‘Ik wil graag op een zinvolle manier mijn verslag schrijven, maar ik zie dat niet terug in het beoordelingsformulier voor het verslag! Dus hoe weet ik nou dat ik straks een voldoende krijg, als ik niet precies doe wat school van me wil?’

Ik had net een pleidooi gehouden ten overstaan van een klas stadspedagogen – masterstudenten pedagogiek -, dat goede reflectie betekent dat je verantwoordelijkheid neemt voor jezelf en de wereld om je heen. Dat je doel altijd moet zijn om de vrijheid van jezelf en van anderen te vergroten. Reflectie die ertoe leidt dat je de werkelijkheid in simpele hokjes en antwoorden vastzet, is niet zinvol. Dus ik was even stil toen een student mij wees op de door haar ervaren spanning tussen mijn verhaal en de meetlat waarlangs haar reflectieverslag (volgens haar) zou worden gelegd.

Aan de ene kant zie je hier de wens en behoefte aan betekenisvol onderwijs, waarbij zowel docenten als studenten het gevoel hebben dat zij iets nieuws leren en zich op persoonlijk en professioneel vlak ontwikkelen. Aan de andere kant zie je de behoefte aan houvast en objectieve criteria om de uitkomst daarvan inzichtelijk te maken. Wat een student moet leren is nooit helemaal in een beoordelingsformulier te vangen en dus ontstaat er een spanning op het moment dat een docent het werk van een student moet gaan beoordelen. Het is aan de docent om samen met de student te bepalen hoe zij met die spanning om zullen gaan.

Van dat spel met wederzijdse verwachtingen kunnen beiden erg veel leren. Het is alleen jammer dat ons onderwijssysteem vaak te opdringerig tussenbeide komt door teveel houvast en objectiviteit te eisen. Docenten proberen dan teveel te vangen in een beoordelingsformulier, omdat het dáár dan goed moet staan. En studenten voelen dat haarfijn aan en buigen zich naar dat formulier toe. Zelfs als de docent zegt dat de student zelf mag nadenken, en zelfs als het beoordelingsformulier daar wel degelijk ruimte voor geeft, dan nog zie ik dat veel studenten hebben geleerd niet te vertrouwen op wat hun docent tegen ze zegt.

Dat is zonde, want zo wordt de professionaliteit van de docent ondermijnd. De relatie tussen student en docent is zo niet gebaseerd op een wederzijds vertrouwen, maar op ‘objectieve’ criteria die de kwaliteit zogenaamd moeten waarborgen. Dit zie je ook terug in het idee dat het niet moet uitmaken van wie je als student les krijgt. Iedereen moet op dezelfde manier getoetst en gemeten worden. De persoonlijkheid en expertise van een docent zijn dan alleen nog maar een feestelijke omlijsting die nodig is om de intrinsieke motivatie van de studenten voor een verder lusteloos proces op gang te brengen.

Ik weet dat deze soep niet altijd zo heet wordt gegeten als dat ze wordt opgediend. Soms wordt er echt te snel geklaagd dat ‘het systeem’ al het leven uit het onderwijs knijpt. Maar toch denk ik dat het veel beter kan. We moeten dat spel weer zélf gaan spelen.

Volg ons op Instagram