‘Ik ken al mensen die door hun studieschuld in de problemen zitten met het aanvragen van een hypotheek.’ Aan het woord is Merve, een 24-jarige student van de lerarenopleiding biologie aan de Hogeschool Rotterdam. Ze begon te studeren in 2015, en dat maakt haar een van de pechstudenten.

De voorzitter van de Landelijke Studentenvakbond (LSVb) Alex Tess Rutten zag de bui al hangen voor het leenstelsel zijn intrede deed. ‘De LSVb is een van de weinige partijen die bij de invoering van het leenstelsel en lang daarvoor al heeft gezegd dat het een heel slecht idee is om jonge mensen met grote schulden op te zadelen voordat ze überhaupt zijn begonnen aan de rest van hun leven. Wat dat betreft zijn we blij met de laatste ontwikkelingen. Het is voor het eerst dat een grote groep mensen zich keert tegen het leenstelsel en beseft hoe schadelijk dit beleid is.’

VVD, D66, PvdA en GroenLinks voeren in 2015 samen het leenstelsel in, met het idee om het geld dat zo bespaard wordt op beurzen, te investeren in het hoger onderwijs. De laatste twee partijen hebben inmiddels afstand genomen van het stelsel, waardoor er een Kamermeerderheid is ontstaan die het stelsel wil afschaffen.

‘Voor het eerst keert een grote groep mensen zich tegen het leenstelsel en beseft hoe schadelijk dit is.’

Volgens voorzitter Wouter Ubbink van jongerentak DWARS van GroenLinks is zijn partij op basis van een aantal feiten van mening veranderd. ‘Na de invoering van het leenstelsel bleek een aantal beloftes in de praktijk niet te werken. Het geld dat was beloofd voor het hoger onderwijs, is deels niet goed geïnvesteerd. Men wilde daarnaast de rente voor het aflossen van de studieschuld verhogen. Hoewel dat nu van de baan is, was dit voor GroenLinks en andere partijen genoeg reden om afstand te nemen van het leenstelsel’, verklaart Ubbink.

‘Te weinig gekeken naar effect van schuld’

Volgens de LSVb waren de partijen bij de invoering van het leenstelsel te optimistisch en naïef. ‘Men kwam in de verleiding door de grote opbrengst voor de onderwijsinstellingen en de gunstigere terugbetaalvoorwaarden’, zegt Rutten. ‘Er is te weinig gekeken naar wat het effect is van zo’n grote schuld op het leven van jonge mensen. Samen met andere partijen hebben wij hier aandacht voor gevraagd en dat heeft geresulteerd in onderzoeken. De resultaten waren overduidelijk in het nadeel van de jongeren waardoor men hier niet meer omheen kon. Dit was het moment voor veel partijen dat er iets moest veranderen.’

Een van deze rapporten is die van het SER-jongerenplatform, dat afgelopen september werd gepresenteerd. Het jongerenplatform ziet een hoge studieschuld als grote drempel voor het kopen van een huis en willen starten van een gezin. Volgens het rapport zijn de jongeren hierdoor minder zelfstandig en is de kans groot dat ze na hun studie terugvallen op hun ouders of een andere lening aanvragen.

De 28-jarige Valeska ziet deze problemen ook aankomen. De student social work heeft een studieschuld van bijna zestigduizend euro. ‘Mijn vriend is afgestudeerd zonder schuld en ik niet. Dit gaat zorgen voor problemen wanneer wij een eigen huis willen kopen en die gedachte creëert een onzeker gevoel.’

Alternatief voor het leenstelsel

Nu er een Kamermeerderheid is bereikt, is de vraag of er een alternatief wordt gevonden voor het huidige leenstelsel. Om een deel van het bestaande probleem op te lossen pleit de jongerentak van GroenLinks voor de terugkeer van de basisbeurs in een nieuw jasje. In de vernieuwde uitvoering hoeft de net afgestudeerde student geen studieschuld af te lossen. ‘In plaats daarvan moet een ex-student meebetalen aan het onderwijssysteem, door middel van belasting. Hierdoor kunnen nieuwe studenten weer een basisbeurs krijgen, hebben studenten aan het eind van hun studie geen studieschuld en blijft het systeem betaalbaar’, legt Ubbink uit.

‘Hoe langer je wacht, hoe meer geld het je gaat kosten om het stelsel weer terug te draaien.’

De verandering van het leenstelsel is volgens Rutten een grote investering, waardoor het in een nieuwe kabinetsformatie en een nieuw regeerakkoord moet worden meegenomen. ‘Daarom wil men wachten tot de verkiezingen van 2021. Hier staan wij als LSVb kritisch tegenover, want hoe langer je wacht, hoe meer geld het je gaat kosten om het stelsel weer terug te draaien. Ook omdat wij vinden dat de generatie pechstudenten van 2015 zo snel mogelijk moeten worden gecompenseerd.’

De pechstudenten beginnen volgens Rutten met een achterstand vergeleken met de studenten van voor en na de ‘pechperiode’. ‘Dit kan je een hele generatie studenten niet aandoen. Het is belangrijk dat er snel een compensatieregeling komt. De gesprekken gaan nu over een vernieuwde vorm van de basisbeurs. Wat er ook als alternatief komt, het is belangrijk dat studenten zonder grote schuld een volgende stap in hun leven kunnen maken. De financiën moeten geen drempel zijn om een bepaalde keuze te maken’, aldus Rutten.

Jongerenmanifest van coalitie-Y

De huidige generatie jongeren – ook wel generatie-Y genoemd – blijft niet stilzitten onder de huidige gang van zaken. Zeven jongerenorganisaties sloegen samen met de ChristenUnie de handen ineen en dit vertaalde zich in het jongerenmanifest Coalitie-Y, waarin met tien speerpunten wordt gewezen op het belang van deze jongerengeneratie. Gerrit van den Berg van de ChristenUnie is blij dat de jongeren zich samen sterk maken om hun situatie te verbeteren. ‘Het mooie aan Coalitie-Y is dat er veel positieve energie van jongeren in samenkomt. De wil om iets bij te dragen aan de wereld en de maatschappij is bij hen heel groot. We willen hen ook die ruimte geven. Het wordt de jongeren moeilijk gemaakt door het leenstelsel, de ontoegankelijke woningmarkt en de flexibele contracten. We moeten jongeren ademruimte geven’, aldus Van den Berg.

‘We moeten jongeren ademruimte geven.’

De afgelopen weken sloten zich naast de ChristenUnie meer politieke partijen en jongerenorganisaties aan bij Coalitie-Y, waardoor het idee erachter steeds meer vorm heeft gekregen. Van den Berg: ‘Het manifest en de doelen van Coalitie-Y kunnen een groot effect hebben, omdat zo’n grote groep politieke partijen zich heeft aangesloten en alle betrokken partijen het komende jaar in gesprek gaan over de punten in het manifest en de verkiezingsprogramma’s. Coalitie-Y daagt al deze partijen uit om een goede jongerenparagraaf te schrijven in hun nieuwe verkiezingsprogramma, waarmee jongeren echt geholpen zijn.’

Zowel Merve als Valeska ondertekenden het jongerenmanifest van Coalitie-Y. Wij spraken de twee pechstudenten over hun toekomst en het leenstelsel.

Tekst & Video: Asli Kösker

Wil je op donderdag (rond lunchtijd) het heetste nieuws van afgelopen week in je mailbox ontvangen? Meld je aan voor onze nieuwsbrief.

Volg ons op Instagram