Sofie Smeets doet onderzoek op de HR: ‘Wat wil de hogeschool met inclusief onderwijs?’
Gepubliceerd: 21 December 2023 • Leestijd: 3 minuten en 20 seconden • NieuwsHogeschool Rotterdam is een inclusieve hogeschool, staat op de website. Wat betekent dat voor het onderwijs? Cultureel antropoloog en HR-docent Sofie Smeets wijdt haar promotieonderzoek aan deze vraag en ontdekte dat het voor vrijwel iedereen iets anders betekent.
Smeets werkt momenteel als docent bij de master leren en innoveren van het Instituut voor Lerarenopleidingen; hiervoor was ze docent bij de bachelor international business van de HR waar ze onder andere lesgaf in onderzoeksvaardigheden. Naast haar werk als docent doet ze promotieonderzoek naar inclusief onderwijs. Smeets: ‘Mijn onderzoek gaat over hoe het beleid van de hogeschool vormgegeven wordt en hoe docenten die hun onderwijs meer inclusief willen maken dat oppakken.’
‘Ik merkte ook dat het soms lastig is om over te brengen wat inclusief onderwijs is’
Smeets merkte dat op de Hogeschool Rotterdam inclusief onderwijs heel belangrijk wordt gevonden: ‘Het was een speerpunt in de vorige strategische agenda en er was ook een werkgroep inclusiviteit waar ik een tijdje in meedraaide. Ik zag dat er van alles besproken wordt en het is allemaal hartstikke inspirerend, maar merkte ook dat het soms lastig is om over te brengen wat inclusief onderwijs is. “Ik ben vast niet de enige die dit ervaart”, dacht ik en ik besloot er onderzoek naar te gaan doen.’
Veldwerk tijdens de pandemie
In 2019 begon ze met literatuuronderzoek. Toen het tijd was om ‘veldwerk’ te gaan doen en veel tijd door te brengen met docenten in hun klassen, de wandelgangen en vergaderingen, kwam corona. Het meelopen moest binnen de grenzen van de coronamaatregelen gebeuren: veel online meekijken, interviews, lange telefoongesprekken en later bij docenten thuis meekijken in hun lessen.
‘De hogeschool is pragmatisch: er gebeurt veel, maar het ‘waarheen, waarvoor’ is lang niet altijd duidelijk’
Een jaar lang deed Smeets onderzoek en ze zag hoe verschillende HR-docenten hun werk doen. Nu het veldwerk is afgerond, deelt ze haar eerste inzichten. Smeets: ‘Alle mensen die ik sprak, zetten zich in voor hun studenten of personeel en hun onderwijs. Ze zijn ondernemend en initiatiefrijk: dit zijn de mensen die je wilt in het onderwijs. Daar tegenover staat dat de hogeschool pragmatisch is: er gebeurt veel, maar het “waarheen, waarvoor” is lang niet altijd duidelijk. En dat zie je ook rondom het thema inclusief onderwijs: iedereen doet iets, maar het zijn veel verschillende dingen, er lijkt geen lijn in te zitten en het doel erachter komt niet naar voren.’
Het geconstateerde gebrek aan sturing verbaast Smeets: ‘Wanneer je aangeeft dat je inclusief onderwijs belangrijk vindt, zou je ook moeten formuleren wat het belang is van dat streven en hoe je als organisatie bij dat doel komt. Op dit moment is het een kwestie van toeval of kennis uit de literatuur of de praktijk bij werknemers terechtkomt; als je er zelf naar op zoek gaat of een collega erover vertelt, kan je veel te weten komen, maar het gaat druppelsgewijs. Ik denk dat het goed is als er naar die benadering gekeken wordt om te onderzoeken wat we aan dat verschil kunnen doen.’
Startpunten ver uit elkaar
In haar onderzoek zag Smeets dat de startpunten van verschillende docenten ver uit elkaar liggen, en dat maakt het niet makkelijker. Ze sprak docenten die naar bijeenkomsten over inclusiviteit en inclusief onderwijs gaan en het superbelangrijk vinden, maar ook docenten die het niet bij hun werk vinden horen. Smeets: ‘Die verschillende startpunten leveren verschillende gezichtspunten op, en die leiden weer tot verschillende initiatieven. Er is ook een groot verschil in kennis, ervaring en ideeën over dit onderwerp onder docenten en dat heeft als risico dat er onderling frustratie en strijd ontstaan, wat het gezamenlijke doel ondermijnt.’
