Blended learning in september 2021? Maar hoe dan?
Gepubliceerd: 25 January 2021 • Leestijd: 5 minuten en 13 seconden • Nieuws Dit artikel is meer dan een jaar oud.In de corona-update van 13 januari schetst het college van bestuur een perspectief waarbij vanaf september fysiek en online onderwijs gecombineerd gaan worden. Gaat dat lukken? Hoe? En hoe verhoudt dit plan zich tot de uitkomsten van onderzoek onder studenten die, zo lijkt het, serieuze problemen ervaren met het onderwijs op afstand. Een gesprek daarover met Fleur Prinsen, op de HR lector digitale didactiek.
Prinsen was zijdelings betrokken bij het onderzoek en plaatst kanttekeningen bij wat er met de uitkomsten gedaan kan worden. In de onderzoeksuitkomsten ziet ze daarnaast allerlei aanknopingspunten om blended learning (een doordachte combinatie van onderwijs op locatie en online) straks samen vorm te gaan geven.
Waarom scoort het huidige online onderwijs niet hoog?
Online lessen worden lager gewaardeerd dan lessen op school, luidde een van de conclusies van het onderzoek onder 4081 studenten van de HR. Kun je dit wel zo stellen?, vraagt Prinsen zich hardop af. Ze wil graag proberen te duiden waarom het online onderwijs zoals het nu gegeven wordt – ze noemt dat zelf liever onderwijs op afstand – niet erg hoog scoort. Belangrijk, stelt ze, omdat de HR ook na de coronacrisis ermee wil doorgaan, in combinatie met onderwijs op locatie.
Want waarom zou je met online onderwijs doorgaan als studenten er niet positief over zijn? Prinsen vraagt zich dan vooral af wáárom studenten niet zo positief zijn. ‘De correlatie tussen hoe studenten zich momenteel voelen, bijvoorbeeld hun motivatie in de coronaperiode (waar in het onderzoek ook naar werd gevraagd, red.) en hoe ze online onderwijs ervaren, is moeilijk aan te geven. De lage mate van welzijn en motivatie kan van invloed zijn op het oordeel over het onderwijs op afstand.’
Maken we wel goed gebruik van digitale middelen?
Je kunt je ook afvragen of docenten, maar ook studenten, wel goed gebruikmaken van de meerwaarde die het inzetten van digitale middelen kan hebben voor het onderwijs- en leerproces. ‘Uit een onderzoek van vorig jaar* blijkt dat je online onderwijs geen goed doet als je, als de docent, het probeert te vertalen vanuit wat je gewend bent in de klas te doen’, zegt Prinsen.
‘De klas rondkijken en aan de blikken van studenten zien of ze iets begrijpen kan niet goed in Teams, maar er zijn andere manieren.’
‘Online heeft z’n eigen kwaliteit. Je hoort als kritiek dat er bij online onderwijs weinig interactie mogelijk is maar dat is niet per se zo. De interactie wordt alleen op een andere manier gefaciliteerd. De klas rondkijken en aan de blikken van studenten zien of ze iets begrijpen kan niet goed in Teams, maar er zijn andere manieren. Via een Mentimeter kun je bijvoorbeeld begrip checken en direct een beeld krijgen van hoe de klas ervoor staat, en MS Forms biedt daarvoor ook mogelijkheden.’
‘Online afzetten tegen offline helpt niet’
‘Docenten doen ontzettend hun best maar veel van hen weten bepaalde dingen nog niet’, stelt Prinsen. Offline onderwijs vergelijken met een nog niet goed ontwikkelde manier van online lesgeven is volgens de lector dan eigenlijk niet fair. Prinsen: ‘Online afzetten tegenover offline gaat sowieso niet helpen, juist ook omdat we toe willen naar een combinatie van de twee.
‘Uit het HR-onderzoek blijkt daarbij dat studenten die afgelopen najaar naast online ook offline onderwijs hebben gevolgd (54 procent van de hogerejaars) tevredener zijn met hun studie dan degenen die geen offline onderwijs volgden. De meest simpele verklaring is dat men volledig online onderwijs niet wil. Blended onderwijs is wat anders.’
