Schoolboeken nog vol raciale en koloniale stereotypen
Gepubliceerd: 30 June 2016 • Leestijd: 2 minuten en 12 seconden • Nieuws Dit artikel is meer dan een jaar oud.Elk jaar wordt in Nederland op 1 juli de afschaffing van de slavernij gevierd. In aanloop daarnaartoe hield de Amerikaanse professor Melissa Weiner op de hogeschool een lezing over slavernij en kolonialisme in Nederlandse schoolboeken.
Weiner bestudeerde 203 Nederlandse schoolboeken, vooral geschiedenisboeken, die in de periode 1980-2011 zijn gepubliceerd. Ze keek naar de manier waarop er werd geschreven over Afrika, kolonialisme en slavernij en naar de manier waarop deze thema’s werden verbeeld.
In geen enkel schoolboek worden Nederlandse personen of bedrijven verantwoordelijk gehouden voor slavernij, concludeerde zij. En er is weinig tot geen aandacht voor de extreme wreedheden die zijn gepleegd door Nederlandse ondernemers en plantagehouders, slaven worden gedehumaniseerd voorgesteld (alsof ze geen menselijke eigenschappen hebben), het slavenverzet genegeerd en raciale stereotypen bekrachtigd. En dat is een probleem, zegt Weiner, omdat de beelden uit deze schoolboeken mede beïnvloeden hoe kinderen vandaag kijken naar ras, discriminatie en ongelijkheid.
‘In Rotterdam wonen momenteel bijna 100.000 mensen die nazaten zijn van tot slaaf gemaakten’, lezen we op de site ketikotirotterdam.nl. ‘Kennis en inzicht in elkaars verleden en wederzijdse erkenning van een gedeelde geschiedenis is noodzakelijk om succesvol te kunnen samenleven.’ Weiner onderschrijft dat.
Ze concludeert dat het beeld dat uit de schoolboeken opduikt eurocentristisch is en neokoloniaal. Afrika wordt meestal neergezet als een arm, primitief en gewelddadig continent. Nederland neemt geen medeverantwoordelijkheid voor het ontstaan van onderontwikkeling van Afrika, maar positioneert zichzelf als redder in nood: een land dat Afrikaanse landen helpt ‘die niet in staat zijn zichzelf te helpen’. En dat is een neokoloniaal beeld, zegt Weiner.
‘In mijn maag gestompt’
Wat te doen? Weiner: ‘De educatieve uitgeverijen zijn belangrijke spelers die tot nu toe niet happig zijn het gesprek hierover te voeren. Een lobby richting die uitgeverijen zou geen kwaad kunnen. Ouders kunnen daar bij de scholen van hun kinderen op aandringen, en daar is een serieuze vorm van ouderbetrokkenheid voor nodig. De meeste scholen verwelkomen ouders met open armen als ze mee willen op schoolreisje of willen helpen bij de lunch, maar als zij willen meepraten over lesmethodes, is het enthousiasme meestal een heel stuk minder. Een divers docentenkorps kan daarbij helpen.’ Nog een tip: ‘Zoek naar andere manieren om in de klas verhalen te vertellen over dit deel van het Nederlandse verleden. Een film als 12 years a slave heeft meer duidelijk gemaakt over de wreedheid van slavenhandelaren en plantagehouders dan dertig jaar aan geschiedenisboeken.’
In de Q&A na afloop is de relatie met de zwartepietendiscussie snel gelegd. ‘Als een groep Nederlanders met Afrikaanse roots zegt: “Zwartepiet doet ons pijn”, en dat wordt door veel autochtone Nederlanders gebagatelliseerd, dan hebben we nog een lange weg te gaan’, zegt Weiner die een paar jaar geleden voor het eerst een ‘echte zwartepiet’ zag. Tot die tijd had ze foto’s gezien en ervan gehoord, maar de eerste fysieke confrontatie was heftig. ‘Ik had het gevoel alsof ik in mijn maag werd gestompt. Het deed me fysiek pijn.’
Dorine van Namen
Herdenking en feest
Net als bij 4 en 5 mei, is er op 30 juni een herdenking met plechtige kranslegging (door burgemeester Aboutaleb) en op 1 juli een feestelijke viering.
