Het college van bestuur gooit haar eerdere plan overboord voor een van bovenaf opgelegde studienorm van zestig punten voor alle studenten. In een nieuw plan van het college mogen opleidingen vanaf 2026 zelf bepalen hoeveel studiepunten eerstejaars moeten halen. Voor studenten en opleidingen gaat de druk hiermee verder van de ketel.

Per 2026 mogen opleidingen een doorstroomnorm instellen voor eerstejaars – is het nieuwe voorstel van het cvb – van dertig tot zestig punten. In het tweede jaar volgt dan een bsa van zestig punten. De centrale medezeggenschapsraad vergadert hier vanmiddag over. Het nieuwe voorstel scheelt opleidingen een flinke onderwijshervorming – die nodig was in het ‘zestigpuntenplan’ – maar wat betekent een doorstroomnorm eigenlijk in de praktijk?

Bsa ter discussie

Net op het moment dat steeds meer onderwijskundigen een hoge studienorm omarmen, waait er in de politiek een andere wind. Eerstejaars van school sturen omdat ze een paar punten te weinig hebben gehaald, levert dat niet vooral onnodige studievertraging op? De vorige Tweede Kamer en minister van Onderwijs stelden het bindend studieadvies ter discussie en hogeschool Windesheim overwoog zelfs helemaal op te houden met het van school sturen van studenten die de norm niet snel genoeg halen.

De Hogeschool Rotterdam bewoog de afgelopen jaren juist de andere kant op, richting een steeds hogere norm voor steeds meer studenten. Zo was de HR voor zover bekend de eerste hogeschool die een maximale bsa-norm instelde in 2015, bij commerciële economie. Studenten die niet in één jaar hun propedeuse haalden, liepen vanaf toen het risico om subiet van school gestuurd te worden.

60-punten bsa bij commerciële economie succesvol

Het zestig-punten-bsa bij commerciële economie was onderdeel van een pakket aan onderwijskundige maatregelen. Zo deed de opleiding ook iets aan de concurrentie die normaal bestaat tussen vakken die tegelijk gegeven worden. En de opleiding bood minder herkansingen aan, om voor studenten de druk op de eerste toetskans te verhogen. Ook voerde commerciële economie compensatieregels in, zodat niet iedere onvoldoende direct het einde zou betekenen. Maar het is vooral de angst om na een jaar van school gestuurd te worden die studenten aan de bal houdt, zo scheef lector Ellen Klatter van de Hogeschool Rotterdam in een gezaghebbend rapport over de onderwijsvernieuwingen bij (onder andere) commerciële economie.

Uit het rapport werd duidelijk dat commerciële economie zoveel méér studenten binnenboord weet te houden, dat de opleiding langzaam maar zeker een blauwdruk aan het worden is voor andere opleidingen – binnen de HR, maar ook elders in het land.

Van bsa naar ‘doorstroomnorm’

Het voorstel van het college van bestuur vorig jaar was dan ook bedoeld om die druk van een hoge studienorm ook bij andere opleidingen te organiseren. Er lag een collegebesluit op tafel waarin werd gesteld dat vanaf 2026 alle opleidingen van de HR hun onderwijs zouden moeten aanpassen aan een studienorm van zestig punten. Inclusief het invoeren van compensatie in hun toetsbeleid.

Eén belangrijk detail maakt echter een wereld van verschil in dit verhaal: de nieuwe studienorm heet in de plannen van de hogeschool niet langer een ‘bindend studieadvies’ maar een ‘doorstroomnorm’. En die doorstroomnorm is echt veel minder hard dan een bindend studieadvies.

Dat is geen toeval. De zachte krachten lijken het ook op de HR te winnen, blijkt bijvoorbeeld uit de herhaalde opmerkingen van de voorzitter van het college van bestuur van de HR, Ron Bormans: hij af wil van het bsa als een koud selectie-instrument.

Pas na twee jaar ‘afrekenen’

Het bsa is inderdaad behoorlijk koud: de norm niet halen betekent dat je kunt vertrekken. Met een doorstroomnorm neemt de hogeschool juist iets terug van de verantwoordelijkheid voor het studiesucces van studenten. Een student die na het eerste jaar de doorstroomnorm niet haalt, kan namelijk gewoon bij de opleiding ingeschreven blijven staan, om de ontbrekende vakken alsnog te halen. In plaats van na één, wil het college van bestuur vanaf 2026 na twee jaar ‘afrekenen’ met studenten. Na twee jaar geen propedeuse betekent dan alsnog dat je moet vertrekken.