‘Makkelijk klagen als je je eigen vaardigheden niet meeneemt’
Ook studenten ontwikkelen nog niet allemaal hun vaardigheden voor het volgen van online onderwijs, weet Prinsen uit eerder onderzoek van Dobbs, Waid, & del Carmen**. ‘Het is makkelijk klagen over online onderwijs als je je eigen houding en vaardigheden niet meeneemt.’ Bij die vaardigheden horen onder andere ook het je – thuis – niet laten afleiden. ‘Als een student zegt “als ik op locatie ben, kan ik niets anders dan met de les bezig zijn” en ook zegt dat online onderwijs gewoon niet werkt, maak je van een vooroordeel een excuus.’
Daar moeten we met z’n allen wat aan doen, vindt Prinsen. ‘We moeten daar beter bij ondersteunen. Je moet leren om je niet af te laten leiden en jezelf een dagritme aanleren, inclusief pauzes. Docenten moeten zich ook bewust zijn dat je voor online onderwijs meer structuur moet bieden.
‘Online opdrachten vergen duidelijke uitleg’
Online opdrachten voor zelfstandig of samenwerken vergen heel duidelijke uitleg, ook over het waarom van zo’n opdracht. Offline zie je verbaasde blikken als studenten een opdracht niet begrijpen, online niet. Daar heb je dus een feedbackmoment nodig. Als je online niet checkt of ze de opdracht snappen en ze snappen ‘m inderdaad niet, zijn ze snel afgehaakt.’
Uit onderzoek blijkt dat studenten niet goed kunnen inschatten hoeveel ze van iets leren.
Als studenten aangeven minder van online te leren dan van offline, moet je daar in de ogen van Prinsen de kanttekening bij zetten dat uit onderzoek van Carpenter, Witherby, & Tauber (2020)*** blijkt dat studenten niet goed kunnen inschatten hoeveel ze van iets leren. Prinsen: ‘Als je hier een vraag over stelt dan meet je eigenlijk iets anders, bijvoorbeeld dat ze dit onderwijs niet leuk vinden’.
‘Best een duur Netflix-abonnement’
Vanzelfsprekend zit niet elke student hetzelfde in elkaar en geven studenten bij de open vragen van het onderzoek soms ook aan dat ze juist wel tevreden zijn over het online onderwijs. ‘Ik leer van een kennisclip meer dan van een offline les’, reageerde een van de invullers van de vragenlijst. Een aantal studenten maakt ook kenbaar na corona het liefst bijna helemaal online te willen blijven. Maar dan wel wat goedkoper dan nu, suggereert een ander: ‘Dit is best een duur Netflix-abonnement…’.
Om aanstaande september, als we dan tenminste echt weer naar school mogen, met blendend learning te kunnen starten, is het nodig om op de HR met allerlei partijen in gesprek te gaan. ‘Volgens de directeuren van de instituten hebben we blended learning in september nog niet 100 procent goed geregeld, maar we moeten wel luisteren naar wat studenten op het moment wél waarderen, en zoeken naar voorbeelden van online componenten die meerwaarde hebben opgeleverd, ook voor docenten.’
‘We moeten vooral heel veel gaan uitproberen’
Die voorbeelden moeten worden gedeeld. Prinsen: ‘En dan moeten we vooral heel veel gaan uitproberen, en met elkaar gaan uitzoeken wat werkt. Ik sprak een docent die pre-corona dezelfde les gaf aan drie klassen van elk zo’n dertig studenten. De ruimte – het lokaal – gaf de beperking. Maar online kan hij aan alle 90 studenten tegelijk les geven, wat hem tijd geeft voor andere dingen. Nadeel kan zijn dat de klas zo groot wordt dat een student bijvoorbeeld geen vragen meer durft te stellen. Zulke dingen moet je dus uitproberen.’
‘We weten niet alles maar vaak hebben andere docenten allang iets goeds uitgevonden. En er zijn andere docenten die niet durven te zeggen dat ‘t niet lukt. Soms heeft de docent een te oude computer waardoor dingen niet werken. Dan kun je je afvragen waarom hij geen nieuwe regelt maar je kunt ook stellen dat het probleem bij de student ligt die er niks over zegt.’