‘In verschillende interviews zeggen medewerkers dat het goed zou zijn als de hogeschool een volgende stap in haar strategie bepaalt’
Het bij elkaar brengen van deze verschillende punten is een hele kluif, maar er is volgens Smeets genoeg ervaring en kennis in de hogeschool aanwezig en en er zijn genoeg voorbeelden en materiaal: ‘In verschillende interviews zeggen medewerkers dat het goed zou zijn als de hogeschool een volgende stap in haar strategie bepaalt. Na een kennismakingsperiode, waarin vooral enthousiasme gekweekt werd en duizend bloemen konden bloeien, kan de hogeschool de balans opmaken en kiezen: welke dingen zien we ontstaan en waar is nog gebrek aan? Hoe zit het met de deelnemende docenten en wie bereiken we als hogeschool niet?
Als de aanpak voor een nieuwe periode is bepaald, dan is Smeets ook benieuwd naar het vergezicht en hoe de hogeschool daar wil komen. ‘De klus kan alleen geklaard worden als er aandacht, tijd en mensen beschikbaar blijven. Dat is misschien wel de grootste uitdaging.’
Tekst: Tosca Sel
Foto: Darice de Cuba
Schrijf je in voor onze wekelijkse nieuwsbrief!
Profielen, het onafhankelijke nieuwsmedium van de Hogeschool Rotterdam, deelt wekelijks artikelen op Linkedin. Ben jij onze nieuwe connectie? 
Ik doe echt mijn best om zorgvuldig te lezen, maar waar gáát dit over?
“Het bij elkaar brengen van deze verschillende punten is een hele kluif, maar er is volgens Smeets genoeg ervaring en kennis in de hogeschool aanwezig en en er zijn genoeg voorbeelden en materiaal: ‘In verschillende interviews zeggen medewerkers dat het goed zou zijn als de hogeschool een volgende stap in haar strategie bepaalt.”
Wat voor verschillende punten? Voorbeelden waarvan? Materiaal waarvoor? Strategie om te komen tot?
“Na een kennismakingsperiode, waarin vooral enthousiasme gekweekt werd en duizend bloemen konden bloeien, kan de hogeschool de balans opmaken en kiezen: welke dingen zien we ontstaan en waar is nog gebrek aan? Hoe zit het met de deelnemende docenten en wie bereiken we als hogeschool niet?”
Wie heeft kennis gemaakt met wie? En waarvoor is er nu enthousiasme gekweekt? Hoe zit wat met de docenten? En waar nemen zij aan deel?
“Als de aanpak voor een nieuwe periode is bepaald, dan is Smeets ook benieuwd naar het vergezicht en hoe de hogeschool daar wil komen. ‘De klus kan alleen geklaard worden als er aandacht, tijd en mensen beschikbaar blijven. Dat is misschien wel de grootste uitdaging.’” Welke klus? Wat is het einddoel?
Ik geloof onmiddellijk dat er op het gebied van inclusiviteit nog verbeteringen mogelijk zijn, maar geef asjeblieft concretere voorbeelden, handvatten, conclusies dan deze vaagtaal. Het stuk had net zo goed over het afvalbeleid van de hogeschool kunnen gaan.
Ik ben ook erg benieuwd naar het einddoel, wat er is gebeurd en hoe, en hoe nu verder met welke maatregelen op welk vlak.
Zoals Hilde zegt, het is nogal nietszeggend, deze tekst. Heeft mevrouw een eindverslag waar we de huidige stand van zaken (volgens haar onderzoek) kunnen lezen? of hoe ze tot deze conclusie`s komt?
Ik ben erg benieuwd naar de huidige conclusies, ook omdat ik eens een ander beeld wil hebben van het ‘diversiteitsbeleid’ dan het gevoel en gedachte dat het alleen maar een anti-meerderheids/politiek beleid is.
Ooit was ik docent bij de Interculturele Leerroute voor Social Work en HRM. Is er iets terug te vinden in de Hogeschool van de ervaringen met intercultureel onderwijs?
Dit promotieonderzoek lijkt vaag geformuleerd met veel woorden. De huidige stand van HR wordt bevraagd, met de verwachting van een “volgende stap,” maar de daadwerkelijke mate van inclusie blijft onduidelijk. Het opnemen van het thema in het beleid lijkt passend bij de huidige tijd (lees o.a. de wokebeweging), vooral voor een hogeschool in de regio Randstad. Het onderzoek lijkt zich te richten op een papieren realiteit, en het is opvallend dat wordt gesteld dat er voldoende ervaring en kennis aanwezig is, zonder specifieke verwijzing naar welke kennis of ervaring wordt bedoeld. De focus zou moeten liggen op het gedrag van de mensen die worden onderzocht, en de validiteit van het argument over voldoende aanwezige kennis en ervaring wordt betwist, vooral omdat niet duidelijk is welke vruchten dit zou hebben afgeworpen. Het thema begint bij de hiërarchie van de HR, maar het onderzoek lijkt ook symptoombestrijding te zijn. Kan een gebrek aan kennis en ervaring mogelijk de belemmerende factor zijn voor het inclusiebeleid? Als onderzoeker vind ik dit artikel moeilijk te interpreteren in termen van onderzoek, en ik mis nog steeds het expliciete doel van dit onderzoek, zoals eerder genoemd door Hilde en Jasper. Ik hoop dat er meer informatie beschikbaar komt over dit onderzoek, want het is broodnodig en ik laat mezelf graag inspireren!
