Regeringspartijen VVD en PvdA hebben geen meerderheid in de Eerste Kamer en zijn daar dus afhankelijk van oppositiepartijen. Aanvankelijk leek het afschaffen van de basisbeurs daarom kansloos, omdat te veel partijen ertegen zijn. Maar nu lijkt er toch al bijna een meerderheid te zijn.

Hoge eisen GroenLinks
GroenLinks en D66 zijn in principe voorstander van een leenstelsel, waarbij studenten geen basisbeurs meer krijgen en hun studielening achteraf moeten terugbetalen. Maar in de onderhandelingen met het kabinet stelt GroenLinks hoge eisen, zoals verlaging van het collegegeld en een hogere aanvullende beurs.

Met D66 kan het kabinet makkelijker zaken doen. De partij eist allereerst extra investeringen in onderwijs ‘niet alleen uit de zak van de student, maar ook uit de zak van de samenleving’, zoals Kamerlid Paul van Meenen het uitdrukt. Verder kunnen de democraten niet accepteren dat de aanvullende beurs verdwijnt voor studenten van wie de ouders ‘onvindbaar’ zijn.

In het Kamerdebat maakte 50Plus een draai. De ouderenpartij zei eerder de basisbeurs te willen behouden, maar staat volgens parlementariër Norbert Klein nu ‘net zo open’ in de onderhandelingen als D66.

SGP
Zoals verwacht ligt ook de SGP niet dwars. Kamerlid Roelof Bisschop had liever gezien dat de langstudeerboete behouden bleef, omdat die maar een kleine groep studenten trof. Volgens hem hebben de tegenstanders ervan een pyrrusoverwinning behaald, omdat het leenstelsel alle studenten raakt. Maar het is volgens hem niet geloofwaardig om voor de terugkeer van de langstudeerboete te pleiten en dus ‘zullen we een alternatief moeten ontwerpen’.

Joël Voordewind van de ChristenUnie plaatste enkele kanttekeningen bij de kabinetsplannen voor een leenstelsel en was beleefd genoeg om het antwoord van de minister af te willen wachten. Daarop sloegen PVV en SP onmiddellijk alarm: zou de ChristenUnie soms alsnog overstag gaan? Maar daar lijkt het niet op.

Principieel
Sterker nog, Voordewind wilde zelfs van zijn SGP-collega weten waarom die niet net zo principieel over het leenstelsel oordeelde als over pakweg abortuswetgeving. SGP’er Bisschop was verbaasd dat hij dit uitgerekend aan de ChristenUnie moest uitleggen. Sommige kwesties zijn zakelijk; daar kun je over praten. Andere punten, zoals abortus, overstijgen het zakelijke en vragen om een principieel oordeel.

Al met al is er in de Eerste Kamer al bijna een meerderheid van VVD, PvdA, D66, SGP en 50Plus, die samen 37 zetels bezetten. Het kabinet heeft er 38 nodig. Wie weet kan het een deal sluiten met de Onafhankelijke Senaatsfractie of zelfs de Partij voor de Dieren.

Thom de Graaf
Als er in de senaat een papieren meerderheid van 38 stemmen is, wordt de vraag weer actueel wat D66-senator Thom de Graaf zal doen. Als voorzitter van de HBO-raad is hij tegen het leenstelsel, maar zal hij tegen zijn eigen partij ingaan? In november wilde hij daar niet op vooruitlopen.

HOP, Bas Belleman