Al in 1993 gebruikte de Amerikaanse socioloog George Ritzer de fastfoodketen McDonald’s als voorbeeld om te laten zien hoe efficiëntie, voorspelbaarheid, berekenbaarheid en beheersbaarheid de samenleving lijken te overheersen. Ook op de Hogeschool Rotterdam is de McDonaldisering duidelijk zichtbaar. Het college van bestuur vertelt de instituten hoe ze hun onderwijs moeten inrichten. Door die uniformiteit kunnen slechte opleidingen zichzelf verbeteren, maar in hun val ook een hele hogeschool meenemen. Kijk maar naar de Inholland-affaire. Goede opleidingen daarentegen worden door alle regelzucht beperkt in hun vrijheid. Creativiteit en boven het maaiveld uitstijgen worden aan banden gelegd door het onderwijsmodel en de voorgeschreven ureninvulling, de ptd zoals dat hier op de hogeschool wordt genoemd.

Toch kun je een onderwijsinstelling niet managen als een patatzaak. De verschillen tussen de opleidingen en hun modules zijn groter dan die tussen een hamburger en een cheeseburger. Ongelijksoortige taken worden in ptd’s getransformeerd naar eenheidsworsten van onderwijsen uitvoeringstaken in vastgestelde tijdseenheden. De docent wordt een lesboer die routinematig het format invult, uitvoert en vervolgens via het computersysteem Osiris gecontroleerd wordt. Dat doet misschien recht aan het werk van een fastfoodmedewerker met mbo 1-niveau, maar niet aan professionals op wo-niveau.

Uiteindelijk bevordert deze boekhoudersmentaliteit niet de kwaliteit van het onderwijs. Het garandeert alleen de kwantiteit ervan. En als je fastfood serveert, worden je studenten ook geen fijnproevers. Nu bieden we ze kennis en competenties aan als hapklare McNuggets. Natuurlijk moet het onderwijs structuur en einddoelen kennen, maar niet op zo’n manier dat het uitdaging en zelfsturing in de weg staat. Bovendien versterkt efficiëntie het berekenende gedrag van studenten: waarom zou je nog iets doen als je er geen studiepunten voor krijgt? Het gevolg is dat studenten bij de balie van studentregistratie een kant-en klare studie bestellen. Dat is geen queeste meer naar kennis maar een kwestie van modules afronden, hokjes afvinken en tenslotte aan de balie je diploma ophalen. Wat mij betreft is het tijd dat McDonald’s plaats gaat maken voor haute cuisine.