Ico Smid, docent bedrijfskunde, kreeg in november 2021 te horen dat hij lymfeklierkanker had. Hij is inmiddels weer genezen en schreef over zijn periode van ziekte een optimistisch boek. ‘Vanaf het begin had ik heel erg de behoefte om te delen wat er allemaal gebeurde.’

‘Op de dag van de diagnose ging mijn vrouw gek genoeg mee. Dat deed ze normaal nooit, maar ze had waarschijnlijk al een soort onderbuikgevoel. En het was meteen mis: ‘u heeft kanker.’ Dan slaat de schrik je om het hart. De ene dag ben je docent, de andere kankerpatiënt. Een bom die valt. Bam. Alles stopt. Voor mijn gevoel deed ik vanaf dat moment niet meer mee, lag ik naast de maatschappij. Na die eerste diagnose appte ik al snel mijn onderwijsmanager dat ik er voorlopig niet zou zijn. Hij appte terug of ik het goed vond als hij even langskwam. Dat vond ik heel mooi.

‘Ik had overal uitzaaiingen, de hele maagstreek lichtte vurig op zoals ze dat zeggen.’

‘Eerst weet je nog niet precies hoe erg het is. Als ik nu terugkijk op die hele tijd, dan was dat eigenlijk de meest vreselijke periode. Er werd een PET-CT-scan ingepland en twee dagen daarna kwam uitslag. Dat zag er helemaal niet goed uit. Ik had overal uitzaaiingen, de hele maagstreek lichtte vurig op zoals ze dat zeggen. Ik keek naar het plaatje en dacht: met deze persoon gaat het niet goed. Op vrijdag kreeg ik de uitslag en de volgende maandag begon ik al aan de behandeling in het ziekenhuis.

‘Normaal zoek ik alles op, maar nu wilde ik dat helemaal niet. Ik wilde niet weten hoe erg het was en wat de overlevingskansen waren. Dat gaat mij allemaal niet helpen, dacht ik. Niet dat ik naïef was, maar alles waarvan ik dacht dat het mij niet zou helpen daar stopte ik geen energie en tijd in. Mijn vrouw wel, die zocht alles op zonder mij het te vertellen.

‘Als je positief bent dan gaat dat je niet genezen, maar ik had wel het gevoel dat het mij zou helpen.’

‘Tot mijn eigen verbazing had ik al heel snel het idee dat ik erdoorheen zou komen. Een rotsvaste overtuiging had ik. En ik moet goed opletten hoe ik dit zeg … Als je positief bent dan gaat dat je niet genezen, maar ik had wel het gevoel dat het mij zou helpen. Ook voor thuis natuurlijk. Als je er positief mee omgaat dan is dat voor je omgeving natuurlijk ook prettig. Ik heb een vrouw en twee zonen, voor hun was het ook een drama en een zware belasting.

‘Ik was wel bang dat ik heel erg ziek zou worden van de chemo, maar gek genoeg gebeurde dit niet. Omdat het zo goed ging wilde ik zo veel mogelijk bewegen zodat ik me nog beter en sterker zou gaan voelen. Met dat infuus liep ik dan door de gangen van het ziekenhuis – het hielp daarbij trouwens dat ik een hele hoge dosis prednison kreeg waar ik helemaal hyper van werd. Thuis leefde ik nog twee dagen op die pillen en dan waren ze uitgewerkt en werd ik onbeschrijflijk moe. De volgende keer in het ziekenhuis ging ik daarom nog meer lopen om conditie op te bouwen voor na de kuur. Dat werkte wel, totdat ik een keer zoveel had gelopen dat ik een peesontsteking in mijn voet kreeg. Liep ik ook nog een week op krukken haha.

‘Ook had ik al heel vroeg de neiging om alles vast te leggen.’

‘Vanaf het begin had ik heel erg de behoefte om te delen wat er allemaal gebeurde. Ik ging uitgebreide mails schrijven naar vrienden en collega’s, en daar kreeg ik ook weer allemaal reacties op. Ze vonden het fijn dat ik ze meenam in het verhaal. Ook had ik al heel vroeg de neiging om alles vast te leggen. De eerste dag in het ziekenhuis had ik wat bijzondere belevenissen en sprak ik een leuke coassistent. Ik dacht wacht even, ik pak mijn telefoon want ik ga dit straks uitwerken.

‘Van alle kanten kreeg ik opmerkingen van mensen dat ik er misschien een boek over moest schrijven, en dat ben ik dus ook gaan doen. Veel mensen vallen na de behandeling in een zwart gat, ook als het heel goed is gegaan zoals in mijn geval. Je kan lichamelijk nog weinig en je hoofd is ook niet ok. Je leven is niet op orde en je kan niet werken. Maar ik had daar helemaal geen last van want ik zat de hele tijd alleen maar met dat boek in mijn hoofd. Ik heb daardoor continu iets om handen gehad.

‘Toch wilde ik dat het een mooi en luchtig verhaal zou worden, en dat het boek er vrolijk zou uitzien.’

‘De titel van het boek is Dit hadden we niet willen missen. Het is een klote onderwerp natuurlijk, niet per se een boek dat je voor kerst geeft. Toch wilde ik dat het een mooi en luchtig verhaal zou worden, en dat het boek er vrolijk zou uitzien. Een uitgever toonde interesse, maar dan krijg je standaard slechts tien procent van de opbrengst – iets van twee euro per boek. Zo’n bedrag wilde ik eigenlijk ook doneren aan het KWF, dus dat ging niet werken. Ze kunnen me allemaal wat dacht ik, ik ga het zelf wel uitgeven. Ik had toch heel veel tijd.

