DUO-controleurs gaan héél ver om fraude op te sporen
Gepubliceerd: 29 January 2018 • Leestijd: 1 minuten en 34 seconden • Nieuws Dit artikel is meer dan een jaar oud.Met foto’s die ze van Facebook hadden geplukt, belden de controleurs van DUO bij de buren aan: woont deze studente naast u? Nee, zeiden ze. Toch krijgt ze geen boete voor fraude met de basisbeurs.
De controleurs hadden al een paar keer aangebeld bij de studente, maar ze deed niet open. De Dienst Uitvoering Onderwijs had het vermoeden dat ze stiekem bij haar ouders woonde, en niet op het adres dat ze had doorgegeven.
Dat scheelt veel geld: uitwonende studenten krijgen zo’n 2.250 euro per jaar extra aan basisbeurs dan thuiswonende studenten. Tenminste, als ze nog recht hebben op een basisbeurs.
De controleurs keken ook naar de reisgegevens van de vrouw, die ze gekregen hadden van Translink. Ze reisde vrijwel nooit naar de halte in de buurt van haar woning, terwijl ze regelmatig in de nabijheid van haar moeders adres in- en uitcheckte.
Modellenwerk
Allemaal onzin, vond de studente, en ze spande een rechtszaak aan. Ze werkte toevallig in de buurt van haar moeder en daarom reisde ze daar vaak naartoe. En die foto’s van Facebook? Die zouden ‘in het kader van modellenwerk genomen zijn’, staat in het vonnis, en daarom zou ze op die foto’s moeilijk herkenbaar zijn.
Moet deze studente terugbetalen wat ze te veel heeft gekregen? En krijgt ze daarbovenop een boete? De rechter maakt een interessante afweging. De controleurs hebben aannemelijk gemaakt dat ze niet op haar officiële adres woont, dus de basisbeurs mag met terugwerkende kracht omlaag bijgesteld worden.
Maar mag ze ook een boete krijgen? Daarvoor is harder bewijs nodig, vindt de rechter. DUO is er niet in geslaagd om ‘zonder enige twijfel’ aan te tonen dat de studente ergens anders woonde. Dus die boete hoeft ze niet te betalen en ze krijgt ook de proceskosten terug.
Hard bewijs?
De uitspraak is interessant, omdat DUO in zulke zaken zelden heel hard bewijs heeft. Als andere rechters deze afweging overnemen, betekent dit zo ongeveer het einde van de boetes aan fraudeurs met de basisbeurs.
Overigens is het maar de vraag of DUO gebruik mag maken van de reisgegevens van studenten. Eén rechtszaak hierover heeft de dienst verloren; Translink levert de gegevens niet meer. Het kabinet bleef achter DUO staan en wacht het hoger beroep af.
In het hoger onderwijs verdwijnt dit probleem, want nieuwe studenten krijgen sinds september 2015 geen basisbeurs meer: nog even en er zijn geen hbo- of wo-studenten meer die hem hebben. In het mbo bestaat de basisbeurs nog wel.
Tekst: HOP, Bas Belleman
Illustratie: Maus Bullhorst
het is goed dat ze het doen en inbreuk op de privacy tegelijkertijd
Kan iemand met relevante juridische deskundigheid uitleggen wat hier precies gedaan wordt door de rechter?
Hij schrijft in zijn vonnis, zoals het artikel ook weergeeft, dat DUO het gebruik van een vals adres aannemelijk maakt maar niet aantoont. De aannemelijkheid maakt vervolgens dat de beurs met terugwerkende kracht mag worden bijgesteld, maar het “niet aantonen” maakt dat geen boete mag worden opgelegd.
Dit komt mij schizoïde over. Ik kan een redenering volgen die stelt dat het aannemelijk maar niet aangetoond is en dat daarom de verlaging én de boete mogen worden opgelegd, ik kan ook een redenering volgen die stelt dat het het aannemelijk maar niet aangetoond is en dat daarom de verlaging nóch de boete mogen worden opgelegd, maar niet deze ogenschijnlijk gespleten logica.
@Paul Reinders, ik heb geen juridische deskundigheid maar wat ik vermoed dat er gebeurd is, is dat de rechter een afweging gemaakt heeft aan de hand van wat het DUO gemachtigd is om te doen.
Een student heeft recht op een uitwonende beurs, als deze student kan aantonen dat hij/zij niet op het ouderlijk adres woont. De bewijslast ligt dus hier bij de student, als de student geen bewijs kan leveren dat hij/zij zelfstandig woont kan de student geen aanspraak maken op dit recht en hoeft het DUO niet het bedrag van de uitwonende beurs te betalen.
Boetes zijn echter een ander verhaal, een instantie mag niet zomaar iemand een boete opleggen. Een boete mag alleen opgelegd worden als de wet aangeeft dat dit mag en dit mag alleen bij de specifieke overtreding van de desbetreffende wet. In enge zin is een boete een bemiddelingssom/afkoopsom die is vastgesteld om hogere proceskosten te voorkomen in het geval dat iemand de desbetreffende wet heeft overtreden. Neem bijvoorbeeld verkeersboetes, deze kan je altijd aanvechten in de rechtbank maar de kosten hiervan zijn zo hoog dat beide partijen goedkoper uit zijn als de boete betaald wordt. Het lijkt soms alsof boetes links en rechts worden uitgedeeld maar boetes zijn eigenlijk heel specifiek; je mag nooit hoger beboet worden dan de wet aangeeft, en niet voor andere zaken (b.v. geen boete voor te hard rijden als je op een voetpad fietst).
In het geval van het opleggen van een boete moet dus de benadeelde partij (in dit geval DUO) aantonen door middel van hard bewijs dat de student niet op het opgegeven adres woont, en het is altijd lastiger om een “negative” aan te tonen. In ieder geval ligt de bewijslast hier bij DUO, niet bij de student. Mijn vermoeden is dus dat deze rechter geoordeeld heeft aan de hand van waar de bewijslast ligt en wat een instantie zonder geleverd bewijs mag doen.