Hij was alleen wel voor de vierde keer eerstejaars. De vijfentwintig gepasseerd en eerstejaars op een universitaire opleiding recht. Hij wist het zeker: deze opleiding, díe ging ‘t worden. Toen hij het me vertelde, moest ik een beetje gniffelen: die woorden had ik eerder gehoord. Het waren dezelfde woorden waarmee hij mij overhaalde om, naast onze lerarenopleiding geschiedenis, ook de lerarenopleiding maatschappijleer te starten.

Om diverse redenen stopte hij met zijn tweede opleiding. En na het derde jaar met de lerarenopleiding geschiedenis. Vier jaar gooide hij weg. ‘Het voelde toch niet goed’, sprak hij een aantal weken na de keuze tegen me. ‘Ik werd er niet gelukkig van.’ De voornaamste reden dat hij er pas na zo’n lange tijd achter kwam dat hij toch geen docent wilde worden? Pas laat in de opleiding stages die echt wat voorstelden.

Van het moment dat hij volle dagen voor de klas ging draaien en met alle verantwoordelijkheden van het onderwijs in aanraking kwam, besefte hij dat hij er niet geschikt voor was. ‘De schuld van de opleiding en stageplek,’ zei hij stellig. Want, zo beredeneerde hij, de opleiding had eerder moeten signaleren dat de opleiding niks voor hem was. Volledig tevreden met dat antwoord en de afgeschoven schuld, dronk hij zijn biertje leeg.

Toen ik hem vertelde dat ik dat een te makkelijke houding vond, schudde hij zijn hoofd. ‘De opleiding zou in het eerste jaar zware testen moeten doen. Je in het diepe moeten gooien. Als je het eerste jaar hebt overleefd, moet je zeker weten dat je docent wilt en kunt worden.’ Ik legde hem uit dat het Opleiden in de school (OidS, het duale traject) dat al deed. ‘Maar dat is niet genoeg’, antwoordde hij wijs, ‘want iedere student zou die training moeten hebben. Met zo’n zwaar eerste jaar focus je je op de kwaliteit en niet op de kwantiteit. Als ze je drie jaar aan het lijntje houden, dan is dat puur geldklopperij. Drie jaar collegegeld om erachter te komen dat je het beroep toch niet leuk vindt of aankunt.’

Natuurlijk sprak op dat moment meer het bier dan mijn ex-studiegenoot. Het was zijn eigen verantwoordelijkheid te ontdekken of de opleiding wel of niet bij zijn interesses paste. Als je je pas na drie jaar realiseerde ‘dat je er geen goed gevoel van kreeg’, liep je toch vrij lang met een bord voor de kop. Maar over het kunnen, daar zit een interessante gedachte achter.

De eindejaarsstages van de lerarenopleiding zijn best zwaar en doordrenkt van controle en observatiemomenten. Er wordt kritisch gekeken of jij al dan niet geschikt bent voor het beroep. Is het een idee om alle eerstejaars maar gelijk voor de leeuwen te gooien? Kweek je dan daadwerkelijk meer kwaliteit? Daarnaast: is het echt de verantwoordelijkheid van de opleiding om zo’n traject op te zetten? Mag men niet verwachten van hbo-studenten dat zij, onder meer door te reflecteren, hun eigen kwaliteiten gaan inzien? En dus op den duur zelf beseffen of ze wel of niet geschikt zijn voor het beroep?

Ik kwam er die avond niet uit. Hoe stellig mijn vriend ook was, de voors en tegens spookten door mijn hoofd. Ik kwam tot een compromis: ik zou zijn opmerkingen serieus nemen als hij ooit een opleiding afrondde. Gaf mij mooi weer een paar jaar extra tijd om na te denken.