Het is allemaal langzamerhand zó voorspelbaar… Bestuursleden van dergelijke gigantische onderwijskolossen zijn al net zo megalomaan als de gebouwen die ze laten neerzetten. ‘Ontspoorde ambitie’ noemt men het. Een gotspe: ze sporen gewoon helemaal niet; ze hebben nooit goed op de rails gestaan. Treurig, maar toch ook wel vermakelijk en in ieder geval inspirerend.

Onze eigen voorzitter van bestuur was ten tijde van dit financiële debacle lid van de raad van toezicht van ROC Leiden. Maar ‘altijd kritisch en met een focus op het primaire proces’. Het is toch humor als je dat van jezelf durft te beweren, over een tijd dat er onder je ogen een project gaande was dat zo’n 175 miljoen euro duurder werd dan het oorspronkelijke plan dat er lag? Raad van toezicht! Zijn focus is zodanig op het primaire proces gericht geweest dat alle andere processen gierend uit de klauwen konden lopen. Maar Ron is ook niet te beroerd om vast te stellen dat het ‘met de kennis van nu […] betreurenswaardig [is] dat wij als raad van toezicht destijds niet eerder en harder hebben ingegrepen’. Ja ja, het toezicht had best wel wat strenger gekund, achteraf gezien. Ik vind dat niet alleen buitengewoon grappig, maar ook een bemoedigende opstelling.

Ik wil voorstellen dat we dat tot algemeen beleid verheffen. Voortaan krijgen studenten van hun docenten allemaal een tien voor tentamens en dossiers. Dat is procentueel dan nog altijd veel minder erg dan de overdrijving die schoolbesturen ons voordoen, maar hoger kan nu eenmaal niet en het levert toch al een enorme tijdsbesparing op. Als dan naderhand een commissie rapporteert dat dit een ambitieuze ontsporing is geweest, dan stellen we vast dat we ‘achteraf gezien’ best wat strenger hadden kunnen zijn. Wat kan het leven toch simpel en overzichtelijk zijn.

Toch vreemd: op een veel lager niveau is het wantrouwen bijna gênant. Studenten moeten bij tentamens hun paspoorten bij zich hebben, mogen geen etiketje op hun waterflesje laten zitten, moeten hun horloges afdoen. Docenten moeten zich ook aan alle kanten laten controleren. Maar wat hier mis zou kunnen gaan is toch maar peanuts vergeleken bij de misstanden die wij keer op keer op de hogere niveaus waarnemen? Toch kraait Bormans’ toenmalige collega Liesbeth Halbertsma: ‘De achtergronden en de destijds genomen besluiten en overwegingen, inclusief de lessons learned, komen aan bod in onze eigen beschouwingen, maar het is niet aan de orde daarover naar buiten te treden.’ Mooi gezegd, Liesbeth. Dat klinkt toch een stuk chiquer dan ‘bemoei je er niet mee. Wij controleren onszelf’. Wat een inzicht in maatschappelijke verantwoordelijkheid.

Kunnen we langzamerhand niet op zoek gaan naar mensen die niet zozeer uitblinken in wijsheden achteraf, maar die vóóraf, of op zijn minst op heterdaad, kunnen inschatten of het zuivere koffie is?