‘In het boek beschrijf ik vooral hoe ik het allemaal heb ervaren, waar ik de leuke dingen in zag en waar ik motivatie uit haalde. En over hoe ik alle medeleven van andere mensen heb ervaren. Ik vond dat zo mooi. Alle kaarten, bloemen, een hele klas die dan een fruitmand stuurt. Dat deed me echt goed. Mijn vrouw is later ook mee gaan schrijven. Voor haar was het natuurlijk een heel andere ervaring. Chantal ervaarde steeds meer dat alle aandacht naar mij ging. Aan het begin heb je het niet zo door, maar gaandeweg … Alles wat er aan leuke dingen binnenkwam: bloemen, kaarten; eigenlijk was alles voor mij.

‘Mijn vrouw is later ook mee gaan schrijven. Voor haar was het natuurlijk een heel andere ervaring.’

‘Met mij ging het eigenlijk heel goed, op een gegeven moment zeiden we tegen elkaar dat het voor haar eigenlijk zwaarder was dan voor mij. Ik was maar met een ding bezig: beter worden. Zij had haar werk en ineens moest ze ook voor mij zorgen. Er waren periodes dat ik moe thuis was en niets kon, dan zorgde zij voor het ontbijt, de lunch, het avondeten en dat ik mijn pillen en injecties kreeg.

‘Ze voelde zich af en toe wel eenzaam. Niet gezien. Gewoon volledig niet gezien. Het beste voorbeeld – en dat gebeurt nu nog – waren de bezoekjes aan de supermarkt. Dan kwam ze misschien drie mensen tegen en die vroegen allemaal: hoe is het met Ico. De een na de ander. Bijna niemand vroeg hoe het met haar ging, of zij zich een beetje staande hield. Het voelde voor haar haast alsof ze haar identiteit aan het verliezen was.

‘Het trekt een heel zware wissel op je partner.’

‘Zo gaat dat dus, concludeerden we. Goed bedoeld allemaal, want ze leven mee, maar de aandacht gaat heel sterk naar de zieke. Ongetwijfeld gebeurt dit bij heel veel mensen, daarom wilde ze meeschrijven aan het boek. Als mensen zich in haar verhaal herkennen dan voelen ze dat ze niet de enige zijn, en dat kan helpen. Het trekt een heel zware wissel op je partner. Daar sta je meestal niet bij stil, maar dat mag best wat meer aandacht krijgen.

‘Ook nadat ik was genezen had Chantal het moeilijk. Met mij ging het heel goed, ik had goed nieuws gekregen en tot op de dag van vandaag heb ik een euforisch gevoel. Ik ben erdoorheen gekomen, elke dag ben ik blij dat ik dit allemaal mag meemaken. Dus ik geniet van heel veel dingen, maar voor Chantal is het anders. Als zij haar verhaal kwijt wilde of er was iets negatiefs, dan had ik daar gewoon geen zin in. “Ga jij een potje zitten klagen. Wees blij, ik leef nog!” Dat was wel moeilijk. Ik probeerde aardig en lief voor haar te zijn, maar kon er ook niks aan veranderen.

‘Ik ben erdoorheen gekomen, elke dag ben ik blij dat ik dit allemaal mag meemaken.’

‘Inmiddels gaat het gelukkig een stuk beter met haar. Ze is goed in het delen van emoties en wat haar dwarszit, daardoor is er onderling begrip. Ook mijn zoons helpen daarbij. De jongens observeren natuurlijk ook dingen, en die corrigeren mij ook wel als dat nodig is. Dat is fantastisch om te merken.  

‘Ik ben ook weer begonnen met werken. Ongeveer een dag per week mag ik studenten coachen die vertraging hebben opgelopen in coronatijd. Vorige week had ik voor het eerst sinds een jaar weer een bijeenkomst met studenten. Ik had er wel al wat in Teams gesproken, maar om voor het eerst weer in een lokaal met studenten te zijn. Dat was fantastisch, echt heerlijk!

‘Om voor het eerst weer in een lokaal met studenten te zijn was fantastisch, echt heerlijk!’

‘Als docent ben ik denk ik wel veranderd. Al die kaarten en teksten die ik kreeg vond ik zo indrukwekkend. Het is ontzettend mooi als mensen hun waardering voor je uitspreken, en voor mij was het een les om dit in het dagelijks leven ook meer te gaan doen. Gewoon vaker zeggen waarom je vindt dat iemand iets goed gedaan heeft. Ik kreeg daar een soort superman boost van. Ik merk dat veel studenten dat vertrouwen ook nodig hebben, omdat ze misschien niet allemaal in een omgeving zitten waar dat gebeurt. Daarnaast denk ik dat omgaan met tegenslag en doorzettingsvermogen ook dingen zijn die toepasbaar zijn in het onderwijs. Ik wil hen ook meegeven dat als ze iets ergs overkomt, het goed is om erover te praten. Dat gaat je gewoon helpen. Deel waar je tegenaan loopt.’

Tekst en foto: Wietse Pottjewijd