| 
|
Jelle van Baardewijk is lector bedrijfsethiek bij het onderzoekscentrum Business Innovation. Voor Profielen behandelt hij om de week een ethische kwestie. Zijn eerdere dilemma’s vind je hier.
De ergste coronapaniek lijkt voorbij. Jelle van Baardewijk, filosoof en lector op de HR, maakt een ethische afweging over de vraag of we van jonge, gezonde mensen kunnen eisen grote offers te brengen om oudere en kwetsbare mensen te beschermen.
Nu de eerste golf van corona afvlakt, is het tijd voor een ethische evaluatie van de genomen maatregelen. Ik wil in het bijzonder kijken naar de verschillen tussen jong en oud. Ik denk dat jongeren, die nog minder risico lopen ernstig ziek te worden door dit virus dan oudere mensen, een onevenredig groot offer moeten brengen. Calamiteiten vereisen offers, maar schade kan onevenredig verdeeld worden.
Calamiteiten vereisen offers, maar schade kan onevenredig verdeeld worden.
‘In crises als deze moet je met 50 procent van de kennis 100 procent van de besluiten nemen, en de gevolgen daarvan dragen’, merkte Rutte terecht op. Met deze uitspraak liet Rutte zien dat hij voor dilemma’s staat: keuzesituaties waarin niet duidelijk is wat het goede antwoord is. Door dit openlijk toe te geven en te expliciteren welke afwegingen zijn gemaakt, wint Rutte draagvlak voor de genomen maatregelen.
Dat laat onverlet dat er spanning blijft bestaan, mogelijks zelfs conflict. De inzet op volksgezondheid is ethisch bezien goed verdedigbaar, maar de prijs – een recessie – is erg hoog, om over het verlies van vrijheid nog maar te zwijgen. Is onze volksgezondheid echt wel belangrijker dan onze vrijheid en welvaart? En wat zouden jullie zeggen als we de factor leeftijd meewegen? Mogen we als samenleving de jonge, gezonde mensen, die zeer weinig coronarisico lopen, dwingen om hun levenswijze aan te passen om de oudere en kwetsbare mensen te beschermen?
Is onze volksgezondheid echt wel belangrijker dan onze vrijheid en welvaart?
Eerder in de geschiedenis was het antwoord duidelijk ‘nee’ geweest: Nooit werd tijdens een pandemie aan gezonde mensen gevraagd zich op te sluiten, in plaats van de ouderen en kwetsbaren te isoleren. Niet tijdens de pest, niet tijdens de Spaanse griep. Wel tijdens corona. Misschien komt dit vooral omdat men vroeger geen controle en kapitaal had voor een intelligente lockdown. Misschien is het verleden daarom ook niet de beste raadgever en moeten we echt nadenken over de spanning tussen vrijheid en thuiszitten.
Volgens mij is het sociaal afstand houden voor jongeren erger dan voor ouderen. Natuurlijk, het is vervelend om eventuele kleinkinderen een tijd niet te zien en eenzaamheid is geen pretje.
Voor de meeste werkende mensen van 50+ geldt dat ze thuiswerken en misschien voor eigen kinderen moeten zorgen – en ja, dat is balen. Tegelijkertijd is het lastig voor te stellen dat 50+ meer zorgtaken heeft voor kinderen dan mensen onder de 40 met kinderen. Jonge kinderen vragen in de regel veel meer aandacht dan oudere kinderen. Oftewel, onderaan de rekening van tijd, energie en geld is het leven boven de 50 rustiger dan daarvoor.
Dit zijn allemaal generalisaties, dat besef ik, maar mijn gehele gedachtegang beoogt te nuanceren wat wij momenteel onder ‘de volksgezondheid’ verstaan.
Studenten leven doorgaans in een geheel eigen wereld waarin nog niet al te veel zorg om anderen en kinderen bestaat. Niet voor niks wordt de studententijd als een bijzondere en avontuurlijke tijd gezien, een fase van vrijheid die nooit meer terugkomt. Het is officieel een periode van vier studiejaren; de statistieken laten duidelijk zien dat het vaak zes jaar wordt. Je studietijd is een periode waarin je vriendschappen voor het leven sluit en je intellectuele ontwikkeling doormaakt. Het is ook de tijd waarin veel jongeren hun levenspartner ontmoeten. Dit wordt allemaal een stuk lastiger als je niet meer kunt reizen, sporten, flirten in het park of het café en studeren in de bibliotheek.
