Reden om een hbo-discours in Rotterdam te organiseren, want ‘in Rotterdam gebeurt het’, lichtte initiatiefnemer Thom de Graaf, voorzitter van de HBO-raad, toe. De Graaf verwees hiermee naar de plannen van de ROC’s Albeda en Zadkine om samen te gaan werken en mbo-colleges te vormen, praktijkscholen voor zorg, techniek en dienstverlening bijvoorbeeld. Maar ook naar het experiment van de Erasmus Universiteit waarbij studenten binnen het eerste jaar al hun studiepunten moeten halen, anders moeten ze vertrekken. En ook op de Hogeschool Rotterdam is met de komst van Ron Bormans als collegevoorzitter het roer omgegaan. Zijn Focus-beleid concentreert zich op de kwaliteit van de bachelor-opleidingen.

Doel van al deze koerswijzigingen is het verhogen van het onderwijsniveau en het verlagen van de studie-uitval.

Zonder stageplaats geen diploma
HR-collegevoorzitter Ron Bormans, Anja van Gorsel (voorzitter van het Albeda College) en Gerard Hogendoorn (coördinator aansluiting vwo-wo van de Erasmus Universiteit (EUR)) gingen het gesprek aan met elkaar en de ongeveer 75 aanwezige studenten, beleidsmakers, docenten en bestuurders over de vraag: hoe krijg je de juiste student op de juiste plaats?

Voor Van Gorsel is dat duidelijk. Bij het Albeda College worden startgesprekken gevoerd met alle aankomende leerlingen. ‘Wij wijzen hen op de geringe kans op werk in bepaalde sectoren, in het welzijn bijvoorbeeld. Voor die sectoren voeren we een actief ontmoedigingsbeleid. De situatie op de arbeidsmarkt is voor ons leidend vanwege de stageplaatsen. Zonder stage geen diploma.’

Andere inrichting van de propedeuse
Op de universiteit speelt de arbeidsmarkt geen rol van betekenis. ‘Hoe de toekomst er voor onze propedeuse-studenten uitziet is koffiedik kijken’, reageerde Hogendoorn. ‘Zelfs het ROA (Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt) heeft moeite met het voorspellen van trends op de arbeidsmarkt. Op die manier sturen wij niet.’ Een andere inrichting van de propedeuse, daarin zoekt de EUR de oplossing. Hogendoorn is heel tevreden over het experiment waarbij studenten hun propedeuse in één jaar moeten halen. Ze krijgen minder herkansingen, zodat ze tentamens niet voor zich uit kunnen schuiven. Maar als ze een vijf krijgen, mogen ze die wegstrepen tegen een hoger cijfer voor een ander tentamen, zolang ze uiteindelijk maar gemiddeld een zes of hoger staan. ‘Dit leidt tot veel minder uitval, een hoger rendement en ook een hogere onderwijskwaliteit’, stelt Hogendoorn.

Kai Heijneman, voorzitter van de landelijke studentenvakbond LSVb betwijfelt dit. ‘Zo’n schoolse aanpak bevalt veel aankomende studenten helemaal niet’, stelt hij. ‘Als ze het voor het kiezen hebben, gaan ze liever naar een andere universiteit. Bovendien mag je van studenten op een universiteit verwachten dat ze alle vakken voldoende halen. Het systeem van compenseren van onvoldoendes tast de kwaliteit van toekomstige professionals aan.’

‘De wedstrijd wordt hier gespeeld’
En de mbo-colleges to be, krijgen die misschien navolging op het hbo? Gaat de HR het onderwijs ook zo organiseren, vroeg gespreksleider PG Kroeger (hoofdredacteur van Scienceguide) aan Ron Bormans. ‘Nee. Ik vind het een goed idee voor het mbo, maar wij gaan dat niet doen. Onze structuur voldoet prima en een gesprek daarover leidt af van waar het echt om gaat: kwaliteit van het onderwijs.  Inhoudelijk is er nog heel veel te verbeteren en daaraan hebben we voorlopig onze handen vol. Ik bemoei me bewust niet teveel met landelijke discussies over bijvoorbeeld bsa in het tweede jaar, of zelfs in het derde. De wedstrijd wordt hier gespeeld, op de scholen en universiteiten. We houden de buitenwereld op dit moment zoveel mogelijk buiten de deur.’

En een experiment zoals dat van de EUR met andere regels voor de propedeusefase?, probeerde Kroeger nog een keer. ‘Nee, ook dat doen we niet. Twee jaar geleden is de bsa-norm binnen deze instelling omhoog gegaan en dat heeft niet geleid tot een verlaging van de uitval. Zo’n geïsoleerde ingreep heeft geen zin als het niet is verbonden met de kern van het onderwijs: de relatie tussen docent en student, de kwaliteit van de onderwijsinhoud. Ik zal de inspanningen van de collega’s van Albeda, Zadkine en de EUR met interesse volgen en hoop natuurlijk dat de resultaten goed zijn, maar voorlopig focussen wij op ons niet op de randvoorwaarden, maar op de kwaliteit zelf.’

In Rotterdam gebeurt het, maar door de verschillende posities, verschillende populaties en verschillende keuzes gebeurt het niet op één manier. Laboratorium Rotterdam. De tijd zal leren welke experimenten succesvol waren.

Dorine van Namen