Elke opleiding heeft een eigen examencommissie, of deelt die met verwante opleidingen binnen de instelling. De leden houden de kwaliteit van de opleiding in de gaten. Ze beslissen onder meer in conflicten tussen studenten en hun docenten over tentamens. Ook benoemen ze examinatoren: docenten die cijfers mogen geven.

Belangrijk werk, maar eenvoudig is het niet. Het vergt enige kennis van de wet, waar lang niet iedereen in thuis is. En je belandt al snel in een poel van tegengestelde belangen. Hoe spreek je de manager tegen, of je eigen collega’s?

De Vereniging Hogescholen biedt sinds 2012 driedaagse trainingen aan. Binnenkort voor de zevende keer. ‘We hopen op een olievlekwerking’, zegt Roeland Smits, beleidsadviseur juridische zaken die inhoudelijk betrokken is bij de trainingen. ‘Degenen die de cursus hebben gedaan, dragen hun kennis weer op anderen over en zo bereiken we steeds meer commissieleden. We brengen ook een ‘handreiking’ uit waarin we belangrijke zaken voor examencommissies op een rijtje zetten.’

De vereniging begon met de trainingen na een tamelijk kritisch rapport van de Onderwijsinspectie die vaststelde dat examencommissies lang niet allemaal goed functioneerden. De kritiek zwol verder aan toen in 2010 bleek dat een opleiding van de Hogeschool Inholland haar langstudeerders een dubieuze afstudeerroute had aangeboden. ‘Daar moesten we iets mee’, aldus Smits. ‘We hopen dat de leden dankzij onze trainingen professioneler worden.’

Beslist geen corvee
De politiek verwacht veel van examencommissies, die steeds meer gewicht krijgen. Maar hun taak zal altijd lastig blijven. De docenten in de examencommissie zijn immers in dienst van de hogeschool en moeten tegelijkertijd onafhankelijk zijn. Volgens de Landelijke Studenten Vakbond twijfelen studenten vaak aan die onafhankelijkheid en denken ze dat ze in conflicten al snel aan het kortste eind trekken. Ook politici en journalisten zijn soms sceptisch over de onafhankelijkheid, maar dan de andere kant op: ‘Letten examencommissies niet te veel op zaken als rendement van een opleiding, waardoor studenten soms te makkelijk slagen?’

‘Ik houd leden van examencommissies altijd voor dat ze de belangrijkste rol vervullen in de hele hogeschool’, zegt lector Frans de Vijlder van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, die een deel van de training verzorgt. ‘Ze controleren of het papiertje dat de student krijgt het vertrouwen van de samenleving verdient. Dat is belangrijker dan het werk van het college van bestuur. Het is een publiek ambt, en beslist geen corvee. Je mag er trots op zijn dat je in de examencommissie zit.’

Het begint met het bewustzijn van de rol die je hebt, vindt hij. ‘Stel, je weigert iemand als examinator aan te stellen. Het management vraagt dan: kan dat nou echt niet? Dan kom je al snel in grijs gedrag terecht.’ Alle situaties zijn anders, maar als leden van examencommissies weten weet wat hun rol is, kun ze volgens hem betere beslissingen nemen. ‘Je hebt in de examencommissie een controlerende taak. Dus als een opleidingsdirecteur bijvoorbeeld bepaalde maatregelen met je wil afstemmen, moet je oppassen: straks committeer je je aan beleid dat je zelf moet controleren. Dat soort dilemma’s behandelen we.’

HOP, Bas Belleman