AOW wordt in de huidige diepe recessie doorbetaald – en volkomen terecht – maar als jij net met een hoge studieschuld bent afgestudeerd en geen baan kunt vinden, heeft dat grote consequenties. Je wordt pas later financieel zelfstandig, wat zich vertaalt in het later kunnen huren of kopen van een fatsoenlijke woning (als die nog gebouwd worden), waardoor je gemiddeld later aan kinderen begint.
Juist deze groep studenten moet in de komende jaren de rekening betalen voor de kosten van de lockdown.
Nee, dat is niet verschrikkelijk, maar laten we wel onderkennen dat jullie – studenten – het nu zwaarder hebben en vooral duurder dan studentengeneraties voor jullie. Hier komt nog een pijnlijk economisch argument bij: Juist deze groep studenten moet in de komende jaren de rekening betalen voor de kosten van de lockdown. KLM bijvoorbeeld, wordt gered met geld dat nog moet worden verdiend. Dat gaan de gepensioneerde babyboomers niet meer doen. En mocht dit alles nou niet overtuigen: voor ouderen geldt nog altijd dat de coronamaatregelen voor hun eigen bestwil zijn. Dat is voor jongeren niet zo.
Het blijft de vraag of de gezondheid van oude mensen belangrijker is dan de vrijheid van vrijwel alle andere mensen. Dit is echt een dilemma en het wordt nu beslist in het voordeel van ouderen. Waarom vinden we dit overtuigend en doen we dat wel om de goede redenen?
De eerste reden is solidariteit. We willen graag onze manier van leven opofferen voor de volksgezondheid. Dit is ook het officiële verhaal van Rutte: ‘Samen krijgen we corona onder controle’. Dit is een ijzersterk argument, hoewel er geen reden in besloten ligt om jongeren geen extra compensatie te geven (misschien zelfs ten koste van de hoogte van pensioenen of de AOW).
De tweede reden is minder verheffend en des te reëler: we zijn bang. Ook jonge mensen zijn bang. Nu zijn motivaties van mensen vrijwel nooit zuiver, en gaat solidariteit vaak gepaard met eigenbelang; in dit geval speelt angst een erg grote rol. Angst verklaart het relatieve gemak waarmee heel Nederland in een intelligente lockdown zit. Wie in de supermarkt om zich heen kijkt, ziet mensen de paniek in de ogen staan. Die paniek is wellicht gegrond als je oud en/of kwetsbaar bent, maar voor veel groepen is het coronavirus nauwelijks gevaarlijker dan deelname aan het verkeer. Het is natuurlijk heel netjes dat jongeren zich aan de regels houden, wat overigens ook onze burgerplicht is, en ik roep hier niet op tot ongehoorzaamheid. Niettemin pakt het grote coronadilemma wel slecht uit voor de (oudere) jongeren van 50-. Ik ben benieuwd of jullie dat ook zo zien.
Ook jonge mensen zijn bang.
Solidariteit is een deugd. Angst is een slechte raadgever. Ik zal jullie niet vermoeien met mijn leuke burgerbestaan van kinderen opvoeden, onderzoeken en onderwijzen. Ik kan je wel verklappen: de generatie van millenials heeft royaal de tijd en het geld gehad om te studeren en het leven was toen sowieso goedkoper.
Kortom: Zouden jullie niet eens beter moeten nadenken over het sociale, economische en culturele prijskaartje van jullie solidariteit?
Wil je op donderdag (rond lunchtijd) het heetste nieuws van afgelopen week in je mailbox ontvangen? Meld je aan voor onze nieuwsbrief. De redactie waardeert het als je onder je eigen naam reageert.
Lees hier alle details over onze spelregels.
Mee eens dat we toe zijn aan een intelligentere lockdown die de jongeren wat meer de ruimte geeft, waarbij afstuderen (ook in het buitenland) weer tot de mogelijkheden behoort en dat we weer kunnen gaan opbouwen in plaats van ophokken.
Nu zijn de pest en de Spaanse griep misschien niet de beste vergelijkers, waar wel quarantaines werden ingericht, maar waar alsnog (in het geval van de pest) 1/3 van de bevolking, jong&oud, aan is gestorven.
“Zouden jullie niet eens beter moeten nadenken over het sociale, economische en culturele prijskaartje van jullie solidariteit?”
Hier wil ik het al sinds de tweede week met mensen over hebben maar ik bleef teleurgesteld achter. “Je kan er toch niks aan doen” Dat was de samenvatting van mijn gesprekken. Het is bizar om te zien dat sinds de boomers de generaties erna zo monddood gemaakt zijn dat men denkt geen invloed meer te hebben.
