Foto Kees Rutten 

Minister Bussemaker (PvdA) geeft studenten graag een goede raad: ‘Geniet en  verwonder  je,  maar  besef  ook  wat  een  voorrecht  het is om te mogen studeren. Gebruik je tijd goed  en zorg dat het genieten en alle dingen die op je  afkomen niet ten koste gaan van je studie.’

Bent u zelf ook zo aan uw opleiding begonnen?
‘Ik weet nog dat ik mijn studiekeuze heel moeilijk vond. Ik ben uiteindelijk politicologie gaan studeren, maar een andere studie zou ook goed  zijn  geweest. Want als je je ergens in verdiept, wordt het naar mijn ervaring altijd boeiend. Ik dacht wel dat ik met politicologie verschillende kanten op kon. Wetenschap vond ik interessant,  journalistiek ook, internationale betrekkingen…’

Dacht u toen al aan een politieke loopbaan?
‘Nee, juist niet. Ik was vooral geïnteresseerd in  de geschiedenis van politieke processen. Gaandeweg vond ik de wetenschap zo interessant dat  ik daarin ben doorgegaan. Ik ben gepromoveerd, deed onderzoek en heb lesgegeven.’

Toch kwam u in de politiek terecht. Hoe kunt u dan van anderen een weloverwogen studiekeuze verwachten?
‘Daarom zal ik ook niet zeggen dat je alleen aan je toekomstige beroep moet denken als je iets kiest. Maar weet wel dat je met kunstgeschiedenis over een paar jaar lastiger aan de bak komt dan met elektrotechniek of werktuigbouwkunde. En als je toch graag kunstgeschiedenis studeert, kun je tijdens je  studie bijvoorbeeld ook iets over ondernemerschap leren. Veel universiteiten en hogescholen bieden daarvoor interessante programma’s aan.’

Tegenwoordig hebben studenten minder tijd en geld om zich te vergissen.
‘Ja, vier jaar studie is kort. Daarom moet je bij een college niet achteroverleunen en denken: Eens kijken of die meneer of mevrouw iets leuks  te vertellen heeft, en zo niet, dan ga ik met mijn buurvrouw het caféleven van gisteravond doornemen of een date voor vanavond regelen. In mijn eerste dagen aan de universiteit ging er opwinding door me heen: yes, hier ben ik nu!  Als postdoc in Harvard had ik hetzelfde gevoel: daar liepen al die beroemde wetenschappers.’

‘Ik roep bestuurders op om serieus met de medezeggenschapsraad om tafel te gaan zitten. Zo krijg je gratis verbetercommentaar.’

Snapt u dat studenten zich zorgen maken nu studeren steeds duurder wordt?
‘Iets meer gevoel van urgentie kan geen kwaad. Het is een van de doelen van het sociaal leenstelsel dat studenten beter gaan nadenken over hun keuzes en studietempo. Maar het  belangrijkste is dat we meer geld binnenhalen voor de kwaliteit van het onderwijs. Met een goede opleiding verdien je over het algemeen beter dan  anderen.’

We zitten midden in een schuldencrisis. Waarom zou je studenten een extra schuld laten opbouwen?
‘Om uit de crisis te komen is investeren in onderwijs en onderzoek superbelangrijk. Nederland kan alleen concurreren met kennis. Ik vind  het alles bij elkaar goed te beargumenteren. De  kosten vallen hier nog mee, vergeleken met andere  landen. In Engeland betaal je zon  negenduizend euro collegegeld per jaar. Ik schrik ook van de verhalen over studieleningen in Amerika en de torenhoge tarieven daar.’

U krijgt het nog lastig als de Eerste Kamer dwars gaat liggen. Is het leenstelsel niet gedoemd te stranden?
‘Ik ben een beetje klaar met die vraag. Het  wetsvoorstel ligt nog helemaal niet in de Eerste  Kamer. Ik moet nog zien of het er werkelijk niet  doorheen komt.’

U zou ook kunnen zeggen: we wachten tot er in 2015 een nieuwe Eerste Kamer is. Dan weten we of het plan genoeg steun krijgt.
‘Er zou nu al een ruime meerderheid moeten  zijn. D66 en GroenLinks hebben het leenstelsel in hun verkiezingsprogramma staan en ik heb ook SGP en 50Plus er sympathiek over  horen praten. D66 roept om de haverklap dat het zo graag hervormingen wil. Dit is de belangrijkste hervorming op mijn terrein. Jullie zouden het ons toch kwalijk nemen als we niet eens het debat zouden voeren?’

