Door Sabine Schipper

Je hebt veel prijzen gewonnen, zoals de Heineken Young Scientist Award . Welke prijs vind je het meest waardevol?
‘De Academische Jaarprijs, uit 2007. Die kregen we met een team van vijftien man. We hebben lessen ontwikkeld voor het middelbaar onderwijs over klimaat in het verleden. Op dat project ben ik trots, we hebben er met z’n allen hard aan gewerkt. De onderwijsmodules staan online en zijn voor elke docent te gebruiken. De docent kan ons mailen voor uitleg en achtergronden. We kunnen zelfs een pakketje stenen toesturen als materiaal bij de lessen.’

Hoe ben je in dit vakgebied beland?
‘Ik wilde altijd al de milieukant op. Ik was vroeger een klein activistje. Mijn vader is bioloog, hij heeft bij mij de interesse voor natuurwetenschappen gewekt. Ik kwam bij de studie biologie de vakgroep tegen waar ik nu werk (biomariene wetenschappen en vooral de richting van de paleoklimatologie). Dat vond ik gelijk hartstikke tof, het was de perfecte combinatie van milieu, klimaat en verleden. De vakgroep is de laatste jaren enorm gegroeid, we hebben nu ook onze eigen geïntegreerde bachelorrichting.’

Je doet onderzoek naar klimaat – veranderingen in het verleden. Wat kunnen wij daarvan leren in onze tijd?
We kijken naar perioden lang geleden waarin CO²-concentraties door natuurlijke omstandigheden zeer hoog waren. We onderzoeken hoe het klimaat daar toen op reageerde. Als je begrijpt wat er in het verleden is gebeurd, kun je beter precieze voorspellingen doen over hoe de toekomst zal verlopen. Sommige dingen kun je niet met onze tijd vergelijken. 55 miljoen jaar geleden bestond de Himalaya nog niet, dat is nu een belangrijk onderdeel van ons klimaatsysteem. Maar natuurkundige wetten zijn altijd hetzelfde geweest: de zwaartekracht bijvoorbeeld of het gegeven dat water uitzet als het warmer wordt. De meeste omstandigheden zijn gelijk gebleven. ‘In het verleden zien we zonder uitzondering dat als CO²-concentraties zeer hoog zijn – zoals tijdens een periode 55 miljoen jaar geleden – de aarde warmer wordt. Dat kunnen we nu dus weer verwachten. We kunnen dat zien aan het feit dat er toen palmen waren op de Noordpool. Palmen liegen niet, die kunnen alleen bij hogere temperaturen overleven.’

In het IPCC -rapport waarin wetenschappers wereldwijd het klimaatprobleem beschrijven, werd een paar fouten geconstateerd. Klimaatsceptici gebruikten dit om het hele rapport af te serveren en de klimaatverandering af te doen als onzin.
‘De sceptici hebben het wat dat betreft goed gedaan door die paar kleine foutjes op te blazen en te roepen: “Zie je wel, er klopt geen reet van.” Van de grote klimaattop vorig jaar in Kopenhagen viel sowieso al weinig resultaat te verwachten, maar dit heeft niet echt geholpen.’

Het is ook lastig te weerleggen omdat het allemaal zo ingewikkeld in elkaar zit , er zit een grote onzekerheidsfactor in.
‘Ja dat is waar. De komende eeuw zal de aarde opwarmen tussen de anderhalf en zes graden. We weten het niet preciezer dan dat. De grote vraag is wat voor gevolgen dat precies gaat hebben. Maar een paar dingen weten we wel heel zeker: Verhoogde CO²-concentraties zorgen voor opwarming, en de mens veroorzaakt dat. Dat staat echt als een paal boven water. Een belangrijk misverstand is dat fossiele brandstoffen bijna op zouden zijn. De olie raakt inderdaad op, maar we hebben nog voor een paar honderd jaar steenkool. In China wordt ongeveer elke week een nieuwe steenkolencentrale geopend. Tegelijkertijd doet China ook veel aan duurzame energieontwikkeling. Veel meer dan Europa. Op dit moment maken wij als democratie niet de keuze om op grote schaal alternatieve energiebronnen te ontwikkelen en verbeteren. Dat is duidelijk.’

