‘Wetenschap zegt wat de wereld is. Religie, spiritualiteit of filosofie zeggen iets over hoe je erin moet leven’
Berend Visée is derdejaars student van de opleiding autonome beeldende kunst. Filosofie speelt in zijn werk een grote rol. ‘Een nieuwe filosofie zou in mijn ogen de leegte die religie heeft achtergelaten kunnen opvullen.’
‘Ik ben opgegroeid met skateboarden. Op de middelbare school kwam ik altijd te laat en toen ik weer een keer haastend naar school fietste had ik zoiets van: ik kom altijd bezweet aan, ik ben gestrest omdat ik te laat ben en ik vind fietsen niet eens leuk. Toen heb ik mijn fiets vervangen door dit ding. Het maakt niet uit of ik van hier naar Schiedam of naar Rotterdam ga, ik neem hem altijd mee. Het is echt het chillste wat er is. Helemaal op het moment dat het lekker weer is.
‘Op het deck staat het hoofd van Alan Watts, dat is een filosoof die ik echt de shit vind. Onder zijn afbeelding staat ‘Glad you’re dead’. Normaal is dit iets heel zwaars of kuts om te zeggen, maar ik ben op een positieve manier blij dat deze dude dood is. Hij heeft terwijl hij leefde gezegd: “Jongens, als je dood bent dan is dat prima.” Jij hebt daar vrede mee? Nou, ik ook. Ik ben blij dat je dood bent. Haha.
‘De gedachte om niet bang te zijn voor de dood past binnen de oosterse filosofie waar ik mij nu in verdiep. Watts en een andere filosoof, Robert Pirsig, wilden de oosterse en de westerse filosofie met elkaar verbinden. Zij hebben mij ontzettend geïnspireerd. Pirsig schreef het boek Zen And The Art Of Motorcycle Maintenance. Dit boek en de opvolger daarvan zijn heel belangrijk voor mij en vormen de basis voor een systeem dat ik heb verzonnen voor mijn kunst.
‘Het hele idee is ontstaan vanaf het moment dat mijn vader vier jaar geleden Pirsigs’ eerste boek in mijn handen drukte. Dat is bijzonder want ik was op dat moment nog niet heel erg cool met hem. Ik heb PTSD (posttraumatische stressstoornis, red.) en de oorzaak houdt onder andere verband met de relatie die ik met mijn ouders heb. Ik had dus moeite om het boek van hem aan te nemen. Nu blijkt dat ik er superveel aan gehad heb. Het heeft mijn wereld op zijn kop gezet en vormt nu in principe het fundament van de kunstenaarspraktijk die ik aan het opbouwen ben. Het voelt als een soort van begin van mijn carrière en die is dus gestart door de persoon waar ik dit het minst van verwacht had.
‘Het voert wat ver om helemaal in detail uit te leggen wat mijn systeem inhoudt, maar het komt kort gezegd op het volgende neer. Pirsig heeft de werkelijkheid ingedeeld in vier lagen: biologisch, sociaal, intellectueel en spiritueel. Deze vier lagen moeten met elkaar in balans zijn om als mens goed te kunnen functioneren. Zijn filosofie vind ik echt rete-interessant en wil ik als kunstenaar uitdragen. Daarom heb ik die verder uitgewerkt tot een systeem met kleuren en symbolen dat ik koppel aan al het werk dat ik nu maak.
‘Het vetste waar ik me nu op concentreer is een gewaad dat ik met een kledingontwerper maak en dat eruitziet als een soort kruising tussen westerse en oosterse theologie. Op het moment dat ik hier gewoon langs zou lopen, denk je: wie is die rare gast in dat rare kerkelijke pakje? En als je vraagt wat het is, kan ik uitleggen dat het geen religie is, maar een filosofie met een spirituele grondslag.
‘Een nieuwe filosofie zou in mijn ogen de leegte die religie heeft achtergelaten kunnen opvullen. In onze ‘westerse’ samenleving – we zijn inmiddels zo verbonden met elkaar allemaal dat de lijn hier tussen steeds meer vervaagt – heeft wetenschap als het ware religie vervangen. Als je het nu over god hebt dan krijg je als snel de reactie dat het niet wetenschappelijk is. Ik denk alleen dat religie wel een sterke functie heeft en dat de seculiere samenleving zoals die nu is, best wel gefaald heeft. Ik zeg niet dat we ons allemaal moeten bekeren tot een bepaalde religie, maar ik denk wel dat er binnen een seculiere samenleving een vervanging moet komen voor het belang en de functie van religie in de maatschappij. Wetenschap zegt wat de wereld is. Religie, spiritualiteit of filosofie zeggen iets over hoe je erin moet leven.