30 juni, van 19.00 tot 20.00 uur, bij het slavernijmonument aan de Lloydkade. Deze plechtigheid wordt begeleid door Apinti (slaginstrumenten), koorzang en Marinierskwintet.
1 juli, 11.00 tot 12.30 uur, parade Bigi Spikri, vanaf het Heemraadsplein naar het festivalterrein.
1 juli, 12.30 tot 22.00 uur, Keti Koti festival, wijkpark Oude Westen aan de West-Kruiskade
Meer info: ketikotirotterdam.nl
“Ze concludeert dat het beeld dat uit de schoolboeken opduikt eurocentristisch is en neokoloniaal. Afrika wordt meestal neergezet als een arm, primitief en gewelddadig continent.”
Het zijn geschiedenisboeken, Nederland was eurocentrisch en neokoloniaal en Afrika is een arm, primitief en gewelddadig continent. Tijdens geschiedenislessen lijkt het mij dat er weinig ruimte voor politieke correctheid moet zijn, wat is gebeurd is gebeurd. Dit behoort feitelijk verteld te worden. Uiteraard is het belangrijk te vertellen dat Nederland toen verkeerd heeft gehandeld, maar ook dat Nederland op dat moment dacht juist te handelen.
Te gek voor woorden dat verwacht wordt de geschiedenis aan te passen omdat het niet politiek correct is. Misschien moet deze Amerikaanse mevrouw zich eens bezig houden met nuttige onderzoeken, iets waar wij als samenleving iets aan hebben.
“maar als zij willen meepraten over lesmethodes, is het enthousiasme meestal een heel stuk minder.” schrijft mevrouw Weiner. Dit vind ik een heel goed idee, ouders laten meepraten over lesmethodes. Tijd dat ouders de docenten eens gaan vertellen dat het woord van God te weinig wordt verspreidt in de klas of hun kleine, schattige engel van een zoon met overgewicht de mogelijkheid moet krijgen de gymlessen over te slaan.
Ik neem aan dat docenten een opleiding hebben gedaan en best in staat zijn hun eigen werk uit te voeren, waarom zou je ouders inspraak in de lesmethoden willen geven; dat levert alleen maar problemen op.
Inderdaad, de Nederlandse schoolboeken zijn veel te eurocentrisch. De Arabisch-Afrikaanse slavenhandel wordt nauwelijks besproken! Dit is natuurlijk een schande aangezien deze ouder is dan de westerse slavenhandel en net zo groot of zelfs nog groter was!
Maar even zonder dollen, natuurlijk zijn Europese schoolboeken eurocentrisch. Net zoals schoolboeken in de VS zich meer richten op Amerika. Is dit echt zo schokkend? En waarom zouden Nederlandse bedrijven of personen verantwoordelijk moeten worden gehouden en niet bedrijven of personen in het algemeen? Deze eurocentrische gedachte is natuurlijk niet de bedoeling! (Daarnaast kan je mij niet vertellen dat in geen schoolboek staat aangegeven dat de WIC bezig was met slavenhandel…). Verder, “Afrika wordt meestal neergezet als een arm, primitief en gewelddadig continent” welke van die 3 punten is, vergeleken met Europa, niet waar dan?
En misschien, heel misschien, is de reden voor het “bagatelliseren” van racisme in de samenleving dat mensen ervan worden beticht racistische, intolerante tokkies te zijn in een xenofobe samenleving. Dit gaat je niet helpen deze mensen te overtuigen van jou standpunt. Werd er maar gezegd: “Zwartepiet(sic) doet ons pijn”, maar dat gebeurd weinig. Wat meer voorkomt (voor zover ik weet) is: ‘Zwarte piet is racistisch, jullie hele cultuur is racistisch en ik wil dat je dat NU aan mijn wensen aanpast.’ Dan jaag je mensen tegen je in het harnas natuurlijk. Je hebt zojuist hen en hun hele cultuur afgebrand, een cultuur waar ze (zeker in geval van zwarte piet) vaak fijne herinneringen aan hebben.