Fleur Prinsen verwijst voor tips en ideeën graag naar onder andere de online magazines die afgelopen april op Hint zijn gezet en op de pagina van de WOLT (Werkplaats Onderwijsleertechnologie). Ook gaat Prinsen in gesprek met mediatheken en studieloopbaancoaches. Alles voor een onderwijs waarbij offline en online goed wordt gecombineerd. Met minder online onderwijs dan nu, en meer dan pre-corona.
Tekst: Jos van Nierop
Illustratie: Demian Janssen
*) Reedy, A., Carmichael, K., & Kelly, O. (2020). Emergency responses to teaching, assessment and student support during the COVID-19 pandemic. In Proceedings: ASCILITE 2020. ASCILITE.
**) Dobbs, R. R., Waid, C. A., & del Carmen, A. (2009). STUDENTS’ PERCEPTIONS OF ONLINE COURSES: The Effect of Online Course Experience. Quarterly Review of Distance Education, 10(1), 9.
***) Carpenter, S. K., Witherby, A. E., & Tauber, S. K. (2020). On Students’(Mis) judgments of Learning and Teaching Effectiveness. Journal of Applied Research in Memory and Cognition.
Wil je op donderdag (rond lunchtijd) het heetste nieuws van afgelopen week in je mailbox ontvangen? Meld je aan voor onze nieuwsbrief. 
Profielen, het onafhankelijke nieuwsmedium van de Hogeschool Rotterdam, deelt wekelijks artikelen op Linkedin. Ben jij onze nieuwe connectie? 
Je wordt als HR een soort LOI, meer niet.
Ik zie wel dat er voordelen zitten aan blended learning. Bijvoorbeeld: feedback geven is in de klas soms echt lastig te organiseren. Vooral als de klas wat groter is. Met Feedbackfruits (of een ander programma) zijn daar best goede dingen mee te doen.
In het artikel lees ik ook dat wat zaken waar ik huiverig van wordt. Bijvoorbeeld: dat we gedisciplineerder moeten zijn als we op afstand lessen volgen (je niet af laten leiden en pauzes nemen). Dat betekent dat wij ons gedrag moeten gaan aanpassen om een technologie te kunnen laten werken. We moeten echt oppassen voor die volgorde.
Laten we eerst de waarde van blended learning vaststellen en op basis daarvan ons gedrag aanpassen. Want er is niets tegen een andere manier van werken, maar niet alleen maar ‘omdat het kan’.
Ook dreigt het gevaar dat als we niet nadenken over waarom we deze verandering zouden doorvoeren, dat dan een andere waarde centraal staat. Wat minder zichtbaar misschien. Economisch voordeel bijvoorbeeld. Of efficiëntie. Niets mis met die waarden, maar als dat het enige is dan worden we inderdaad een soort LOI.
Op dit moment zijn veel mensen niet overtuigd van de waarde van onderwijs op afstand of blended learning. Het is dan des te belangrijker om het met elkaar te hebben over die waarde.
Volgens Bailey, Hendricks, en Applewhite (2015) ligt het verschil tussen online leren en ‘face-to-face’ niet in de leeruitkomsten, maar de relatie tussen de docent en student, de inhoud en het proces verandert. Er wordt meer gevraagd van studenten (eigen verantwoordelijkheid) en de rol van de docent verandert, doordat deze fungeert als facilitator, strateeg en coördinator van de leeractiviteiten.
Van beide groepen wordt dus meer gevraagd. Het betekent, zoals al is aangegeven in het artikel, een nieuwe rol voor docenten en studenten. Het is ook wel erg makkelijk, zoals het artikel geschreven lijkt, de bal alleen maar bij de studenten te leggen. Beide groepen dienen een nieuwe manier van werken te ontwikkelen. Als dat in samenspraak gaat met de studenten, wordt er ook meer draagvlak gecreëerd. Dat dit met vallen en opstaan gebeurt is logisch. Wat naar mijn mening vooral invloed heeft, is het gevoel dat hierbij komt kijken. Het is veel gezelliger voor zowel docenten als studenten om op locatie les te krijgen en interactie met elkaar te hebben. Het gaat veel natuurlijker en makkelijker, omdat we dit ook gewend zijn. Dit zegt niets over hoe goed er geleerd wordt of kan worden.
