De medezeggenschapsraad van de Hogeschool Rotterdam houdt haar stemmingen achter gesloten deuren. Mooi dat dit mogelijk is. Het betekent dat het orgaan werkelijk vrij is om te beslissen wat het wil. Maar het is ook opvallend, omdat onze collegevoorzitter zich persoonlijk garant heeft gesteld voor wie zich durft uit te spreken. Dat gebeurt niet voor niets, maar het is tegelijkertijd zeer welkom. Grote organisaties zouden zich altijd moeten inzetten voor inspraak en tegenspraak.

De overlevering wil dat de beroemde verlichtingsfilosoof Voltaire tegen een gesprekspartner met wie hij het pertinent oneens was heeft gezegd: ‘Ik verafschuw wat u zegt, maar ik zal uw recht om het te zeggen met mijn leven verdedigen.’ De reden daarvoor is natuurlijk dat waarheid alleen gevonden kan worden wanneer meningen vrijelijk kunnen worden uitgewisseld.

Een manager of bestuurder die medewerkers de mond snoert, verstikt uiteindelijk het reflectief vermogen van het instituut, wat steevast zal leiden tot verarming. Dit betekent natuurlijk niet dat tegenspraak altijd moet worden aangenomen. Voltaire zelf stond erom bekend dat hij zijn tegenstanders in de Parijse Salon prima wist te vinden en het debat geenszins schuwde.

Er gaat een signaal vanuit dat afwijkende meningen zonder deze collectiviteit weleens gevaar zouden kunnen lopen.

De medezeggenschap van de Hogeschool Rotterdam treedt nu als collectief op. Dat is natuurlijk al heel wat. Maar toch gaat daarmee iets verloren. Er gaat een signaal vanuit dat afwijkende meningen zonder deze collectiviteit weleens gevaar zouden kunnen lopen. De eigenlijke reflectie vindt zo achter gesloten deuren plaats. We horen niet de nuance van deze eensluidende stem.

Dat is vreemd. Nederland heeft traditioneel een overlegcultuur. Inspraak en tegenspraak zijn hier te lande normaal en de medezeggenschap is bij wet geregeld. We zijn tegelijkertijd een tamelijk regentesk land met rechters en bestuurders die veel macht hebben. De combinatie van bestuursmacht en medezeggenschap maakt besturen in Nederland lastiger dan in bijvoorbeeld Singapore, waar men verantwoording ten overstaan van medewerkers niet erg hoog in het vaandel heeft. Ja, een land dat hoge eisen stelt, moet veel meer moeite doen.

Onze overlegcultuur vooronderstelt fijngevoeligheid bij alle betrokkenen. De bestuurder of manager moet het verstaan om tegenspraak toe te laten en zelfs aan te moedigen. Die tegenspraak dient ook vaak genoeg serieus te worden vertaald naar de beroepspraktijk. Op die manier verleent een bestuurder ook legitimiteit aan mee- en tegendenkers, die hij of zij niet louter tolereert maar echt serieus neemt. Daar profiteert uiteindelijk iedereen van.

Nederland heeft traditioneel een overlegcultuur.

Wie het tegengeluid van critici alleen vertaalt in vertraagd beleid of zelfs handelingsverlegenheid – ‘de situatie is delicaat, we laten dit dossier rusten’ –, laat blijken niet echt open te staan voor de opvatting van anderen. Een en ander vereist ook veel van critici: de moed om zich openlijk uit te spreken. Tegelijk is het zaak aan te voelen wanneer iets niet gezegd kan worden en zoiets niet direct als aanleiding te nemen zich terug te trekken in het eigen gelijk. Zowel de bestuurders als de medezeggenschapsraad dienen namelijk meerdere belangen. Dit stelt hen voor dilemma’s.

Een probleem kan worden opgelost, maar een dilemma mist een eenduidig antwoord. De kunst is daarom om eerlijk met elkaar te discussiëren over de voor- en nadelen van bepaalde keuzes. Immanuel Kant, die andere beroemde verlichtingsfilosoof, zei in zijn beroemde tekst Wat is verlichting? ‘sapere aude’, oftewel: durf te denken! Soms vereist dat de beslotenheid van een vergaderzaal, maar echt modern is kritisch denken in de openbaarheid.

Profielen, het onafhankelijke nieuwsmedium van de Hogeschool Rotterdam, deelt wekelijks artikelen op Linkedin. Ben jij onze nieuwe connectie?

Wil je op donderdag (rond lunchtijd) het heetste nieuws van afgelopen week in je mailbox ontvangen? Meld je aan voor onze nieuwsbrief.