuiniging niet ten koste te laten gaan van de kwaliteit van het onderwijs.

De LSVb en ISO vinden ook dat investeringen uit het nieuwe investeringsfonds geen vervanging mogen zijn van de broodnodige investeringen in het hoger onderwijs. ISO-bestuurslid Eline van Hove: ‘Er moet nodig achterstallig onderhoud worden gepleegd in het hoger onderwijs. Het investeringsfonds biedt de kans om dit eindelijk recht te trekken.’

Tekst: HOP, Bas Belleman; Profielen, Edith van Gameren

Volg ons op Instagram