‘Mijn eerste indringende ervaring met het hbo was op het ministerie van Onderwijs en Wetenschappen. Dat had ik niet zo gepland, maar daarna is het wel een bewuste keus geweest om met het hoger onderwijs bezig te blijven.’ Ron Bormans zet zichzelf graag neer als een echte hbo-man en hij vindt het dan ook ‘fantastisch’ dat hij zijn loopbaan in het hbo kan voortzetten.

Vanaf 1 september wordt hij voorzitter van het college van bestuur van de Hogeschool Rotterdam. Dat maakte de voorzitter van de raad van bestuur, Kees van der Waaij, afgelopen dinsdag bekend aan alle medewerkers van de HR. Daarmee is er officieel een einde gekomen aan de zoektocht naar een opvolger van Jasper Tuytel, die de hogeschool al vijftien jaar aanvoert en in augustus de pensioengerechtigde leeftijd bereikt.

Prestatieafspraken
Bormans komt pas na de zomer daadwerkelijk naar Rotterdam. Hij kan dan ook nog niet al te veel zeggen over zijn plannen met de HR. Voordat hij daadwerkelijk aantreedt, moeten alle hogescholen nog stevig onderhandelen met het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen over de prestatieafspraken. Bormans zal die onderhandelingen nog voeren als hoogste baas van zijn huidige werkgever, de Hogeschool Arnhem Nijmegen, de HAN. (Het lijkt misschien tegenstrijdig om de term ‘hoogste baas’ en ‘werkgever’ op deze manier in één zin te gebruiken, maar ook de voorzitter van het college van bestuur is gewoon in dienst van de hogeschool.)

Bormans wil niet ingaan op de vraag of hij zich zal gaan bemoeien met de prestatieafspraken die Tuytel de komende maanden zal maken – ook al zal Bormans degene zijn die de afspraken uitvoert. ‘Ik moet me terughoudend opstellen’, zegt hij in een telefonische reactie. ‘Over prestatieafspraken moet ik bijvoorbeeld nog niets zeggen.’ Bormans zal zijn terughoudendheid later in het interview iets laten vieren, als het over het lectorenbeleid gaat.

Van ministerie naar hogeschool
Bormans heeft zich bijna zijn hele loopbaan met het hoger beroepsonderwijs beziggehouden. Na een paar jaar bij de vakgroep bestuurskunde (zijn afstudeerrichting van politicologie) van de universiteit in Nijmegen, verhuist hij (door professor Roel in ’t Veld, die wel wat in hem zag, aldus Bormans) naar het ministerie van Onderwijs en Wetenschappen. Daar schopt hij het uiteindelijk tot plaatsvervangend directeur hoger beroepsonderwijs en tot directeur studiefinancieringsbeleid.

In 1998 maakt Bormans de overstap van theorie naar praktijk, of in ieder geval naar iets meer praktijk. Hij wordt lid van het college van bestuur van de Hogeschool van Amsterdam. Daarna volgt de HAN. Bij die laatste hogeschool kwam Bormans in 2005 in het bestuur; vanaf 2008 is hij er voorzitter. Tussen de HvA en de HAN door werkte hij ook nog bij Capgemini, als interim-directeur bij accreditatieorganisatie NQA en directeur contractactiviteiten bij InHolland.

Het is de combinatie van theorie en praktijk die het hoger beroepsonderwijs tot een ‘fascinerende wereld’ maakt, zegt Bormans. ‘Dat grensvlak tussen praktijkgerichtheid en hoger onderwijs – dat heeft iets nuchters, iets concreets. Daar voel ik me goed bij thuis, ik denk omdat ik zelf ook zo ben. Het is de combinatie tussen woord en daad die je in het hbo zo sterk ziet… nou ja, dat weten jullie in Rotterdam net zo goed.’

Rotterdamse Limburger?
Soms lijkt Bormans, geboren in Schinnen nabij Geleen in Limburg, inderdaad al een echte Rotterdammer. Of in ieder geval op het beeld dat Rotterdammers graag van zichzelf neerzetten: geen woorden maar daden. ScienceGuide, de spreekbuis van een klein groepje hogescholen en universiteiten (waaronder de HR en de HAN), stelde het afgelopen week ook al vast. Een pleidooi van Bormans voor ‘minder stoerheid en meer daadkracht’ uit 2011 ‘klinkt nu ineens verrassend Rotterdams’, schrijft de redactie.

Dat Rotterdamse aan Bormans verklaart misschien ook waarom Jasper Tuytel hem zo graag als zijn opvolger wilde hebben, zoals verschillende, niet bij naam te noemen bronnen ons lieten weten. Nee, Tuytel heeft niet zijn eigen opvolging geregeld. Uit een document van de Raad van Toezicht blijkt dat er een serieuze selectieprocedure heeft plaatsgevonden. Op de vacature reageerden veertig mensen en met vijf kandidaten is een eerste gesprek gevoerd. Met Bormans waren er uiteindelijk drie gesprekken en tot in de laatste ronde had hij concurrentie van één of meer andere kandidaten.

