Studenten van de Universiteit Utrecht die het vak arbeidspsychologie volgen, kregen tot voor kort college van een docent die drie werkgroepen tegelijkertijd onder zijn hoede had. Inmiddels zijn dat er twee geworden, vertelt student Yessy Aarsen, ‘want drie was misschien toch iets te veel’.

De studenten moeten twee uur in het lokaal aanwezig zijn om een opdracht te maken, de docent komt aan het begin en aan het eind langs voor vragen. Erg moeilijk zijn de opdrachten volgens Aarsen niet, en na afloop worden die niet besproken. ‘Omdat we geen feedback krijgen, heb je geen idee of je op de goede weg zit.’

Charlie Chaplin
Een collegeweek bestaat voor de studenten arbeidspsychologie verder nog uit een hoorcollege en om de week een film. Ook die wordt na afloop niet bediscussieerd. Aarsen: ‘Laatst keken we naar Modern Times van Charlie Chaplin. Dat kan ik thuis ook.’

Het ministerie van Onderwijs wil dat alle eerstejaars minstens twaalf contacturen per week hebben. Dat is vastgelegd in prestatieafspraken met de universiteiten en hogescholen. Wie zijn afspraken niet nakomt, krijgt tot zeven procent minder geld van de overheid.

Trucs om aan uren te komen
Om aan de contacturennorm te voldoen, halen meer universiteiten en hogescholen trucs uit, bleek vorig jaar al uit onderzoek van studentenorganisaties ISO en LSVb. ‘Bij sommige opleidingen worden projectweken als veertig contacturen ingeroosterd, terwijl studenten amper een docent zien’, zei toenmalig ISO-voorzitter Ruud Nauts na een rondgang langs achttien medezeggenschapsraden.

De Universiteit Utrecht is ambitieuzer dan andere instellingen. Ze heeft niet alleen twaalf contacturen beloofd voor eerstejaars, maar ook voor tweede- en derdejaars studenten. Maar omdat daar eigenlijk te weinig docenten voor beschikbaar zijn, begon de faculteit sociale wetenschappen vorig jaar met het zogeheten ‘DESI-project’: Docent Extensief, Student Intensief.

Meer tijd voor opdrachten
‘In de praktijk moeten studenten bijvoorbeeld een opdracht maken tijdens een werkcollege dat ineens twee maal langer duurt dan vorig jaar’, zegt studentlid Doran Pauka van de opleidingsadviescommissie sociologie van de Universiteit Utrecht.

In andere werkgroepen zijn er studenten die er vandoor gaan zodra de docent zijn hielen licht, vertelt Rachel Damen, student pedagogische wetenschappen. Voor één van haar vakken volgt ze werkcolleges van vier uur, waarvan de docent er maar twee aanwezig is. De resterende tijd moeten studenten de stof met elkaar bespreken maar ook hier geldt: geen feedback. ‘We maken wel notulen, maar daar heb ik nog nooit iets op terug gehoord. Als we dingen bespreken die niet kloppen, weten we dat dus niet.’

Wat is een contactuur?
Toen de Tweede Kamer in 2012 sprak over het verhogen van het aantal contacturen in het hoger onderwijs, waarschuwden partijen al voor onduidelijkheid over de definitie. De PvdA en de PVV dienden een motie in om te voorkomen dat onbegeleide uren als contactuur zouden worden gerekend, maar die motie haalde het niet. ‘Met wie hebben studenten dan contact?’, zei PVV-Kamerlid Harm Beertema tijdens het debat. ‘Met een docent, met elkaar, met de Albert Heijn?’

De definitie lijkt in Utrecht nu inderdaad het probleem. Een contactuur is daar officieel ‘een ingeroosterd uur, waarin een docent beschikbaar moet zijn’. Maar die beschikbaarheid is niet gedefinieerd, dus telt een uur ook mee als docenten in een ander lokaal een andere werkgroep aan het begeleiden zijn.

Uren opvullen
Sociologiestudent Pauka: ‘Daardoor ligt de dreiging van ophokuren op de loer. Ik voel me af en toe wel een beetje belazerd. Je verwacht toch les te krijgen? Ik vind het prima dat studenten zelfstandig leren werken, maar dan moet je niet net doen alsof er sprake is van een contactuur.’ Ook psychologiestudent Aarsen is gefrustreerd. ‘Je merkt gewoon dat de opleiding uren aan het opvullen is.’

Voorzitter Tom Hoven van de Landelijks Studentenvakbond noemt het desgevraagd ‘schokkend om te zien dat de ophokuren hun weg hebben gevonden naar het hoger onderwijs. Je herkent hier duidelijk de perverse prikkel die uitgaat van de prestatieafspraken. Het gaat er blijkbaar niet meer om hoe het wordt ingevuld, als er maar een streefaantal wordt behaald.’

‘Belachelijk’
Twaalf echte contacturen per week lijken hem niet te veel gevraagd. ‘Het is dan natuurlijk helemaal belachelijk dat er van studenten een steeds grotere financiële bijdrage voor het onderwijs wordt gevraagd, via bijvoorbeeld het leenstelsel, terwijl de instellingen hun ‘onderwijs’ op deze manier invullen.’ Hij roept de politiek op een algemene definitie voor contacturen aan te houden. ‘Dan kunnen deze praktijken snel verleden tijd zijn.’

HOP, Petra Vissers