Onderwijsbestuurders moeten meer tegenspraak krijgen, vinden eigenlijk alle partijen in de Tweede Kamer. Dat moet problemen als bij Inholland of Amarantis voorkomen. De minister van Onderwijs gaat nadenken over het versterken van die tegenspraak. Ze overweegt bijvoorbeeld om medezeggenschapsraden het recht te geven om afzonderlijk met de raad van toezicht (rvt) te vergaderen. Als het bestuur niet bij die vergadering zit, voelt de cmr zich wellicht vrijer om kritiek op het bestuur te uiten.

Ook bij de overleggen tussen cmr en rvt van de Hogeschool Rotterdam, twee keer per jaar, zit altijd het college van bestuur. Cmr-voorzitter Fons van Maldeghem heeft daarom de afgelopen jaren bij iedere vergadering opnieuw het verzoek gedaan om alleen met de raad van toezicht te kunnen vergaderen. ‘Sommige leden voelen zich niet vrij om over het bestuur te spreken als dat bestuur er zelf bij zit’, zegt Van Maldeghem. ‘Als toezichthouder wil je zo goed mogelijk geïnformeerd worden, dus als de aanwezigheid van het bestuur een belemmering is, kun je het toch beter zonder bestuur doen?

Kees van der Waaij, voorzitter van de raad van toezicht van de HR, is het daar niet mee eens. Het is niet nodig om het bestuur erbuiten te laten en het is niet transparant. ‘Bovendien, het is misschien geen argument, maar bijna nergens in Nederland vergaderen de cmr en de rvt zonder het bestuur.’

Van der Waaij is sinds eind 2010 voorzitter van de raad van toezicht. Daarvoor was hij directievoorzitter van Unilever Nederland in Rotterdam. De raad van toezicht overlegt twee keer per jaar met de cmr. Dat aantal is wettelijk vastgelegd. In deze vergaderingen gaat het erom de toezichthouders zoveel mogelijk te informeren over het functioneren van de hogeschool, zodat zij goed toezicht kunnen houden.

Waarom wilt u per se niet zonder college van bestuur vergaderen?
‘Ik hecht aan een open en transparante verhouding. Ik ga dat niet achter de rug van bestuurders om doen. Geen geheime agenda’s, iedereen hoort wat iedereen zegt en kan daar ook direct op reageren. En als er echt iets aan de hand is, kunnen de leden van de cmr me altijd bellen. Fons heeft mijn telefoonnummer.’

U kunt het bestuur toch net zo goed achteraf vertellen wat er is besproken?
‘De verhoudingen tussen rvt, cmr en cvb zijn goed. Als er iets is, kan iedereen dat tijdens de vergadering aanhangig maken. Als leden van de cmr dat niet durven, moeten ze zich afvragen waarom ze in dat gremium zitten. Van mensen die in de cmr gaan zitten, verwacht ik dat ze geen schroom hebben om kritiek te uiten. Ze hebben er toch zelf voor gekozen om boven het maaiveld uit te steken? Als je niets te zeggen hebt, moet je er niet gaan zitten.’

U bent de enige die het bestuur op de vingers kan tikken. Hoe controleert u het functioneren van het cvb?
‘We kijken op basis van zes indicatoren hoe de organisatie ervoor staat – zoals medewerkerstevredenheidsonderzoeken (mto, red.), het rendement, de begroting of de studentenenquête. Daarnaast vergaderen we steeds op een andere locatie en geven directeuren ons dan een presentatie over onder andere deze zes indicatoren bij hun instituut. Het mto wordt daardoor bijvoorbeeld veel belangrijker. De zaak RBS heeft duidelijk gemaakt dat dat nodig is. Daarnaast krijgen we talloze rapportages en praat de accountant ons regelmatig bij over de financiële gezondheid van de hogeschool. En recent hebben we commissies ingesteld die dieper in de materie duiken van bijvoorbeeld het thema onderwijskwaliteit. En sinds kort krijgen we ook Profielen thuisgestuurd.’

Hoe belangrijk is het om tegenspraak te organiseren aan de top?
‘Tegenspraak is belangrijk. Ook als bestuurder heb ik het altijd toegejuicht als mensen tegenover me constructieve kritiek gaven. Als twee mensen het altijd met elkaar eens zijn, is er ééntje onnodig, zeg ik altijd. Kritiek is essentieel. En als je dat niet durft te geven, moet je het misschien toch gaan leren. Of we moeten mensen aanstellen die het wel doen. Misschien moet de cmr er anders training in gaan geven?’

Wat vindt u van de plannen van minister Bussemaker?
‘Ik ben benieuwd welke plannen de minister in het najaar aan de Tweede Kamer stuurt. Als ze daarin spreekt over een recht van de cmr om standaard, zonder het bestuur, rechtstreeks met de rvt te praten, dan moeten we ons daarbij neerleggen. Is het een extra belasting? Als het voor de HR goed is, zouden we het doen. Maar de noodzaak is er niet. En als er echt iets aan de hand is, kunnen ze me altijd bellen.’

Olmo Linthorst
Foto: privécollectie Van der Waaij