Planten hebben de eigenaardige gewoonte om te groeien waar je ze niet wilt hebben. We noemen die planten onkruid. Onkruid moet je wieden, want wie heeft ze toestemming gegeven daar te groeien? Waaraan hebben ze hun bestaansrecht ontleend? Toch zeker niet de eigenaar van dat stukje grond, van die tuin. Onkruid past niet binnen het beeld dat men heeft van een mooie tuin. Maar wat als onkruid nog zo lelijk niet is? Of zo verwoestend.

Wat als onkruid slechts een label is om onderscheid te maken tussen dat wat we geplant hebben en dat wat zomaar zijn weg heeft gevonden naar jouw tuin, jouw leven, zonder dat je daar invloed op hebt gehad, laat staan toestemming voor hebt gegeven? Wat als we alle soorten onkruid niet over één kam scheren en we die niet zien als onkruid, maar als een welkome aanvulling op het bekende aanbod in planten?

Wat stilstaat is dood
Vreewijk is een Rotterdamse wijk die aandoet als een dorp. Dat is niet gek, want het is opgericht als arbeiderswijk. Arbeidersdorp. Het is historisch en groen. Veel gebouwen zijn aangemerkt als monument en dus beschermd door de overheid. Er mag niet aan worden gesleuteld, er mogen geen zichtbare veranderingen – verbeteringen of niet – worden aangebracht.

Sommige gebouwen doen nieuw aan, maar dat zijn er niet veel. Gelukkig, de moderne tijd wordt niet met open armen ontvangen door de bewoners van de wijk. Immers, wat goed is moet blijven. Waarom zou je veranderen wat al die tijd heeft gewerkt? Maar op leven heb je geen invloed, want wat leeft dat beweegt en wat beweegt kan twee kanten opgaan: vooruit of achteruit, maar nooit blijft het stilstaan, want wat stilstaat is dood.

Geen Vreewijker
Ik sta stil. Of eigenlijk: ik zit. Ik liep, stond stil en toen ging ik zitten. Ik zit met een bewoner uit Vreewijk. Geen Vreewijker, want ze woont er nog maar twintig jaar. Toch wordt zij niet gezien als infiltrant en spreekt ze juist over de historische wijk alsof het haar geboorteplaats is.

‘Het is erg veranderd’, vertrouwt ze me toe, alsof het ons geheim is en de wereld niet constant verandert. Ik speel het spel mee.
‘Ja, wat is er zoal veranderd?’ vraag ik de vrouw van wie ik de naam niet weet.
‘Nou ja, de inwoners. De mensen die hier wonen…’
Ik knik haar bemoedigend toe. Ze steekt een sigaret op.

‘Er wonen erg veel allochtonen’.
‘Heeft u last van hen?’ vraag ik haar, waarop ze bevestigend knikt. Ze herkent haar wijk niet meer terug. De slager, de bakker… ze hebben plaatsgemaakt voor winkels die worden gerund door Marokkanen en Turken. Allochtonen. Daar stap je natuurlijk niet zo graag even naar binnen. Ze heeft het er zichtbaar moeilijk mee.

Ik knik haar weer bevestigend toe. De rimpels in haar gezicht bieden de overblijfselen van een ongewonnen strijd tegen de tijd, een strijd die enkel gewonnen kan worden door mee te veren op het ritme dat de tijd aangeeft. Elke vorm van verzet leidt tot een onritmisch leven waarin het lijkt alsof de wereld zich tegen jou heeft gekeerd, terwijl de wereld je alle ingrediënten heeft aangeboden voor een harmonisch leven. ‘Wie een mooie tuin wil, moet ook het onkruid wieden’, zei Paul van Tongeren in zijn tekst over de Aristotelische deugdethiek. ‘Maar wie alleen maar onkruid wiedt, heeft nog geen mooie tuin.’

Even hebben we oogcontact en lijkt het alsof de vrouw met wie ik een openhartig gesprek heb geen vreemde voor mij is, alsof ik haar al langer ken. Ik wil haar zeggen dat het niet het onkruid is dat onze tuin verpest, maar onze definitie van onkruid.

Iets zegt me dat ze zo getekend is door haar innerlijke strijd dat het enige wat ik kan doen bestaat uit bemoedigend knikken, luisteren en mijn goedbedoelde adviezen voor me houden. ‘When you talk, you are only repeating what you already know. But if you listen, you may learn something new’, zei de Dalai Lama ooit.

Onaangeroerd
In mijn gesprek met mevrouw Vreewijk (laat ik haar voor het gemak naar de wijk vernoemen) leer ik veel over hoe moeilijk het kan zijn om de wereld waarin je bent opgegroeid te zien veranderen in iets wat geheel nieuw is.

‘Vindt u het moeilijk?’ vraag ik haar.
Ze kijkt me aan, tranen transparant maar niet geheel onzichtbaar in haar ogen. Haar houding zegt al genoeg, maar ze vindt de kracht mijn vraag met een ‘ja’ te beantwoorden. Ze neemt een haal.

We zitten nog steeds, medestudenten hebben zich bij ons gevoegd en staan ongeduldig te wachten om verder te kunnen. Ook haar oude hond is onrustig. Ik aai de ouwe dibbes.
Er wordt wel eens gezegd dat een huisdier qua persoonlijkheid lijkt op zijn baas. Dat is vaak bijzonder waar. Maar hier lijk ik te maken te hebben met een uitzondering. De hond – een huisdier, dus eigendom van mevrouw Vreewijk – lijkt wél vooruit te willen. Ze is onrustig. Heeft moeite stil te zitten. Ze laat me haar aaien, maar niet te lang, want ze wil verder. Zij wel.

Ik houd mijn psychoanalytische metafoor voor me en bedank mevrouw Vreewijk voor het gesprek terwijl ik besef dat in theorie alles altijd makkelijker lijkt dan het in de praktijk blijkt te zijn.

Ik aai de hond en loop weg. Draai me nog een keer om.

Ze zit onaangeroerd op het bankje.

Alex Hoogendoorn

Dit verhaal verscheen eerder op content-creatie.com. Alex Hoogendoorn (1994) is tweedejaars student communicatie aan de Hogeschool Rotterdam en literatuurrecensent voor de portals Literatuur & Romans en Mens & Wetenschap op lezerscommunity Hebban. En hij blogt maandelijks voor Profielen.