Vanuit het perspectief van studenten is dat een stuk vriendelijker, maar voor opleidingen betekent die nieuwe verantwoordelijkheid echt wel iets. Een student mag niet aan de tweedejaarsvakken beginnen voordat de doorstroomnorm alsnog is gehaald. Maar stel dat de student alleen de vakken uit het laatste blok nog opnieuw moet doen? Moet hij dan in zijn tweede jaar drie blokken lang duimendraaien tot hij in het vierde blok zijn eerstejaarsvakken kan herkansen?

Harde of zachte norm

Op zich zijn daar wel oplossingen voor te bedenken, zeggen mensen binnen de hogeschool die zich over dit vraagstuk buigen. Een opleiding zou de vakken anders kunnen organiseren – de eerstejaarsvakken meermaals aanbieden, bijvoorbeeld. Of, net zoals de opleiding informatica nu doet, een extra instroommoment voor het eerste jaar creëren in februari. Zo blijft de vertraging voor studenten beperkt. Maar als een opleiding de vertraging zo klein mogelijk maakt, wat is dan nog het nut van de doorstroomnorm?

Hetzelfde geldt vanuit het perspectief van examencommissies. De examencommissie kan uitzonderingen maken voor studenten. Ze wel of niet alvast tot tweedejaarsvakken toelaten, bijvoorbeeld. Als ze het niet doen, vergroten ze de mogelijke vertraging voor studenten. Als ze uitzonderingen maken, verlagen ze gelijk ook de druk die uitgaat van de doorstroomnorm.

Verwarring bij cmr weggenomen

Als opleidingen de verantwoordelijkheid met een doorstroomnorm naar zich toe trekken, moeten ze ook met hun financiën rekening houden. Een student wegsturen vanwege een bsa is gratis (niet voor de volgende opleiding waar de student aan begint, maar goed). Een opleiding krijgt vier jaar subsidie per ‘vers’ ingeschreven bachelorstudent (en een vijfde jaar voor een diploma). Een opleiding die een hoge doorstroomnorm hanteert, met veel studievertraging en langstudeerders als gevolg, snijdt zichzelf financieel in de vingers.

Op één punt echter, maakt het college van bestuur de doorstroomnorm weer wat sterker. Dat wil zeggen: in vergelijking met opmerkingen van het cvb in november, tijdens een vergadering met de centrale medezeggenschapsraad. Toen overviel het cvb de cmr met de opmerking dat de doorstroomnorm ook maar een advies was, dat studenten gewoon naast zich neer zouden kunnen leggen. De cmr bleef toen in verwarring achter, omdat de indruk bestond dat de doorstroomnorm bepaald geen vrijblijvend advies was. En dat was het ook niet, blijkt nu. In een brief van het cvb aan de cmr wordt de verwarring definitief weggenomen: ‘De doorstroomnorm is niet slechts een advies aan de student, maar is in de wet als bindend opgenomen.’

Minder druk op studenten

In de wet bestaat een doorstroomnorm van zestig punten, vanwege de overgang van de propedeuse naar de hoofdfase van en opleiding. In de wet staat echter ook dat een examencommissie, rekening houdend met de onderwijs- en examenregeling, kan afwijken van de eis dat studenten hun volledige propedeuse halen voor ze aan de hoofdfase beginnen. Dat betekent dat een lagere doorstroomnorm vastgelegd kan worden in de hogeschoolgids.*

Duidelijk is in ieder geval dat de druk op studenten met een doorstroomnorm zal afnemen. Het is aan opleidingen om hier de komende jaren een onderwijskundig plan voor te maken.

Tekst: Olmo Linthorst
Illustratie: Demian Janssen

*Correctie: een eerdere versie van dit artikel wekte de suggestie dat er beperkte juridische grond is voor een lagere doorstroomnorm dan een van zestig punten. Dat klopt niet. We hebben het artikel aangepast.

Profielen, het onafhankelijke nieuwsmedium van de Hogeschool Rotterdam, deelt wekelijks artikelen op Linkedin. Ben jij onze nieuwe connectie?