Vroeger zeiden we dat we reflecteren heel belangrijk vonden. We hadden er geen tijd voor, want we hadden het veel te druk met van alles. Maar dat was tot onze spijt en schaamte, want reflectie op ons doen en laten was essentieel.

Misschien was het wel uit schuldgevoel over ons eigen tekortschieten dat we de reflectie opdrongen aan mensen die er wél tijd voor hadden: studenten. We hadden vaak geen idee waarom we hen al die verslagen lieten schrijven, maar het voelde noodzakelijk. Totdat het dwangmatig en repetitief begon aan te voelen. Alsof je de ramen moet zemen, terwijl je dat gisteren ook al had gedaan. Dus we begonnen net te denken dat we moesten stoppen met reflecteren, omdat het zo geestdodend was.

Maar ineens is daar een andere reden waarom we niet meer moeten reflecteren: we moeten namelijk stoppen met denken en meteen tot actie overgaan. Alles moet op alles gezet worden, voordat het te láát is. We moeten de A12 op, of de A10, of de A67! Het systeem moet veranderd worden en wel nú! Er moet gekanteld worden en we moeten impact hebben. Games moeten ge-changed worden, patronen doorbroken. Kansen moeten worden gepakt en problemen opgelost.

De afgelopen jaren waren gewoon een rollercoaster van redenen waarom we niet zouden moeten reflecteren!

Maar wie heeft er eigenlijk baat bij dat we niet te veel nadenken?

Simone de Beauvoir ziet in haar boek Pleidooi voor een moraal der dubbelzinnigheid reflectie als een aarzeling; als twijfel en terughoudendheid. En dat is iets waar machthebbers niet op zitten te wachten. Zij willen ons doen geloven dat elke beslissing, elke daadkrachtige daad, noodzakelijk is! Dat het écht niet anders kan! En reflectie kan daar vraagtekens bij zetten. Als er tenminste echt wordt nagedacht.

De Beauvoir schrijft in haar boek dat machthebbers ‘het denken beschouwen als een gevaar en de reflectie als een misdaad, want reflectie brengt de misdaad als misdaad in de wereld.’ Ze bedoelt daarmee dat geen enkele daad alleen maar goed is. Iets wat goed is voor de een, is dwingend of slecht voor de ander. En we kunnen wel zeggen dat we weten wat we moeten doen om de wereld te redden, maar eigenlijk weten we dat niet helemaal (of helemaal niet). En reflectie brengt dat aan het licht. Door te aarzelen. Door te vragen. Door te twijfelen.

En in die aarzeling zit vrijheid. Daar zit ons vermogen om ons de wereld anders voor te stellen. In de twijfel zit wijsheid en de mogelijkheid jezelf te kunnen zijn.

Als je er tenminste tijd voor hebt.

Volg ons op Instagram