Tegen de achtergrond van het einde van de wereld is het lastig kalm te blijven. Als de apocalyps ophanden is, verdwijnt elke nuance. Met een uitzicht op totale aftakeling en destructie worden tegenstellingen scherper, vooral die tussen wij en zij.

Neem het stijgen van de gemiddelde temperatuur op aarde. We kunnen dat zelf ervaren en we zien de gevolgen daarvan. Maar alsof dat op zichzelf niet al genoeg is, krijgen we daar allerlei verhalen bij die waarschijnlijk bedoeld zijn om ons aan te sporen om Het Goede te doen, maar ik twijfel of ze dat wel echt doen.

Het is een welhaast religieus verhaal dat we te horen krijgen. Zulke verhalen bevatten steeds dezelfde elementen. Er staat ons een catastrofe te wachten waar we door onze eigen schuld op afstevenen. Schuld is altijd een belangrijk element; waar schuld is daar is ook verlossing. En een verlosser, iemand die ziet wat niemand anders nog ziet en de weg wijst. Er zijn tekenen des tijds. Oude profetieën hebben die al aangekondigd en actuele data bevestigen wat we al wisten dat zou gaan gebeuren. In het verhaal is ook al duidelijk wat we wel en vooral ook niet moeten doen om bij de good guys, de uitverkorenen, te horen. En er worden verhaaltjes verteld over welk paradijs we zijn verloren. Denk aan de geromantiseerde beelden van indigenous people die in tegenstelling tot ons in volmaakte harmonie met de natuur leven. En tenslotte de hemel die ons (of nou ja, alleen de goeien dan) wacht ná de ineenstorting van de wereld (meestal een utopische fantasie waar iedereen op een onwaarschijnlijke manier veel gelukkiger is dan dat we nu zijn).

Het komt me allemaal erg bekend voor: het einde der tijden werd vroeger ook al aangekondigd. In de kerk waar ik kwam werd het gepredikt. Het kon niet lang meer duren, werd mij steeds op het hart gedrukt: de Grote Finale waarin duidelijk zou worden wie gelovig was en wie niet. En het was je geraden dat je bij de goeien zat, want anders … Ik heb kunnen oefenen in apocalyptisch denken, zullen we maar zeggen.

En in mijn tienerjaren stond het omineuze jaar 2000 ook nog eens voor de deur. Het jaar waarin alle systemen zouden crashen en de samenleving in digitale chaos zou vervallen. Maar dat gebeurde allemaal niet. De tijd tikte daarna rustig verder, zodat we ons een nieuwe eindtijdfantasie konden aanmeten. Een nieuwe bloedrode horizon waartegen ons eigen gelijk heerlijk scherp kon afsteken. Herinner je je 11 september 2001 nog en de retoriek die ons van de ene oorlog naar de andere begeleidde?

Het is eigenlijk steeds hetzelfde verhaal, alleen het onderwerp verandert. Dit is denk ik onze manier om onszelf te begrijpen. Onze manier om houvast te vinden in een wereld vol met tegenstrijdigheden. Het probleem is alleen dat om jezelf voor te stellen dat jij en ‘jouw soort mensen’ aan de goede kant van de geschiedenis staan, je je ook moet voorstellen dat anderen aan de verkeerde kant staan. Hoe nederig en tolerant je ook denkt te zijn, dit heeft al een kiem van geweld in zich.

Het lukt me – gek genoeg – om kalm te blijven, ook al is er genoeg om je zorgen om te maken. Maar de urgentie van een apocalyps voel ik niet, omdat ik weet dat deze weer voorbij zal gaan om plaats te maken voor een nieuwe. In de tussentijd hoop ik dat onze fantasie de boel niet nog erger maakt dan het al is.

Volg ons op Instagram