| 
|
Serge Feldmann was van 2011 tot 2024 studentendecaan op de HR en is nu senior beleidsadviseur studentenwelzijn. Hij blogt om de wereld een klein beetje te helpen veranderen. Zijn eerdere blogs lees je hier.
Foto: Paul van der Blom
Er zijn hartstochtelijke voor- en principiële tegenstanders: de aanwezigheidsplicht in het hoger onderwijs. Ik behoor tot de eerste groep.
De belangrijkste tegenwerping op een aanwezigheidsplicht is dat het betuttelend zou zijn. En dat studenten hierin een eigen verantwoordelijkheid hebben. Hoe idealistisch en mooi die gedachte ook is – en ik zeg het maar gewoon – veel studenten kunnen dat nog niet! Dat is geen verwijt, maar een neurobiologisch feit.
De prefontale cortex – het deel van de hersenen waarmee we analyseren, inschatten en plannen – is pas volgroeid op je 25ste. Als studenten (gemiddeld genomen) al afgestudeerd zijn dus! Dat betekent dat een groot deel van de studentenpopulatie het logischerwijs nog lastig vindt om goed vooruit te kijken en gevolgen in te schatten van keuzes die ze in het moment maken. Een verplichte aanwezigheid geeft structuur, houvast zorgt ervoor dat de student beter bijblijft met de stof en voorbereid is op de toetsing.
En om het aspect structuur nog maar even in de spotlight te zetten: studenten schreeuwen er vaak om! Echt. Hoe vaak ik en mijn collega’s in de rol van studentendecaan niet hebben gehoord en gezien dat ze deze in feite heel hard nodig hebben en willen, maar tegelijkertijd voor zichzelf lastig te creëren vinden. Dat betekent dat ze het aangereikt moeten krijgen.
Een ander belangrijk argument is dat een aanwezigheidsplicht in belangrijke mate kan bijdragen aan sense of belonging wat op zijn beurt ook van grote invloed is op studentenwelzijn en daarmee weer op studiesucces. Studiesucces + studentenwelzijn = studentsucces. En is dat niet wat we nadrukkelijk nastreven?
Gaan studenten hiervan steigeren? Nee: veel eerstejaars studenten gaan er aanvankelijk vanuit dat ze verplicht naar school moeten komen, en leren pas in de eerste onderwijsperiode dat er blijkbaar een keuze is om wel of niet naar lessen te gaan. Ze waren dus impliciet allang akkoord met een aanwezigheidsplicht.
Er zijn wel voorwaarden om dit succesvol te laten zijn. Zo hekelen studenten dagen waarop ze voor één les naar school moeten komen en lessen die niets toevoegen aan wat ze in de Powerpoint ook kunnen terugvinden. Fair point, niet? Dus onderwijs: ga eens kijken naar een rooster met drie dagen op school die aantrekkelijk en goed gevuld zijn, een studieomgeving met de kenmerken van een huiskamer waar naast studeren ook ruimte is voor sociale interactie en ondersteuning. Op die manier is er ook voldoende ruimte voor een bijbaan.
En prima: misschien moet er alleen in de eerste twee jaren een aanwezigheidsplicht zijn, en moeten studenten het daarna meer zelfsturend gaan doen. Maar op dit moment overschatten we de student. Kijk maar naar de cijfers over rendement, uitval en langstuderen. En wordt het ook voor onze docenten niet veel leuker en aantrekkelijker om les te geven aan een goed gevulde klas? Win-win!
Je kunt nu schieten.
De redactie waardeert het als je onder je eigen naam reageert.
Lees hier alle details over onze spelregels.
Helemaal mee eens, Serge!
Wat betreft de onderwerpen aanwezigheidsplicht, binding en studiesucces, is dit wel een leestip: https://profielen.hr.nl/2024/invoering-basecamp-bij-informatica-blijkt-gouden-greep/
Aanwezigheidsplicht is helemaal niet eens zo’n slecht idee. Alleen haal je dan weer van die vraagstukken op de hals wat je moet doen bij een overlijden ofzo. Of wat dacht je van een roosterwijziging? Zo had ik vorige maand een lollige docent die even een gastcollege met verplichte aanwezigheid buiten de geroosterde uren plande. Daardoor moest ik een prachtige rondvaart met klasgenoten op de Watertaxi last minute cancellen, terwijl ik er weken mee bezig ben geweest om te regelen. En ik ben daar nog steeds pissig over…
Dat kun je natuurlijk oplossen door met precentage’s te werken. Bijvoorbeeld minimaal 75% van de lessen aanwezig voor een voldoende, zodat je 25% overhoudt voor de grilligheid van het leven. En als je dan gemiddeld een klas van 28 studenten hebt, zullen er dus minimaal 21 aanwezig zijn (uitgaande dat iedereen een voldoende wil halen).
En helaas heeft elke opleiding naast de goede gepassioneerde docenten ook de “Ik zit hier voor de money docenten”. Mensen uit het bedrijfsleven die een hoge functie hadden bereikt, enkel omdat ze geluk en een groot netwerk hadden (menig sollicitant kan dit statement onderschrijven), om vervolgens in de klas enkel over hun eigen successen te kunnen praten. Dan stel je al student ook de vraag: “Wat doe ik hier, als ik nog 15 deadlines heb lopen?”
Meestal zie je bij de goede docenten wel dat studenten op komen dagen, want door gerichte vragen te stellen kun je sneller en makkelijker iets leren dan een hele middag een saai boek doornemen. Het zijn juist de slechte docenten waar maar een handjevol studenten komen opdagen en soms zelfs helemaal niemand. Daar gaat een aanwezigheidsplicht niets bijdragen aan studiesucces, want zeker in een drukke periode zit je alleen maar je tijd te verdoen door verplicht te luisteren naar een of andere pipo die het lesgeven gewoon niet vaardig is!
@Yoeri: Bij een aanwezigheidsplicht wordt in feite altijd een 80% norm gehanteerd. Dus de ruimte om een les te kunnen missen is er alsnog altijd. Daarnaast kan – bij niet voorziene omstandigheden – een studentendecaan soms uitkomst bieden.
Helemaal mee eens Serge en vooral dat ‘sense of belonging’ vind ik belangrijk. Hoe kan ik als docent werken aan groepsdynamica als de groep nooit compleet is? Als student aan de HBO vond ik het juist leerzaam om met mijn medestudenten te sparren, ook als dat soms botste. Ik heb nog steeds contact met een aantal opud klasgenoten van toen, dat gun ik de studenten van nu ook!
@Richard: precies, dat is een van de aspecten die het zo belangrijk maken, zeker in deze tijd: verschillen zien, horen, ermee omgaan. Dat staat straks ook te wachten in een professionele setting. En dat lukt en kan niet altijd vanaf je smartphone of achter een scherm.
Helemaal mee eens, ook mijn jouw kanttekeningen betreffende een werkbaar rooster.
Ik ben benieuwd of je ideeën hebt over wat te doen als iemand de verplichte aanwezigheid niet haalt. Volgend jaar het vak inhalen? Hoe pakken we dat aan als dat in het rooster niet te combineren is met vakken of stage van het volgende jaar? Vervangende opdrachten met als risico dat studenten gaan calculeren?
In de praktijk merk ik dat daar nog wel wat praktische vragen liggen.