Dat wij klakkeloos zoveel vrijheid hebben weggegeven in een oogwenk omdat oude mensen sterven aan het corona virus staat in schril contrast aan de generatie voor de boomers (lost generation) die hun vaak nog jonge leven riskeerde voor de vrijheid van andere op het strand van Normandië. Wat mij ook te boven gaat is het vaak fel ontkennen van een klimaat probleem of het proberen weg te wuiven, maar voor een griepje pro jagen we ons gemakkelijk een recessie in.
Danged if you do, danged if you don’t. Achteraf terugkijken is natuurlijk erg makkelijk.
Desondanks merk ik wel op dat er krampachtig gehandeld is om het sterftecijfer zo laag mogelijk te hebben, terwijl het gross van de mensen die overleden zijn aan Corona reeds onderliggende symptonen hadden of bejaard waren.
Het lijkt alsof men (maar vooral in Nederland) niet meer wil accepteren dat de dood onderdeel is van het leven. Hierdoor wordt een forse prijs betaald terwijl de kosten hier van decenia te voelen zijn.
Ik zeg niet dat men de kwetsbare groep gewoon aan hun lot moet overlaten, echter is het handiger om de gezonde werkende klasse door te laten werken in plaats van de gehele samenleving in gijzeling te houden voor een segment wat niet meer de gevolgen van deze lockdown zal meemaken, wegens de weigering van de dood als essentieel onderdeel van het leven te erkennen.
Ik denk wel dat het belangrijk is om te onthouden dat je vrijheid meer is dan doen wat je wilt. Het recht om ieders veiligheid (zoveel mogelijk) te waarborgen lijkt mij groter dan het recht om een biertje in de kroeg te doen of om lekker te kunnen daten deze maanden. Er wordt vaak gesproken over de vraag of er een verharding van de samenleving is, maar ik vind dit wel een goed voorbeeld dat dit misschien wel het geval is.
Hebben we het nu serieus over het opofferen van zwakke groepen in de samenleving omdat het makkelijker is voor de meerderheid van de samenleving? is dit waar je je democratie naartoe wilt brengen… het recht van de meerderheid om de minderheid zijn rechten af te nemen? Het lijkt mij belangrijk en moreel noodzakelijk om als maatschappij de plicht te handhaven om het op te nemen voor de rechten van minderheden. Dit geld op elk vlak, sociaal, economisch, leeftijd, afkomst etc.
De term vrijheid moet geen leus worden om winst te maken en minderheden te onderdrukken. Ik denk dat onze buren aan de andere kant van de oceaan in dit geval een voorbeeld zijn voor welke richting we niet in willen slaan.
Wat zouden de jongere vinden die zelf in de kwetsbare groep zitten? Het gaat hier over leeftijd steeds, maar moeten we het niet gewoon hebben over de kwetsbare? Mensen met astma bijvoorbeeld? Ineens zijn het niet de verweg-van-je-bed-show-andermans-oma’s die dood gaan, maar je vrienden en ouders..
En laten we ook vooral niet vergeten dat een overvolle IC zorgt dat als jij als jongere iets krijgt er geen plaats is. Dat operaties en behandelingen verzet zijn om de zorg aan te kunnen. De hoeveelheid zieke mensen die opgenomen moesten worden (de piek) moest naar beneden (flatten the curve). Zijn die paar maanden van de genoemde zes jaar het dan niet waard om even op elkaar te letten, wat rustiger aan te doen en daarmee levens te redden, oud en jong?
Het verhaal wat je schrijft gaat over de luxe van plezier wat ontbreekt, maar niet over het verlies van mensenlevens. En waar wel wordt het vooral op 80+ afgeschoven, wat geen reëel beeld is van wat is van wat dit virus aanricht.
Goede punten vanuit het perspectief van de in de priem van het leven zittende student waarbij alles goed moet gaan als alles mag. De boomer snapt het niet, maar soms vraag ik me af wie de boomer is eigenlijk…
Veel goede argumenten, maar de vergelijking met het verkeer gaat een beetje mank (ook al ga ik hem wel blijven gebruiken voor deze post). Gesteld dat het inderdaad waar is dat voor de meesten het coronavirus niet gevaarlijker is dan deelname aan het verkeer, zijn in tegenstelling tot een infectieziekte verkeersongelukken niet overdraagbaar. Het is eveneens duidelijk wanneer we deel van een verkeersongeluk zijn, in tegenstelling tot covid-19, waarvan we ons niet altijd bewust zijn dat we dit bij- en overdragen.
