| 
|
Corstin Dieterich is hogeschooldocent social work en (mede-)voorzitter van de medezeggenschap van ISO. Hij heeft zo zijn eigen gedachten over wat hij ziet en hoort op school. Die deelt hij in dit blog.
Foto: Paul van der Blom
Gij zult uzelf en de wereld verbeteren. Gij zult nuttig zijn. Gij zult ambities hebben. En dat zult gij doen met een positief gemoed en met intrinsieke motivatie. Dat zijn zo’n beetje de basisregels van onze prestatiesamenleving.
Er is natuurlijk helemaal niets mis mee om de wereld een betere plaats te willen maken. Ik zet alleen dikke vraagtekens bij de manier waarop die drive vorm krijgt in onze maatschappij. We worden voortdurend opgeroepen om aan onszelf te sleutelen en dan ook nog het verschil te maken. Alsof het een kwestie is van even doorbijten, even dat besluit nemen, en dan kunnen we onze zin aan de wereld opleggen. We vinden dat we nuttig moeten zijn en daarom geloven we ook dat we nuttig zijn.
Maar dan gooit de werkelijkheid toch weer roet in het eten. Ik hoef het nu niet eens te hebben over het klimaat waarmee het nu blijkbaar nóg slechter gaat dan we dachten na het vórige IPCC rapport waarin stond dat het slechter gaat dan we dáárvoor dachten. En ik wil het ook niet hebben over Poetin die een enorm dikke kernraket heeft die de bijnaam Satan 2 heeft.
Ik wil het hebben over de banale, alledaagse werkelijkheid. De werkelijkheid waaraan we gewend zijn. Hoe denken we over die werkelijkheid? Er zijn mensen die zeggen dat onze wereld echt te verbeteren valt. Dat we de ideeën en dromen in ons hoofd kunnen verwerkelijken. Dat al onze problemen in principe te overwinnen zijn. Dat de werkelijkheid een diepe zin heeft die we alleen nog maar hoeven te vinden. Ik denk dat deze manier van denken gestoeld is op een sterk (bijna) religieus verlangen naar een paradijs op aarde. Het is volgens mij prima om zo te denken, want het kan veel opleveren. Maar ik denk dat je ook heel veel moet ontkennen om te geloven dat we op weg zijn naar dat paradijs.
De Frans-joodse filosofe Simone Weil heeft een andere opvatting. Het is een vrij extreme opvatting, maar toch de moeite waard om eens over na te denken. Zij zegt dat onze aardse werkelijkheid helemaal betekenisloos is. Er is materie en er zijn krachten, zoals de zwaartekracht. Meer niet. Maar juist door te oefenen aandachtig in die werkelijkheid aanwezig te zijn, kun je je bewust worden van iets goddelijks. Juist doordat dat goddelijke hier afwezig en onbereikbaar is. Alles is ijdelheid.
En dat doet me denken aan de taoïstische filosoof Zhuang Zi. Volgens hem moeten we het hele idee dat de wereld op een of andere manier nuttig zou zijn, loslaten. Precies de manier van denken die zo normaal is in onze prestatiesamenleving. Doordat we vinden dat alles nuttig moet zijn, moeten we alles steeds veranderen. Juist door dat idee los te laten, kunnen we de dingen en onszelf weer zien zoals ze zijn.
Probeer eens een dag te vinden dat je niet nuttig hoeft te zijn. Ik ben benieuwd wat je dat oplevert.
Gij zult wat minder nuttig proberen te zijn.
De redactie waardeert het als je onder je eigen naam reageert.
Lees hier alle details over onze spelregels.
Beste Corstin , We leven in een samenleving die nut verward met nutteloosheid. Het is immers bekend dat veel leiders niet instaat zijn om de techniek van je werk te doorgronden en het eigene wat overblijft is het sturen op proces. Daar wordt zo sterk op gestuurd dat we ons al jaren aan het overorganiseren zijn. Als het niet op papier staat dan is het niet goed. Het omgekeerde geldt natuurlijk ook, alles wat op papier staat is goed. Lulkoek natuurlijk. Dus zo ver hoef je niet te zoeken om een hele dag te vullen met nutteloos werk dat je het gevoel geeft dat je dat je de wereld aan het verbeteren bent. Leuk verhaal Corstin, ik ben benieuwd naar je volgende verhaal.
Geweldige reactie, zo is het maar net. Het gaat erom dat wat we met elkaar afspreken ook doen. het maakt dan niet uit of het op papier staat, maar het helpt wel (om te checken wat er ook alweer was afgesproken).
Onze aardse werkelijkheid is geheel betekenisloos. Mee eens, maar ik wil er als individu wel betekenis aan geven. Ik wil nog een stapje erger gaan en alle soorten op aarde zijn bezig met overleven en aanpassen om te overleven en er ontstaat elke keer een nieuwe balans door de omstandigheden. Elke keer als zo’n balans verstoort wordt, voelen we dat. Overstromingen, woningtekorten, tekort aan grondstoffen, etc.
Al onze problemen, ja echt alle, zijn op te lossen. Elke oplossing brengt alleen weer nieuwe problemen met zich mee. Alles, maar dan echt alles in het universum is circulair. Alles. Zelfs het universum houdt eens op te bestaan en begint weer overnieuw (alleen dan wel in een andere vorm). Net zoals ons leven eindigt en ergens anders weer een nieuw leven begint. Lekker zweverig zo op de maandagmiddag ;-). Maar je hebt in elk geval waar je om vroeg: Een niet nuttige reactie.