Bormans is blij dat hij door kan in het hbo. ‘Ik zet mezelf graag neer als hbo-man en ik vind het dan ook fantastisch dat ik mijn loopbaan in het hbo kan voortzetten’, zegt hij. ‘Het hoger beroepsonderwijs werkt als een emancipatiemotor. Dat klinkt misschien hoogdravend, maar als je naar de geschiedenis kijkt, is dat wel zo.’

Dat verklaart waarschijnlijk waarom Bormans geen voorstander lijkt te zijn van keiharde selectie aan de poort. In een interview met Sensor, het hogeschoolblad van de HAN, zegt hij in 2010 dat hij zich met de HAN altijd zal blijven opstellen als een hogeschool die wel selecteert, maar die tegelijkertijd ‘voor iedereen toegankelijk blijft’. Dat is in lijn met het beleid van de Hogeschool Rotterdam, waar startgesprekken worden gevoerd met alle aankomende studenten, studenten alleen vrijblijvende adviezen krijgen en niet formeel geweigerd kunnen worden. Zachte selectie.

Niveau
Bormans voegt er in het interview nog iets aan toe. Als je als hogeschool selecteert en je hebt studenten ‘toegelaten’, dan heb je ‘nog meer dan nu’, zegt Bormans, ‘de plicht om die studenten ook naar een succesvolle afronding van de opleiding te brengen.’ Selectie – ook de zachtere variant – brengt morele verplichtingen met zich mee.

Dat roept vragen op over de invloed op de instroom die een bestuurder heeft in het zachte selectiemodel. Net als de HR is de HAN de afgelopen jaren sterk gegroeid. Beiden huisvesten nu rond de dertigduizend studenten. Sterke groei zet vaak de kwaliteit onder druk. En als je alleen vrijblijvend wilt selecteren, omdat je breed toegankelijk wilt zijn, omdat je de emanciepatiemotor van de regio wilt zijn, dan zul je een andere oplossing moeten bedenken om ook de zwakke schakels aan een diploma te kunnen helpen. Als je tenminste niet het niveau wilt verlagen.

Na lezing van dit artikel wil Bormans op dit punt nog een ‘duidelijke streep’ trekken, mailt hij. ‘Kwaliteit en niveau moeten bij elke afweging voorop staan. Zowel in het beleid van de hogeschool als bij een docent die moet beslissen of iemand wel hbo-waardig is. We moeten dan de rug recht houden, ook als dat spanning oproept met kwantiteit of rendement.’

Lector voor de klas
Bormans roept al langere tijd dat het niveau in het hbo omhoog moet. Niet pas sinds ‘InHolland’, toen het vanzelfsprekend werd om dat te doen, maar bijvoorbeeld al tijdens de commissie Veerman, waar hij in 2009 en 2010 in zat. Of daarvoor, in een open brief aan minister Plasterk, waarin hij zegt dat ‘hogescholen aangesproken mogen worden op niveau, rendement en kwaliteit van het onderwijs’. De commissie Veerman ging wat Bormans betreft eigenlijk alleen maar over het verhogen van het niveau. ‘Er is brede consensus dat dat moet gebeuren.’

Ook de lectoren zijn voor Bormans een manier om het niveau te verhogen. Maar dan zouden lectoraten ‘geen vrij zwevende satellieten moeten zijn, zonder verbinding met het bacheloronderwijs’. ‘De lector moet voor de klas. Lectoraten zijn een belangrijke toegevoegde waarde als ze in verbinding staan met het bacheloronderwijs.’

Dat ‘voor de klas staan’ is deels een metafoor, zegt Bormans, er zijn ook andere manieren om de verbinding met het onderwijs te leggen. ‘Maar het is ook letterlijk. Als lectoren niet zichtbaar zijn, kunnen ze nooit een adequate bijdrage leveren aan het niveau en aan de kwaliteit. In de vergaderzaal praat je over kwaliteit, in de klas laat je het zien.’

Bormans laat zich in de talloze publicaties van en over hem kennen als iemand die altijd voor kwaliteit gaat. Hij wil zich ook regelmatig afvragen, zegt hij in Sensor, wat bepaalde activiteiten precies aan het onderwijs bijdragen. Alles draait wat hem betreft om ‘de driehoek student – docent – onderwijsprogramma’. ‘Hier wordt de basis gelegd voor kwaliteit. Alles wat daaromheen zit, moet dat faciliteren en optimaliseren.’

Natuurlijk zullen weinig bestuurders het in hun hoofd halen om te zeggen dat het allemaal om de driehoek medewerker – kantine – bedrijfsbureau draait. De vraag is dus: waar zal Bormans de nadruk leggen als het er echt om gaat?

Olmo Linthorst