Door Dorine van Namen

‘Zeer verontrustend’, vindt Johan Sevenhuijsen, directeur concernstrategie, dat. ‘In 2009 was de eerstejaarsuitval nog 29 procent. Opmerkelijk is dat met name de uitstroom voor 1 februari behoorlijk is gestegen, van 5 naar 19 procent. Die uitval, opgeteld bij het aantal studenten dat een negatief bindend studieadvies (bsa) heeft gekregen, betekent een uitstroom na één jaar die hoger is dan voorheen in de eerste twee jaar. Met andere woorden: studenten die hun punten in iets meer tijd wel zouden kunnen halen, zijn nu weg geselecteerd. En dat is nooit de bedoeling geweest.’

Financiële schade
Wat is er gebeurd? Waar komt deze stijging vandaan? ‘De lat is hoger komen te liggen’, zegt Sevenhuijsen. ‘En dat is een gevolg van de maatschappelijke wens om het niveau van het hoger onderwijs te verhogen. Plus: studenten zijn gestimuleerd om niet te blijven hangen in een opleiding waarvoor ze minder geschikt bleken, vandaar de sterk verhoogde februari-uitstroom.’ Ook bij IFM (financieel management) is deze trend te zien. ‘Wij hebben studenten die er in januari zo slecht voorstonden dat ze op een bsa afstevenden, actief benaderd en met hen gesproken over de mogelijkheid om te switchen’, legt IFM-directeur Mira Ruiken uit.

‘Stop je vóór 1 februari met je studie en is dit je eerste jaar met een prestatiebeurs voor hbo of universiteit, dan wordt die beurs automatisch een gift en lijden de studenten financieel geen schade. Ook voorkomen studenten op deze manier dat ze een bsa achter hun naam krijgen. Dit resulteerde bij IFM in een stijging van de uitstroom voor 1 februari: 23 procent in 2012 waar dat een jaar eerder nog 13 procent was. Het aantal bsa’s was ongeveer 5 procent lager dan vorig jaar.’ De stijging van de uitstroom in het eerste jaar heeft misschien ook andere oorzaken, vertelt Ruiken. ‘IFM is de afgelopen tien jaar meer dan tweeënhalf keer zo groot geworden en ook de instroom is veranderd. Ons instituut heeft het hoogste percentage allochtone studenten en helaas is het zo dat de taalbeheersing van deze studenten nog steeds minder goed is. We hebben bijvoorbeeld een groep Antilliaanse studenten die op de Antillen alleen op school Nederlands heeft gehad en dat niet thuis heeft gesproken. Dat merk je. Ook mbo-instromers die op het mbo geen wiskunde meer hebben gehad, hebben het hier moeilijk. We investeren veel in bijscholing wiskunde, Nederlands en Engels en we doen er alles aan om studenten op het gewenste niveau te krijgen. Tegelijkertijd zien we een tendens de andere kant op: sinds vorig jaar zijn de eindexameneisen op de havo omhoog gegaan. En dat merken wij nu al aan de instroom. De studenten die in september zijn binnengekomen, hebben minder achterstand dan voorheen weleens voorkwam.’

Tweedejaars uitval 
Als het de kwaliteit van de opleiding ten goede komt, is het dan erg dat de uitstroom in het eerste jaar is gestegen? ‘Ja’, vindt Sevenhuijsen, ‘want het is nog altijd ons doel om zoveel mogelijk studenten aan de eindstreep te brengen. Ook in het licht van de prestatieafspraken die we onlangs met het ministerie hebben gemaakt is het geen goed nieuws, want dit kan ons geld gaan kosten. Aan de andere kant, het was wel onze bedoeling om de uitstroom in het tweede jaar naar beneden te krijgen. We moeten afwachten wat er volgend jaar gebeurt, maar hopelijk is de uitval dan minimaal.’ Ruiken: ‘Wij gaan ervan uit dat er in het tweede jaar helemaal geen uitvallers meer hoeven te zijn.’

Actiever voor de poort
En nu? Ruiken: ‘Wij gaan actiever worden vóór de poort. Het is natuurlijk beter dat studenten al voor ze beginnen, weten of ze in aanleg geschikt zijn voor een opleiding. We gaan studietesten aanbieden en een uitgebreider oriëntatieprogramma. Dat zal hopelijk helpen.’ Sevenhuijsen: ‘We zullen nog meer moeten investeren in de intensiteit en kwaliteit van het onderwijs. De bsa-regeling zal in ieder geval niet versoepeld of teruggedraaid worden. Wel gaan we met de instituten in gesprek over met name de februari-uitstroom. Je kunt studenten een ontmoedigende boodschap meegeven of een stimulerende. Wat mij betreft graag die laatste.’