‘Ik hoop hiermee als kunstenaar een eigen visie uit te dragen. Ik merk dat momenteel, en dat is ook mijn kritiek op de opleiding, de nadruk heel erg ligt op het aankaarten van sociale vraagstukken die nu een hype zijn. Ook ik heb inclusiviteit en diversiteit superhoog in het vaandel, maar ik kan me haast geen enkele tentoonstelling van studenten herinneren waarbij ik géén werk heb gezien over bijvoorbeeld gender of diversiteit. Ik ervaar dat als beperkend. Vroeger kon je heel expressief haast alles wat je wilde maken, nu ligt de nadruk heel erg op het aankaarten van dit soort vraagstukken. Ik wil mijn eigen kunst niet reduceren tot hoe andere mensen over bepaalde onderwerpen denken en probeer daarom iets nieuws op tafel te brengen.’
Tekst en foto: Wietse Pottjewijd
Mooie uitspraak,maar ik zou er liever van maken dat filosofie, religie en spiritualiteit laten zien hoe je kunt leven en niet hoe je moet leven. Het moeten in met name religie is een bron van veel ellende.
In tegenstelling tot renervisser vind ik het helemaal geen mooie uitspraak. Insinueren dat religie van belang is en een functie heeft in de samenleving vind ik zelfs verontrustend. Gelukkig leven we in een mooi land waar je mag geloven wat je wilt maar gelukkig mag ik dan ook zeggen dat ik het zwak vind als mensen morele standaarden uit een sprookjesboek halen in plaats van zelf na te denken wat goed is. Ik ben altijd van het principe dat ik mensen behandel zoals ik zelf behandelt wil worden, daar heb ik geen enkel boek of religie voor nodig. Wetenschap zegt wat de wereld is, religie probeert het alleen te dwarsbomen.
Mooi stuk! Voornamelijk het gedeelte dat kunst altijd om sociale vraagstukken moet gaan maakt iets in me los. Ik hou zelf enorm van fine art fotografie en dan voornamelijk de fantastische of surrealistische foto’s en ik merk dat wanneer ik continu dat sociale aspect voorbij zie komen ik volledig af haak.
Je gewaad klinkt in ieder geval echt ontzettend tof dus wanneer deze af is zou ik je graag nog eens (bijvoorbeeld weer hier op Profielen) voorbij zien komen.
Wow, eindelijk een stuk op profielen dat geen kleingeestige borefest is met een kwartet aan buzzwords. Respect!
Weet niet wat ik er echt van moet vinden. Gender, diversiteit en identiteit zijn niet de enige onderwerpen die aangekaart worden op de WdKA. Daarnaast ben ik er ook van overtuigd dat filosofie van grotere waarde is dan religie. Daarnaast hebben we op planeet aarde weinig mensen die echt spiritueel zijn, hoewel spiritueel denken buiten religie ook interessant kan zijn. Had gehoopt op dieperer denken dan wat hier staat, maar op zich is het wel een zeer interessante onderwerp. Wel iets waar verder over nagedacht kan worden.
Ik vind het een prachtig en insprirend stuk van Berend. Wat tof dat je zo nadenkt over hoe je met de dingen om kunt gaan. En wat jammer dat Hans Worst daar zo ongenuanceerd op reageert. Zelf ben ik helemaal niet religieus, maar ik vind het niet erg netjes om andersmans ideeën zondermeer als zwak of een sprookje af te doen. Ik lees juist uit het stuk van Berend dat religie niet heilig is, maar dat een religie of een alternatief daarop ook iets zou kunnen bieden, naast de wetenschap. Dat vind ik dan juist weer heel doordacht van Berend. Hij ontwikkelt zijn eigen visie en dat is krachtig! You go Berend!
HansWorst, dat is een heel mooi principe, dat jij hanteert: “Ik ben altijd van het principe dat ik mensen behandel zoals ik zelf behandelt wil worden, daar heb ik geen enkel boek of religie voor nodig. ”
Wist je dat dat principe al eeuwen lang gehanteerd wordt door zowel westerse als oosterse religies en dat het bekend staat als ‘de gulden regel’? Het wordt op twee manieren geformuleerd:
Behandel anderen zoals je door hen behandeld wilt worden.
Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet.
Hansworst, ik dacht over religie net zo als jij, totdat ik me er in ging verdiepen. Wat ik niet wist is dat de Westerse cultuur grotendeels is gebaseerd op het Christendom, en dat ze onlosmakelijk verbonden zijn. We hebben er dus veel aan te danken. Ook vandaag de dag nog leven we volgens de meeste van de grondbeginselen hiervan, zonder het door te hebben.
Tip: kijk eens naar Jordan Peterson op YouTube. Hij kan bijzonder goed de symboliek achter onder andere bijbelse en Oud-Egyptische religieuze verhalen uitleggen, en wat wij er als individuen, familie en maatschappij aan hebben om volgens deze principes te leven.
Gertjan, ik sta altijd open voor nieuwe inzichten dus zal dat zeker gaan doen.
Mariëlle, dat klopt inderdaad, staat in veel heilige geschriften maar wat ik probeer te zeggen is dat ik geen religie nodig heb om tot dat inzicht te komen.
:), “En wat jammer dat Hans Worst daar zo ongenuanceerd op reageert. Zelf ben ik helemaal niet religieus, maar ik vind het niet erg netjes om andersmans ideeën zondermeer als zwak of een sprookje af te doen.”
