| 
|
Corstin Dieterich is hogeschooldocent social work en (mede-)voorzitter van de medezeggenschap van ISO. Hij heeft zo zijn eigen gedachten over wat hij ziet en hoort op school. Die deelt hij in dit blog.
Foto: Paul van der Blom
Als we een ‘steun en kreun’-top 10 zouden maken met zaken waar we studenten het meest over horen klagen, dan zouden reflectieopdrachten waarschijnlijk ergens bovenin staan. Ze kosten veel tijd en concentratie en het is vaak niet duidelijk wat het nut ervan is.
Vorige week stonden twee duidelijke voorbeelden in de krant van waar een tekort aan reflectie toe kan leiden. Het eerste voorbeeld is dat van de baas van Shell die met droge ogen beweerde dat Shell zo heel erg veel doet voor het klimaat. Dit zei hij terwijl het bedrijf zojuist een rechtszaak had verloren die ging over wat ook wel de langzaamste milieuramp ter wereld wordt genoemd. Door toedoen van Shell worden duizenden mensenlevens verziekt in de Nigerdelta. Hoe kan het dat de baas van dit bedrijf niet met zijn geweten in de knel komt?
Het andere voorbeeld is van een hoogleraar rechtsfilosofie aan de Universiteit Leiden die erg boos wordt op zijn studenten als die iets zeggen dat tegen zijn verhaal ingaat. Dat verhaal houdt onder andere in dat vrouwen een prooi zijn en mannen jagers met dierlijke driften en dat vrouwen de plicht hebben het bed met hun man te delen, ook als zij daar geen zin in hebben.
Het is toch wonderlijk dat zulke mannen het zo ver schoppen. De sociale omgeving van deze types speelt daar natuurlijk een rol in, want blijkbaar krijgen ze net iets te weinig te horen dat ze behoorlijk grensoverschrijdend zijn. Maar naast feedback van vrienden of collega’s kan ook reflectie ertoe leiden dat mensen gaan inzien welk effect zij hebben op anderen.
Deze twee voorbeelden laten zien dat een tekort aan reflectie leidt tot een gesloten wereldbeeld: mijn verhaal is het enige dat telt, want het is ook het enige verhaal dat ik kan bedenken. Oefenen met reflecteren betekent dat je tegen jezelf in leert gaan, zodat je kritisch leert denken en niet halsstarrig blijft geloven in je eigen waarheid. Pas dan kun je een bepaalde openheid naar de wereld om je heen ontwikkelen.
Ik hoor weleens verhalen van studenten waar ik wat moeite mee heb in eerste instantie. Zo begon een student onlangs te vertellen over de positieve effecten van psychedelische drugs. Mijn eerste reactie was dat ik me zorgen maakte om haar welzijn en ik het eigenlijk uit haar hoofd wilde praten. Op dat moment sloot ik mijzelf af en kon ik niet echt luisteren naar wat ze te zeggen had. Maar ik besloot toch maar te luisteren en toen ontvouwde zich een hele wereld voor mij waarvan ik het bestaan niet eerder had vermoed. Kortom, doordat ik ‘mijn verhaal’ even opzij zette, kon ik iets nieuws leren.
De student stuurde mij een artikel waarin werd gesteld dat psychedelische drugs het vermogen hadden om de werkelijkheid vanuit verschillende perspectieven te laten zien en om mensen te helpen hun angsten en beperkende overtuigingen in de ogen te kijken[1]. Als er iets is dat ik hoop dat mijn studenten leren door middel van reflectie, dan is het dat wel.
Ik verwacht niet dat reflectieopdrachten dezelfde aantrekkingskracht zullen gaan uitoefenen als een pilletje in het weekeinde, maar ik hoop wel dat dit perspectief van geestverruiming het steunen en kreunen iets zal verlichten.
[1] https://www.labroots.com/trending/drug-discovery-and-development/15408/lsd-treat-addiction
De redactie waardeert het als je onder je eigen naam reageert.
Lees hier alle details over onze spelregels.
I Love Reflectie (en dus ook het promoten hiervan) Mooi geschreven Corstin.
Het verhaal van die Shell topman doet me denken aan de introductie van het hoofdpersonage van “The Wolf of Wall street”, waar DiCaprio in zijn rol betoogt dat als je rijk bent, je een beter mens kan zijn omdat je dan meer aan goede doelen kan geven. In de film uiteraard een prachtige persiflage omdat DiCaprio’s personage op geen enkel moment sympathiek overkomt, maar het lijkt alsof zulke topmannen de ironie van dergelijke opmerkingen niet begrijpen.
Zelfreflectie zal altijd voor iedereen moeilijk zijn omdat je blind bent voor je eigen vooroordelen, meestal heb je iemand anders nodig die je ergens op wijst. Reflectie met een ander kan fantastisch zijn. Ik denk dat als de studente niet over psychedelische drugs was begonnen je er nooit over had gedacht om er iets over te lezen.
Het is voor mij de reden dat ik graag discussieer, soms leer ik daar iets nieuws door, en het is een goede test voor je eigen verantwoording. Het moedigt ook aan om te blijven lezen over de dingen die je zelf beweert, door even bij jezelf te denken, “Is dat zo? Klopt het wel wat ik nu zeg? Waar komt dit eigenlijk vandaan?” Je kan dit uiteraard ook bij de ander vragen, kijken wat voor bronnen zij te delen hebben. Wat je weet is maar een fractie van de hoeveelheid dingen die je niet weet.