Een grotman wandelt door de bossen en velden en vindt daar een schimmel of plant die niemand uit de stam ooit eerder heeft gezien. Zonder enige kennis van biologie of chemie zit er weinig anders op dan de plant of schimmel te proeven en de effecten ervan zelf te ondervinden. Misschien reageert zijn lichaam tijdens het kauwen al zoals het op gif reageert en zijn speekselklieren beginnen overuren te draaien. Misselijkheid volgt, en misschien zelfs braken. Misschien waren de magen van grotmensen wel sterker dan die van ons en was er helemaal geen misselijkheid.

Hoe het ook zij, een kleine twintig minuten later voelt hij een tintelende sensatie vanuit zijn kruin langs zijn ruggengraat naar beneden lopen die zijn hele lichaam klam laat voelen. De wereld waarin hij doorgaans leeft is gevaarlijk en elke dag is een gevecht om zijn plek in de voedselketen te behouden. Hij krijgt te maken met roofdieren, vijandige stammen en giftige planten; gevaren die er nu langzaam steeds minder toe doen.

Na een goede veertig minuten maakt de wereld die hij kent plaats voor een wereld die niemand ooit eerder heeft gezien. Zonder besef van vorm, symmetrie en wiskunde ziet hij patronen ontstaan in de begroeiing om hem heen, de wolken en de aarde onder zijn voeten. Kleuren zijn elkaar in rap tempo aan het opvolgen en licht en geluid zijn onbeschrijfelijk intens. Hoe onbeschrijfelijk intens precies zal ongeveer twee à drie uur later blijken, wanneer de grotmens terugkomt bij zijn stamgenoten. Hier komt hij erachter hoe lastig het is om unieke beelden en ervaringen te beschrijven met louter keelklanken en grommen, en er rest hem niets anders dan een stuk verkoold hout te pakken en op de muren van de grot te tekenen.

Vanaf dat moment in onze geschiedenis tot op dit moment hebben geestverruimende middelen een grote rol gespeeld in onze ontwikkeling en, volgens sommigen, in de evolutie. Steeds meer planten, schimmels en dieren met psycho- of neuro-actieve eigenschappen werden ontdekt en toegepast in wat later de medische en psychologische zorg genoemd zou worden. Tijdens het ontstaan van de eerste vormen van beschaving speelden drugs een essentiële rol in de magie en politiek en iedere heersende klasse had tovenaars en heksen die ervoor zorgde dat de gehele hofhouding zich regelmatig onderdompelde in orgies van drank, drugs en seks.

Men experimenteerde er lustig op los en tussen alle windstreken werd kennis uitgewisseld over de magische eigenschappen van mandragora, opium, cannabis, paddenstoelen en veel meer. Deze joviale periode van drugs en bijgeloof werd vanaf 1500 grof de kop ingedrukt door radicaliserende christenen die in drugsgebruik een pact met de duivel zagen. De medische wetenschap, en met name pijnbestrijding, werd in haar geheel verbannen en ieder die zich hierbij in de buurt waagde werd gemarteld en vermoord. Deze heksenjacht of war on drugs zou tot ongeveer de achttiende eeuw duren. Halverwege de achttiende eeuw werden mythes en magie omtrent drugs eindelijk doorgeprikt toen men de chemicaliën ontdekte en er op deze manier achter kwam dat de effecten niet werden veroorzaakt door demonen, goden of de duivel, maar door alkaloïden: chemische verbindingen in het plantweefsel die de plant moeten beschermen tegen vraat.

Een nieuwe periode van joviaal experimenteren brak aan, alleen dit keer niet in een gezellige heksenhut of open veld, maar in laboratoria. Intussen, aan de andere kant van de wereld, kwamen de ontdekkingsreizigers in contact met de inheemse stammen van Amerika. Omdat zij niet al eeuwen werden veroordeeld en weggemoffeld hoorden psycho- en neuro-actieve planten bij hen nog steeds bij het dagelijks leven. Deze ervaringen met ‘barbaarse en dierlijke’ taferelen werden door ontdekkingsreizigers, schrijvers en kunstenaars mee teruggenomen naar Europa en hebben een hier hebben ze een behoorlijke invloed gehad op de overgang van de verlichting naar de romantiek in de Europese kunsten.
De kunstwereld en drugs zijn van oudsher gerelateerd, maar de medische potentie zit na al die eeuwen nog steeds in de doofpot. De zwaar verslavende drugs die in synthetische vorm door mensen zijn ontworpen, zoals heroïne, cocaïne en morfine, worden voor vaak in één adem genoemd als cannabis, paddo’s en cactussen en zelfs tot dezelfde klasse gerekend. Ik vraag me af of we nog waarde moeten hechten aan een oordeel dat letterlijk eeuwen geleden is geveld en of het niet eens tijd wordt om minder angstig te zijn.