Yaicke Mackaay is vierdejaars social work en maakte tijdens haar stage een podcast met gedetineerden. ‘Ze zien zichzelf vooral als gedetineerde en bij sommigen is het stigma hun identiteit geworden.’

‘Ik werkte tijdens mijn stage op het re-integratiecentrum (RIC) van detentiecentrum Rotterdam. Daar zitten mensen in voorarrest en worden ze voorbereid op die straf, of op hun terugkeer in de samenleving. Van de kruimeldief tot aan de moordenaar, alles loopt door elkaar. Ik hielp hen met het opzeggen van de huur, verzekeringen, telefoonabonnementen en trof betalingsregelingen voor openstaande boetes. Ook ging ik met ze in gesprek om te kijken wat er allemaal nog meer speelde in hun levens dat van belang was.

‘Van de kruimeldief tot aan de moordenaar, alles loopt door elkaar.’

‘Die gesprekken ga je zijdelings aan. Je moet eerst het vertrouwen zien te winnen door wat slap te ouwehoeren. Tegelijkertijd maak je duidelijk dat het mogelijk is om ook serieus te praten als die behoefte er is. Zo kwam ik met een doorgewinterde gedetineerde in gesprek die vertelde dat hij al langer had vastgezeten dan hij vrij was. Hij was ook niet van plan er ooit mee te stoppen, daar was hij heel open en eerlijk over. Alles draaide volgens hem om geld, en hij moest toch brood op de plank krijgen voor zijn kinderen. Zodra hij vrij was zou hij daarom weer op dezelfde voet verdergaan.  ‘

‘Alles draaide volgens hem om geld, en hij moest toch brood op de plank krijgen voor zijn kinderen.’

‘Toch kreeg ik hem gaandeweg zover dat hij in de toekomst wel aan de slag wilde als ervaringsdeskundige. Als hij jongeren kon helpen voorkomen hetzelfde pad als hij te bewandelen, dan wilde hij stoppen met zijn criminele activiteiten. Dat was heel tof, alleen is er helaas uiteindelijk niets van terechtgekomen. Van zowel het personeel als van andere gedetineerden kreeg hij te horen dat-ie gewoon een boef was. Hij zou zoiets niet kunnen. Hij kwam naar mij toe en zei: “Laat maar zitten, ik ben ook gewoon een boef. Laat ik het maar gewoon toegeven”. Dit gebeurde een week voordat hij vrij kwam. Toen hij weer vrij was wist ik dat de wereld een stukje onveiliger was geworden.

Ik heb daar echt flink van gebaald. Hij was veroordeeld voor gedwongen prostitutie, en tijdens mijn vorige stage bij de crisisdienst 113 heb ik veel van zijn slachtoffers gesproken – vrouwen die vanwege mensen zoals hij zelfmoordneigingen hadden. Dat voelde heel frustrerend, vooral omdat de deur voor mijn gevoel was geopend en hij eindelijk bereid was eruit te stappen. Maar vanwege opmerkingen van anderen liet hij het erbij zitten.

‘Toen hij weer vrij was wist ik dat de wereld een stukje onveiliger was geworden.’

‘Ik ging vervolgens met andere gedetineerden praten om te kijken of ze ook tegen dit stigma aanliepen. Tijdens die gesprekken viel op dat ze vaak vonden dat het er gewoon bij hoorde; het oordeel van anderen was voor hen onderdeel van de straf. Ik ben het daar niet mee eens en vind dat iedereen een tweede kans verdient. Ik wilde ze laten nadenken hierover, en heb samen met een vriendin bedacht om een podcast te maken over dit onderwerp.

‘Ik sprak met zeven gedetineerden en stelde hen altijd eerst de vraag wat voor titel zij zichzelf zouden geven.’

‘Een stigma is een titel die wij op anderen of onszelf plakken, een label, en daar wilden wij juist vanaf. Daarom is de titel van de podcast “podcast geen titel”. Ik sprak met zeven gedetineerden en stelde hen altijd eerst de vraag wat voor titel zij zichzelf zouden geven. Zo wilde ik het zelfstigma ter sprake brengen en ze prikkelen om ook te vertellen hoe ze zelf eigenlijk gezien wilden worden. Ik wilde duidelijk maken dat ze ook wat mogen willen, want dat idee hadden ze lang niet allemaal.

‘De gesprekken gingen niet over het delict, juist de mens wilde ik naar voren laten komen. Dit vonden ze vaak maar raar en in hun ogen helemaal niet interessant. Ze zien zichzelf vooral als gedetineerde en bij sommigen is het stigma hun identiteit geworden. Soms willen ze ook niet anders en is het stigma een muur die ze voor zichzelf hebben opgebouwd. Ik sprak iemand die zei dat hij heel erg zijn best deed maar dat het nooit goed genoeg was. Dus, zei hij, geef ik er maar aan toe want dat doet minder pijn dan constant teleurgesteld worden terwijl ik mijn best doe. Het kan dus ook een manier zijn om de situatie waarin ze verkeren goed te praten.

‘De gesprekken gingen niet over het delict, juist de mens wilde ik naar voren laten komen.’

‘Er zijn wel psychologen op de afdeling die gedetineerden op mentaal vlak kunnen helpen, maar er is een groot grijs gebied met mensen zonder psychische aandoening die eigenlijk ook best wat extra hulp kunnen gebruiken. Ik ging een keer een broodje eten met een gedetineerde die ineens heel zijn levensverhaal vertelde. Een beetje overrompeld vroeg ik wat hij van mij verwachtte, of ik iets voor hem kon betekenen misschien. Hij antwoordde dat hij het al heel fijn vond dat ik gewoon met hem een broodje had gegeten, en vroeg of we vaker konden praten. Soms is zoiets al genoeg en hoeft iemand niet meteen naar een psycholoog. Hier valt nog veel winnen, daarvoor heb ik ook heel erg voor gepleit met andere stagiaires. Een social worker zou dit werk volgens mij heel goed kunnen doen.

‘Zelf ben ik niet van plan om in de detentie te werken, vooral vanwege de bureaucratie.’

‘Zelf ben ik niet van plan om in de detentie te werken, vooral vanwege de bureaucratie. In een overheidsinstantie als deze, ben je vaak meer bezig met regels dan met je cliënt en het op orde brengen van zijn leven. Daar heb ik mijn opleiding niet voor gedaan. Ik wil vooral mensen helpen die hulp tekort komen en mijn doel is dat er aan het eind van mijn leven minstens één iemand is die zegt: “Doordat Yaicke er is geweest heb ik mijn droom of doel kunnen bereiken”. Dat zou mij gelukkig maken. En als ik dat voor meer mensen kan doen dan zou dat heel erg tof zijn.’

De podcast van Yaicke is te beluisteren op Spotify. Ook post ze erover op Instagram.

Tekst en foto: Wietse Pottjewijd

Facebook? Ja, ook daar zit Profielen (het onafhankelijke nieuwsmedium van de Hogeschool Rotterdam).