Ik ben religieus opgevoed tot ik tot een inzicht kwam dat religie de wereld helemaal niet tot een betere plek maakt. Christopher Hitchens zei hier het volgende over: “We keep on being told that religion, whatever its imperfections, at least instills morality. On every side, there is conclusive evidence that the contrary is the case and that faith causes people to be more mean, more selfish, and perhaps above all, more stupid.” Ik snap dat het geen politiek correct antwoord is maar ik ben het met hem eens. Het feit dat ik, als homoseksueel in verschillende landen niet met mijn partner over straat kan lopen zoals wij dat willen (in sommige straten in Rotterdam niet eens) omdat het tegen de principes van bepaalde religies in gaat, gaat mij gewoon een stap te ver.
Dank voor jullie reacties allemaal! Ik kan op het moment niet in detail reageren maar ik doe dat wel graag over een week. Zou iemand mij kunnen vertellen of je een notificatie of iets dergelijks krijgt ergens als iemand een reactie hier plaatst? Anders weet ik niet hoe veel het zin heeft om over een week pas te reageren.
Nogmaals dank voor alle reacties, vond het tof om te lezen en kom er zelf graag op terug!
Groet,
The sounds of one hand clapping (degene die hierboven geinterviewt is door Wietsje Pottjewijd voor Profielen)
@Gert-Jan, het is wat simpel om te stellen dat onze cultuur “onlosmakelijk” verbonden is aan het Christendom en dat ze grotendeels daarop gebaseerd is. Het is correct dat het Christendom historisch veel invloed heeft gehad op de westerse cultuur en ontwikkeling, het zou een denkfout zijn om de denkbeelden van eeuwen geschiedenis te negeren.
Het zou echter ook een denkfout zijn om de geschiedenis voor het Christendom te negeren. Het Christendom is, net als ieder ander gedachtengoed, zowel zelf een ontwikkelend process (het Christendom van nu is niet het Christendom van 1000 jaar terug, of zelfs dat van 100 jaar terug) als een gedachtengoed gebaseerd op eerdere gedachten en ideeën. De “gulden regel” door Marielle aangehaald is evenmin inherent aan religie, zie voor een seculiere vorm het Categorisch Imperatief van Immanuel Kant.
Als direct aanwijsbaar voorbeeld is het Christendom gebaseerd op het Jodendom (zie het Oude Testament) en ontleent zijn daarvan afwijkende ideeën aan Griekse en Romeinse cultuur. Conceptueel steunt het bijvoorbeeld op de filosofieën van Plato en Aristoteles, welke enkele eeuwen voor Christus dateren.
De praktische insteek in de vorm van ethiek, wetten en sociale inrichting zijn evenmin aanwijsbaar als inherent aan het Christendom. Basisregels betreffende verbod op het doden van anderen of het stelen van andermans bezit zijn zodanig fundamenteel voor samenlevingen dat iedere samenleving, ongeacht religie, hier regels over heeft opgesteld.
Concepten zoals de vertegenwoordiging van het volk in de vorm van een democratie of republiek of fundamentele vrijheden zoals gegeven in de grondwetten van verscheidene westerse samenlevingen dateren niet alleen van voor het Christendom (zie het Romeins recht), ze staan haaks op het Christelijke gedachtengoed welke zich beter leent voor een monarchie/theocratie.
Wat over blijft is een selectie aan religie-specifieke rituelen en regels van puur morele grond, waar moderne religieuze mensen zich slechts nog naar eigen inzicht en lokale traditie aan houden. Deze regels zijn zeer losmakelijk omdat ze slechts hun invloed ontlenen aan de bestaande traditie en een beroep op religieus dogma. Naast regels over het stenigen van mensen of het houden van slaven waar geen weldenkend modern mens zich nog aan zou wagen zijn en de praktische regels over hoe om te gaan met huidinfectie of schimmel in huis (zie Leviticus 14), zijn de omissies in deze groep van even groot belang zoals rechten voor fundamentele gelijkheid of kinderbescherming.
Kortgezegd is het idee dat het Christelijke gedachtengoed onlosmakelijk aan onze cultuur verbonden is, is niet correct. Niet alleen zijn de belangrijkste principes niet inherent Christelijk (of anderzijds religieus), zowel seculiere als Christelijke gedachtengoeden hebben veel van de regels van het Christendom verworpen en ontbrekende moraliteit aangevuld. Het meest verwerpelijke van religie is het beroep op een tijdloosheid, dat de regels niet mogen worden bekritiseerd (waarbij de historische ontwikkeling van religie wordt ontkent) en dat het geloof an sich met het volgen van deze regels een “deugd” is. Blijf jezelf verdiepen en blijf kritisch!
@Berend/@the sounds of one hand clapping: het is misschien interessant als aanvulling van je favoriete filosoof om je te verdiepen in Epicurus, een oud-Griekse filosoof die bekend staat om zijn stelling over de dood: dat de levenden er geen last van hebben en de doden er niet meer zijn om er last van te hebben. Ik vermoed dat Pirsig veel aan hem heeft ontleend.