Ditzelfde is hier aan de hand. Nu komt er een of andere Amerikaanse professor ons vertellen hoe racistisch wij wel niet zijn en dat we niet willen veranderen (nog maar te zwijgen over de situatie in haar land, zowel vroeger als nu). Dat gaat natuurlijk nooit werken. Volgens mij moeten we de kant van verbroedering op en niet de kloof alleen maar groter maken.
Domme reacties van mensen die niet begrijpen wat eurocentrisch inhoudt. En nee… Afrika was helemaal geen primitief onderontwikkeld land. Jullie reacties bevestigen het artikel. Pure onwetendheid.
@Darryl, Ah, mijn reactie is dom en ik ben onwetend. Fijn dat je deze stelling goed onderbouwd met argumenten en mijn onwetendheid probeert weg te nemen. Oh, wacht, je roept alleen maar wat… Dit helpt niet mee aan de verbroedering waartoe in mijn vorige reactie opriep.
En je hebt gelijk. Afrika was geen primitief en onderontwikkeld land. Het was een arm, primitief en gewelddadig continent (dus geen land). Ik ga er voor het gemak maar even vanuit dat je dat bedoelde, maar ook hier mis ik ook maar enige vorm van onderbouwing. Zo kunnen we nooit een intelligente discussie beginnen en blijft er niets anders over dan verwijten en beledigingen over en weer te gooien. Daarnaast, hoe onze reacties voor jou de bevestiging kunnen zijn dat schoolboeken vol raciale en koloniale stereotypen staan ontgaat me ook volledig.
Ten slotte zal ik nog even mijn gebruik van het woord ‘eurocentrisch’ toelichten, aangezien dat niet helemaal duidelijk voor je was. De Arabisch-Afrikaanse slavenhandel wordt nauwelijks besproken omdat dit vanuit Europees perspectief niet interessant is (dus eurocentrisch). Europa had hier per slot van rekening niets mee te maken. “Europese schoolboeken eurocentrisch. Net zoals schoolboeken in de VS zich meer richten op Amerika.” Vanuit Europees perspectief is de Amerikaanse burgeroorlog veel minder interessant dan vanuit Amerikaans perspectief. Voor de dertigjarige oorlog is dit weer andersom bijvoorbeeld.
@Darryl, in de ogen van Europeanen uit die tijd was Afrika een primitief onderontwikkeld continent en dat is waarschijnlijk nog zacht uitgedrukt. Is dat niet de definitie van eurocentrisme, Europese cultuur als maatstaf gebruiken?
@6 Afrika is toch nog steeds een primitief onderontwikkeld continent waar iedereen met elkaar vecht? Kijk naar Azië ook grotendeels gekoloniseerd door Europa, maar vele landen in Azië behoren nu tot de top van de wereld……………..
maar de binnenlandse geschiedenis is nog minder interessant . Hoe arme mensen in Nederland moesten vechten om in leven te blijven en genoeg te eten te krijgen. Men draaide boven de grote rivieren hun hoofd om als het ging over armoede beneden de grote rivieren. Het zou goed zijn als in schoolboeken de binnenlandse geschiedenis van dat land besproken wordt .Vooral in Nederland Omdat hier meer mensen die niets afwisten van slavenhandel en wel hierom men was dagelijks bezig om genoeg eten op de plank te krijgen en in leven te blijven.
Hoe willen jullie het verkopen dat deze mensen schuldig waren aan de slavernij.
Afrika was zoo arm want goud was er niet edelstenen niet koper, zilver was er ook niet. De eerste wetenschappen en grote steden zijn er ook nooit gerealisreerd. En zij waren ook niet de brengers van beschaving in EU! En zij zijn ook niet duizenden jaren voor Columbus in de America’s geweest. Grote bouwwerken bestaan er niet op het continent, te etenwas er ook niet want de natuur bracht zo weinig voort.
Hun manier van slavernij was zo ouderwets want het was er 1 zonder de racistische ideologie en zonder winstbejag. Vultureel ook zoo arm dat zij religies hebben uitgevonden.
@8. “Grote bouwwerken bestaan er niet op het continent …”
En de piramides dan?