Ben je teleurgesteld dat we nu een nieuwe regering hebben die nagenoeg niets doet aan het tegengaan van klimaatverandering?
‘Ik vind niet dat wetenschappers zich actief moeten inlaten met de politiek. Ik ben wel actief in communiceren naar de media, maar ik wil geen politieke lobby optuigen. Politici hebben zelf de verantwoordelijkheid om goed geïnformeerd te zijn over dit onderwerp, daar kunnen ze ons voor opzoeken. En dat gebeurt ook. In het vorige kabinet hebben verschillende ministers actief informatie gevraagd bij mensen zoals ik. Ze vroegen: “Wat vind jij dat we moeten doen?” Het vorige kabinet heeft besloten dat er twintig procent vermindering van uitstoot moet komen in 2020. Dat is door het nieuwe kabinet bijgesteld naar 14 procent.’

Raakt het je ook persoonlijk, het klimaatdebat en toekomstvoorspellingen? Word je er soms depressief van?
‘Nee, ik ben van nature optimistisch. Het werkt ook beter om de boodschap op een positieve manier over te brengen en de kansen te laten zien in plaats van doemscenario’s te schetsen. Dat merk ik ook als ik voor een groep scholieren sta. De uitdaging zit hem in de vraag: “Hoe kunnen wij zonder CO²-uitstoot hetzelfde welvaartsniveau behouden?” We moeten zo snel mogelijk heel goede alternatieve energiebronnen ontwikkelen om de olie en steenkool te vervangen. Niet alleen voor de klimaatsverandering maar ook voor andere problemen die CO² met zich meebrengt, zoals de verzuring van de oceanen.

Dus iedereen een zonnepaneel op zijn dak en we zijn eruit.
‘Nog niet. In Duitsland krijgen mensen al subsidie voor zonnepanelen, in Nederland is het veel minder goed geregeld. Het is ook moeilijk te zeggen wanneer de techniek van de collectoren goed genoeg is. Er zijn nog wel wat doorbraken nodig. Als je er meer geld instopt, is de kans dat het zich snel ontwikkelt natuurlijk veel groter. Dat zou de Europese Unie moeten doen. Maar in tijden van economische crisis is het aan de burger lastig te verkopen om veel geld te steken in wetenschappelijk onderzoek.’

Waarom is klimaat zo ‘n links onderwerp? Het is toch iets waar iedereen, ook de rechtse partijen en kiezers, mee te maken hebben?
‘Dat begrijp ik eerlijk gezegd ook niet. Goede vraag. Misschien gaat het om de wil om dingen te veranderen. Om willen nadenken over de toekomst. Verantwoordelijkheid nemen voor de lange termijn.’

Veel mensen denken: ‘Ik kan wel duurzaam gaan leven, maar als mijn buren en de rest van de wereld dat niet doen, dan heeft dat geen nut.’
‘Ik ben het daar helemaal mee eens. Natuurlijk moet het individu ook verantwoordelijkheid nemen, maar de echte beslissingen moeten op grote schaal worden genomen. De politiek moet zijn verantwoordelijkheid nemen.’

Hoe ziet jouw eigen toekomst eruit? Waar ben je de komende tijd mee bezig?
‘We hebben net subsidie gekregen voor een Europees project voor onderzoek naar oceaanverzuring door toedoen van CO². CO² reageert op de oceaan als een zuur en dat heeft weer consequenties voor al het leven in de oceaan. Het wordt de komende vijf jaar vooral veel laboratoriumwerk, ik hoef er helaas dit keer niet de wereld voor over te varen.’

Wie : Appy Sluijs
Bijzonder : Appy is de jongste onderzoeker van de Jonge Akademie
Leuke Appy-links :
www.expeditiebroeikaswereld.nl

www.fastfacts.nl/content/appysluijs-paleoklimatoloogwww.dejongeakademie.nl