De belangrijkste reden daarvoor is dat die systemen zich tegen ons kunnen keren en zélf een gewelddadige kant hebben.

Daarmee heb ik op geen enkele manier gezegd dat we dan alle regels maar overboord moeten gooien en alleen nog maar op ons eigen oordeelsvermogen moeten vertrouwen. Alsjeblieft niet zeg! Stel je voor dat ik mijn gedrag de hele tijd zou moeten afstemmen op de ingevingen van Famke Louise, of van Ferd Grapperhaus. En voor degenen die mij persoonlijk kennen: stel je voor dat je de hele tijd zou moeten afstemmen met mij! Dat zou niet werken natuurlijk.

Regels zijn dus nodig, maar waar ik voor wil waarschuwen is de menselijke neiging om te vergeten dat we die regels zelf hebben bedacht en dat we daarbij een bepaald idee voor ogen hebben over wat die regels ons gaan brengen. We proberen een soms chaotische, complexe en veelzijdige werkelijkheid behapbaar te maken voor onszelf. We kunnen niet anders.

Omdat regels zo helder en eenduidig lijken te zijn (‘Houd anderhalve meter afstand!’, ‘Ga meteen na de les naar huis!’), wordt de indruk gewekt dat de werkelijkheid die die regels moeten reguleren ook helder en eenduidig is. We hebben de neiging om door de bril van de regels te kijken naar de werkelijkheid en dan zien we een wereld waarin het mogelijk is je altijd aan de regels te houden.

We vergeten dan dat de werkelijkheid niet zo in elkaar zit. Dat die werkelijkheid uit mensen zoals Benni uit de film System Crasher bestaat en dat ook onze eigen werkelijkheid veel meer bevat dan alleen de noodzaak je te beschermen tegen een virus.

Dat klinkt allemaal erg voor de hand liggend en we geloven graag van onszelf dat we heus onszelf niet zullen verliezen in de regels. Maar toch zie je het steeds weer gebeuren.

Denk aan de middelbare schooldocent die zijn leerling voorrekent dat als hij nu blijft zitten hij een jaarsalaris misloopt in zijn leven (true story, dit heb ik vorig jaar moeten aanhoren op de middelbare school van mijn zoon). Of wat dacht je van de jeugdprofessional die op school heeft geleerd dat empathisch aansluiten op de leefwereld van haar pupillen heel belangrijk is. En toch is ze binnen een jaar vooral bezig met het behalen van zogeheten KPI’s waarvan ze echt niet meer weet wat die nou te maken hebben met het beroep waar ze ooit zo enthousiast over was.

Ik gooi Nietzsche er even in. Omdat ik na de herfstvakantie mijn filosofielessen begin met deze ongemakkelijke denker. Nietzsche had in de negentiende eeuw al door dat onze samenleving een grote zingevingscrisis te wachten stond. Volgens hem zouden we de chaos zijn kwijtgeraakt en ons alleen nog met vorm, met orde, bezighouden. Als dat gebeurt, dan zijn we niet meer in staat om boven onszelf uit te stijgen en om iets nieuws te maken. Het is de kunst volgens Nietzsche om de chaos op zo’n manier vorm te geven dat die chaos niet verloren gaat. Om dat te kunnen doen moeten we tussen de regels door leren lezen.

Lees ook:

System crashers zijn zo gek nog niet

Wil je op donderdag (rond lunchtijd) het heetste nieuws van afgelopen week in je mailbox ontvangen? Meld je aan voor onze nieuwsbrief.

Volg ons op Instagram