| 
|
Afke Tangenbergh is hogeschooldocent bij de flexibele deeltijdopleiding van verpleegkunde. Houdt zich bezig met de compassievolle hogeschool en inclusiviteit. Blogt over taboes en rafelranden, bloed, zweet en tranen.
Foto: Paul van der Blom
Het is een zonnige woensdagmiddag in de jaren ’80 en mijn vriendinnetjes en ik hangen verveeld rond. Plots krijgen we een idee: we zoeken in het telefoonboek – van stoeptegelformaat – naar de familie Naaktgeboren. We draaien het nummer op de grijze, logge telefoon met draaischijf …
Zodra er wordt opgenomen zegt één van ons met een piepstem: ‘Hallo, met mevrouw Bloot, heeft u het ook zo koud?!’ Voordat we het antwoord kunnen horen barsten we in lachen uit en hangen we vlug de hoorn op de haak. Vervolgens hangen we de rest van de middag slap van de lach op de donkerbruine ribfluwelen bank. Simpele tijden, simpele grappen. Geen nummerherkenning, geen digitale sporen. De telefoon was een hulpmiddel, niet het centrum van ons bestaan.
Fast forward naar 2024: jongeren gebruiken hun telefoon overal voor, maar bellen? Dat is volgens de media bijna een verloren kunst. Bel-angst lijkt wijdverspreid. Althans, als het gaat over bellen naar de huisarts of andere instellingen.
Jongeren die wél bellen, doen dat vaak met de telefoon voor hun mond gedrukt alsof het een hapklare cracker is, met de speaker keihard aan, ongeacht of dit in de metro, midden op straat of in de HEMA is. Als bijstander mag je je schikken in het feit dat je getuige bent van de harde stem van de beller – inclusief glazige blik – én van de blikkerige reacties die dat oplevert aan de andere kant van de lijn.
Wat is er gebeurd tussen de draaischijf en de cracker-telefoon? Heeft het te maken met controle? Geeft een appje je meer tijd om na te denken? Of is bellen te direct, en daarmee voor sommigen intimiderend? Waar komt in vredesnaam dat bellen met harde speaker op cracker-stand vandaan?
Inmiddels is de telefoon een middel voor chaos; politici die elkaar op X in de haren vliegen, en de afgelopen weken worden middelbare scholen regelmatig opgeschrikt door bedreigingen via TikTok. Plaatjes van vuurwapens met de mededeling: ‘Iedereen gaat dood.’ Paniek slaat toe. Ouders houden hun kinderen thuis, docenten worden op scherp gezet. En vaak blijkt het een macabere grap van een stel pubermeiden die doet denken aan de onschuldige belletjes naar meneer Naaktgeboren. Maar deze impact is echt. Hoewel meneer Naaktgeboren misschien ook niet blij met ons was.
Ook in de jaren ’80 werden via de telefoon bommeldingen gedaan. Misschien uit verveling, misschien zonder de gevolgen te overzien. Maar wat die draaischijftelefoon ons onbedoeld gaf, was een moment van … ik zou bijna zeggen: mindfulness. Je moest de tijd nemen, draaien met aandacht, en soms opnieuw beginnen als je vinger uit de schijf floepte.
En misschien is dat precies wat we nu missen: de ruimte en routine om even stil te staan, voordat we de dokter of het stagebedrijf moeten bellen. En wie weet, als we dat terugvinden, is er minder angst om te bellen. En de cracker-telefoon is misschien een trend, maar zeg nou zelf: echte gesprekken smaken beter als niemand op jouw blikkerige kruimels hoeft te kauwen.
De redactie waardeert het als je onder je eigen naam reageert.
Lees hier alle details over onze spelregels.
Ik vermoed dat die cracker-positie voortkomt uit het feit dat als je je smartphone op speaker hebt, je vaak beter te verstaan bent met je telefoon in die positie dan wanneer je hem ‘normaal’ houdt.
Verder veel herkenbaarheid in dit stuk. Ik weet nog goed dat ik een keer de kardinale fout maakte om een reactie te geven op een jongedame die keihard op straat in haar telefoon aan het schreeuwen was. Het gevolg was een luide tirade mijn richting uit onder de noemer ‘waar bemoei je je mee’ waarin het geenszins mogelijk was duidelijk te maken dat ze privacy probeerde te eisen in een publieke omgeving met haar stem op 100 decibel.
Die reactie geeft ook m.i. de kern van de zaak weer, de smartphone, zeker sinds de komst van social media, is een pijpleiding met ingebouwde megafoon om je emoties direct de wereld in te kunnen slingeren, ondersteund door software die ontworpen is je hierover een goed gevoel te geven. Daar komt bij dat als jij de hele tijd validatie krijgt omtrent je gevoel, het een goed idee lijkt om iedereen continu bloot te stellen aan jouw gevoelens en oh wee als iemand dat niet respecteert.
In dat kader is bel-angst een logische consequentie. In plaats van je megafoon, tegen een deels anoniem publiek dat je ‘likes’ gaat geven, moet je nu normaal praten, tegen een bepaald mens, die je echte feedback gaat geven i.p.v. een duimpje. Je kan niet volstaan met je gevoel de wereld in te slingeren want daar zit die persoon helemaal niet op te wachten.
Die megafoon creëert afstand, die afstand beschermt en als je die afstand niet hebt is je bescherming ook weg. En dat kan zomaar heel eng zijn.