Er is een lichting studenten die de basisbeurs verliest, maar niets gaat merken van de investeringen in latere jaren. Is dat niet zuur?
‘De vraag ligt op tafel of we daar iets aan kunnen doen. Voor mij is vooral belangrijk dat we naar de lange termijn kijken. De huidige studenten gaan de komende jaren wel iets merken van de prestatieafspraken met universiteiten en hogescholen over contacturen, beter opgeleide docenten en hogere studenttevredenheid.  Met de huidige middelen kun je nog veel doen, maar op een gegeven moment is de rek eruit. We hebben de opbrengst van het sociaal leenstelsel op termijn echt nodig.’

‘Plofstudenten? Ze krijgen nu beter les dan ik vroeger’

Critici vinden dat studenten nu te snel door hun studie worden gejaagd. Ze hebben de term ‘plofstudenten’ bedacht.
‘Ik houd niet van dat dedain. In veel opzichten  krijgen  studenten  nu  beter  les  dan  ik  vroeger. Ik had te maken met docenten die allemaal hun  eigen hobby’s hadden en slecht samenwerkten. Een goed curriculum maak je niet met één goede docent. Verder is een afgestudeerde van nu  ook gewoon een andere dan vroeger. Vier jaar is kort,  je  bent  nog  niet  uitgeleerd.  Dat  vraagt  iets  van  werkgevers.  Wij  hebben  bij  de  overheid bijvoorbeeld traineeships.’

D66 en de PvdA willen de aanvullende beurs behouden voor studenten met onvindbare of weigerachtige ouders. Gaat dat ook gebeuren?
‘Dat kan ik nu niet zeggen. Ik ga het debat met open vizier aan en ik weet dat dit thema veel partijen zwaar op de maag ligt.’

Wat vindt u er zelf van?
‘Ik begrijp dat ze het moeilijk vinden. Maar als  we die bezuiniging niet doorvoeren, hebben we minder geld voor het onderwijs. Zelf vind ik het wel verdedigbaar om de aanvullende beurs voor deze studenten te schrappen, omdat de administratieve kosten erg hoog zijn en ze nog  altijd tegen sociale voorwaarden kunnen lenen. In het debat zullen we zien waar we uitkomen.’

Als studeren duurder wordt, moeten studenten dan ook meer inspraak krijgen?
‘Ik vind het heel belangrijk dat de medezeggenschap  professionaliseert  en  goed  tegenwicht  biedt aan het bestuur. Dat valt niet mee. En dat  zeg  ik  niet  alleen  uit  mijn  ervaring  bij  de  Hogeschool  van  Amsterdam,  ik  hoor  het  ook  van  andere bestuurders en leden van medezeggenschapsraden.  Het  is  een  koud  kunstje  een  medezeggenschapsraad  het  bos  in  te  sturen  met een  overdaad  aan  papier.  Maar  ik  roep  de  bestuurders op om serieus met de raden om tafel  te zitten. Ze geven gratis verbetercommentaar.’

Maar kunnen de raden ernstige problemen voorkomen? Ze mogen wel meepraten over de begroting, maar bestuurders kunnen hun zin doordrijven.
‘Bij  sommige  hogescholen  heeft  de  medezeggenschapsraad instemmingsrecht op de begroting gekregen. Ik wil daar wel ruimte voor laten,  maar ik ga het niet voorschrijven. Beslissingen  over de begroting mogen niet verlamd worden. Anders kan ik bestuurders ook niet beoordelen  op hun financiële beleid. Je moet als medezeggenschap  wel  inzicht  krijgen  in  de  hoofdstromen,  maar  meer  macht  is  nergens  voor  nodig.  Voor je het weet, wordt er nooit meer een kleine opleiding gesloten.’

HOP, Bas Belleman & Hein Cuppen

Jet Bussemaker
•geboren in 1961
•sinds 5 november 2012 minister van  Onderwijs Cultuur en Wetenschap
• studeerde zelf politicologie aan de  Universiteit van Amsterdam (1979-1986) en promoveerde er in 1993. Was  tussen 1989 en 2007 verbonden aan de  Vrije Universiteit
•werd in 1998 lid van de Tweede  Kamer voor de PvdA en trad in 2007 als  staatssecretaris van Volksgezondheid,  Welzijn en Sport toe tot het kabinet Balkenende IV
•en werd op 1 maart 2011 benoemd  als rector van de Hogeschool van  Amsterdam en lid van het college  van bestuur van de Universiteit  van Amsterdam en de Hogeschool  Amsterdam.
Jet Bussemaker woont in Amsterdam, is getrouwd en heeft een dochter.