Besten, bedankt voor jullie opmerkingen en vragen. Meer voorbeelden in het interview had de boodschap wellicht sterker kunnen maken, een goed punt. Meer voorbeelden had ook gekund, want het is niet dat ik ze niet heb. Hieronder licht ik het graag toe.
Ik heb mijn onderzoek gericht op initiatieven die docenten nemen om de hogeschool inclusiever te maken, in het kader van het inclusiviteitsstreven van de hogeschool. Het interview hierover sluit aan op het gedrukte themanummer van Profielen over inclusiviteit, waarin te zien is dat er veel bekend is en gedaan wordt rondom diversiteit en inclusiviteit op de hogeschool. Maar ook dat inclusief onderwijs uiteenlopende opgevat en breed geinterpreteerd wordt. Zie bijvoorbeeld:
https://profielen.hr.nl/2023/inclusief-zijn-in-de-klas-hoe-ver-ga-je-als-docent/
https://profielen.hr.nl/2023/het-panel-de-hr-moet-zich-niet-met-diversiteit-en-inclusie-bezighouden/
https://profielen.hr.nl/2023/hr-docent-en-inclusiviteits-trainer-pourmohammadi-inclusiviteit-is-liefde-hoe-kan-dat-je-nou-irriteren/
En kijk ook naar de column van Mrythe: https://profielen.hr.nl/2022/inclusief-onderwijs-is-nog-lang-niet-gemakkelijk/
‘de klus’
In de onderwijsvisie en strategische agenda van 2016 stelt de hogeschool dat ze een inclusieve school wil zijn, waarin iedereen zich welkom voelt ongeacht achtergrond. https://www.hogeschoolrotterdam.nl/hogeschool/over-ons/onderwijsvisie/
De hogeschool ziet een belangrijk rol weggelegd voor docenten omdat die het verschil kunnen maken. Vanuit het idee dat docenten weten wat belangrijk is, voor hun onderwijs, hun studenten en henzelf, schrijft de hogeschool bewust niet voor hoe inclusiviteit er per opleiding op moet zien, maar wordt de bal voor inclusiviteitsinitiatieven bij docenten en docententeams gelegd.
‘veel kennis en informatie’
Dat er veel kennis en informatie zag ik terug in interviews en gesprekken die ik deed met hogeschoolmedewerkers en docenten en de bijeenkomsten die ik bezocht. Maar ook op de hogeschoolwebsite over Diversiteit en Inclusiviteit. https://www.hogeschoolrotterdam.nl/go/diversiteit-en-inclusiviteit/home/ En op intranet is veel te vinden als je zoekt op diversiteit of inclusiviteit.
‘duizend bloemen bloeien’
De hogeschool concretiseert het beleid in werkplaatsen, een daarvan is de werkplaats Inclusieve Pedagogiek en Didactiek (IPD). Een overzicht van de initiatieven die er in de werkplaats IPD zijn genomen sinds 2018 tonen de variatie en dragen bij aan mijn idee dat ‘duizend bloemen kunnen bloeien’ : https://www.hogeschoolrotterdam.nl/onderzoek/kenniscentra/talentontwikkeling/go/experimenteren/werkplaats-ipd/
Hoe de hogeschool ziet dat de verzameling werkplaatsexperimenten bijdraagt aan een overkoepelende doel van de hogeschool is niet heel duidelijk. Ik denk, en zeg dat daarom in het interview, dat het goed zou zijn als de hogeschool ‘de balans opmaakt’, haar doel voor inclusiviteit verheldert en een volgende stap formuleert. Wat die stap is kan ik niet voor de hogeschool bepalen, want mijn onderzoek gaat over hoe docenten initiatieven nemen voor inclusiviteit.
Als jullie meer willen weten, of (verder) in gesprek willen, neem dan vooral contact met me op. Dan kan ik ook laten weten als mijn proefschrift af is; daar kijk ik zelf ook naar uit 🙂