Angst mag een slechte raadgever zijn, maar voorzichtigheid is dat niet, ze is zelfs de moeder van de porseleinkast. Als verkeersdeelnemer ben je voorzichtig, dat vermindert je kans op ongelukken. Voor corona geldt exact hetzelfde, je kan het als “angst” bestempelen, je kan ook gewoon voorzichtig zijn. Verkeer zijn we aan gewend, dit niet. Verkeer heeft duidelijke deelnemers en verantwoordelijken voor ongelukken, corona niet. Dat is lastig, want een situatie is voor mensen zo veel beter te duiden als er een verantwoordelijke is.
Het grote voordeel van voorzichtigheid, is dat hoe meer we er nu van hanteren, hoe minder ze nodig is. Voorzichtigheid reduceert de risico’s van coronainfectie door de prevalentie te verlagen, en het verlagen van de prevalentie reduceert de risico’s van coronainfectie en zodoende de nood voor voorzichtigheid. Hoe beter we het doen, hoe sneller we naar verbetering toe gaan.
Sorry, ik ben het met een aantal beweringen niet eens. “Volgens mij is het sociaal afstand houden voor jongeren erger dan voor ouderen. Natuurlijk, het is vervelend om eventuele kleinkinderen een tijd niet te zien en eenzaamheid is geen pretje.” Dit doet totaal geen recht aan de beleving van veel ouderen en mensen in kwetsbare groepen. Welk waarde-oordeel zit hier achter?
Verder klopt het idee niet dat corona alleen mensen treft die al oud of ziek zijn. 60+ ers hebben een significant verhoogde kans om te overlijden. Je gaat toch niet zeggen dat die allemaal een slechte gezondheid hebben? En zelfs als dat wel zo is, doet het er toe?
Verder is nog steeds omstreden in hoeverre jonge mensen, ook kinderen, bij dragen aan het verspreiden van het virus. Zelf geen klachten, maar wel kans om het virus verder te verspreiden. In Nederland bagatelliseert het RIVM de bijdrage van kinderen, maar buitenlandse experts hebben kritiek op hun onderzoeksopzet.
M.a.w. dat iedereen zich aan de maatregelen houdt is een kwestie van solidariteit.
In plaats van groepen tegen elkaar op te zetten lijkt het me zinniger kritisch te kijken naar het gevoerde beleid. Een echt goede opsporing en zeer goed contact-onderzoek kan veel betekenen. Het begrip “maximaal controleren” dat de overheid gebruikt is voor veel interpretaties vatbaar, en komt niet voor in de definities van de WHO over pandemie-strategieën. In de Tweede Kamer is het keer op keer niet gelukt de regering uit te laten leggen wat het beleid nu eigenlijk is. Zie containmentnu.nl.
@ton Rullman
Onderzoek van I&O blijkt wel daadwerkelijk dat de eenzaamheid jongeren harder harder raakt dan ouderen tijdens deze crisis. https://nos.nl/artikel/2334100-jongeren-kampen-met-corona-eenzaamheid-ik-mis-mensen-om-me-heen.html
Ik denk dat @Heikamp het mooi verwoord ”Angst mag een slechte raadgever zijn, maar voorzichtigheid is dat niet, ze is zelfs de moeder van de porseleinkast. ”
Maarja nu mijn persoonlijke on-onderbouwde mening:
Als ik het goed leest lijkt Jelle’s belangrijkste punt te zijn dat de corona crisus vooral de jonge generatie gaat raken en dat des te sneller we de lockdown afbouwen des te minder de schade is. Dan maar iets minder solidariteit naar de kwetsbare groepen in de samenleving.
Ik snap de beredenering, maar ik denk dat het nog een aantal inzichten mist. Het lijkt immers dat een strengere lockdown het enige is wat impact heeft op hoe groot de schade is voor de jongere generatie. Er zijn echter heel veel kleine en grote dingen die je kunt doen waarvoor je niet hoeft te kiezen om een bevolkingsgroep te laten vallen. Lees bijvoorbeeld deze analyse van Follow the money over het geld dat waarschijnlijk naar KLM gaat. https://www.ftm.nl/artikelen/wopkes-klm-miljarden-komen-nooit-terug
Zo zullen er waarschijnlijk nog veel meer voorbeelden zijn.
Uiteindelijk is beleid wat ervoor zorgt hoe zwaar deze generatie het heeft. De huidige studenten hebben en krijgen het slechter dan eerdere generaties. Dit was echter voor de corona crisus ook al aan de hand met onder andere het leenstelsel, flexbanen en de klimaatcrisis. Laten we dus niet doen alsof dit iets nieuws is.
Laten we in plaats van bepaalde bevolkingsgroepen opofferen of dit nou studenten zijn of ouderen, kritisch kijken naar welk beleid daadwerkelijk wat toevoegt aan onze maatschappij.
Helemaal eens met de laatste alinea, @Marijn prins.