Bepaalde principes die gelden bij een normale les gelden ook, zoals een relatie opbouwen met studenten, differentiëren in een les en zinvolle werkvormen etc.. Dit moet alleen met digitale tools of op een andere manier dan iedereen gewend is.
Wat studenten vooral fijn vinden is dat de uitleg nu in filmpjes staat, welke teruggekeken kunnen worden zodat de uitleg beter begrepen wordt. Het zorgt er ook voor dat in theorie, er meer diepgang in de les bereikt kan worden, doordat de informatie (passief leren) al buiten de les beschikbaar is. Hierdoor kan er in de les actief mee aan de slag gegaan worden. Dat vraagt van de docent ander soort opdrachten. Ook is het bij een online les veel belangrijker om een bepaalde structuur aan te houden, omdat het veel meer tijd kost om groepjes te maken of in te delen.
Er kan echt veel uitgehaald worden, maar dat vraagt wel van zowel van studenten als docenten een experimentele manier van werken.
Als jij als docent zijnde je les exact hetzelfde doet als normaal gesproken, dan ben je (in mijn ogen) niet erg professioneel bezig. (ik zeg dit als docent)
Als jij als student zijnde verwacht dat je op je wenken wordt bediend en alleen maar filmpjes aan het verwerken bent en achteruit hangt tijdens een les, dan ervaar je inderdaad weinig plezier.
(Student Perspectives of Assessment Strategies in Online Courses. Journal of Interactive Online Learning, 13(3).
Naar mijn idee wordt in het artikel ook gezegd dat docenten hun werkwijze moeten aanpassen, sterker nog, dat wordt als eerste genoemd. Er staat tenslotte niet voor niets ‘Ook studenten ontwikkelen nog niet allemaal hun vaardigheden voor het volgen van online onderwijs’. En natuurlijk moeten we ons gedrag aanpassen aan nieuwe technologische mogelijkheden, dat doen we overal, dus waarom niet in het onderwijs. Onderwijs moet zowel qua vorm als qua inhoud passen bij de samenleving waarin we leven en voor het hbo geldt dan ook nog dat het onderwijs moet opleiden voor de werkpraktijk over 5 tot 10 jaar, want dan gaan onze 1ejaars studenten aan de slag. Die samenleving s er één waarin we omringd zijn met technologie en waarin kennis in snel tempo verouderd. Dat alleen is al een reden om in ons onderwijs andere accenten te gaan leggen en een andere werkwijze te gaan hanteren*. En dat is precies waar het hier om gaat. Niemand wil volledig online onderwijs, zie waar dat toe leidt bij de LOI** en niemand wil alleen harde inhoud in een curriculum zonder aandacht voor binding en sociale interactie. Wat we willen is een uitbreiding van ons arsenaal aan onderwijsmogelijkheden en een gefundeerde keuze voor werkvormen of ze nu online of on-site zijn waarmee we studenten opleiden die zowel inhoudelijk als sociaal de kennis en de vaardigheden hebben die nodig zijn voor de arbeidsmarkt.
* https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/41271904/From_-Sage_on_the_Stage-_to_-Guide_on_the_Side–__A_Good_Start.pdf?1452967742=&response-content-disposition=inline%3B+filename%3DFrom_Sage_on_the_Stage_to_Guide_on_the_S.pdf&Expires=1611652546&Signature=K5B-YYhFTLoXf1wvjiVEi8rAvl4SJ~rWhQfY9BvnYj-Lc1xo9VDWCFtKBTcg4WoQjzfmCH5M0d-k~pQR737MGKnjzFcAxkK3V-RXGVJ8cwo9ESVysel7r695ylitGWiEVm-HnJWyBiYNf6o0FYUtYb1sPfvrQ9OsJTAPbsU3lvwNPaOxvy0HtUgIz7a5I6xl5paXMAm8MNx29VuWILONSY8kvZAXoaPy9zbCjMgqHiYYvP1jREpQywdJe3gF~jo6BzYDeC8pn~qISM6rL4f2aqhoqukx3UjgamBPb4OOcVcNnVg0vp6~NMInnZglyiQwKt6WMO0aSPIsBk5ALODFOA__&Key-Pair-Id=APKAJLOHF5GGSLRBV4ZA
** https://www.groene.nl/artikel/de-prijs-van-scholing