In Rotterdam wonen veel allochtone jongeren en die zullen het gemiddeld moeilijker hebben met het leren van Nederlands dan hun autochtone leeftijdgenoten. En dat hoeft niet alleen voor het vak Nederlands een probleem te zijn. Zelfs bij wiskunde kan de taal je opbreken, omdat het daar vaak om het redeneren gaat, met verhaaltjes als voorbeeld, in plaats van om droog en abstract rekenen.

‘We moeten gaan investeren in taalzwakke leerlingen’, zegt Erik van Schooten. ‘Daar kunnen we winst behalen. Niet alleen voor de maatschappij, maar ook voor het individu. Een taalachterstand remt je ontwikkeling enorm, terwijl de maatschappij juist steeds hogere eisen stelt.’ Erik van Schooten en Amos van Gelderen zijn de nieuwe taallectoren van het IVL (Instituut voor Lerarenopleidingen) van de HR. Ze werken al jaren samen op het Kohnstamm Instituut van de Universiteit van Amsterdam en gaan nu hun kennis delen binnen de hogeschool. Ze zullen lesgeven in onderzoeksvaardigheden, onderzoek opzetten, scripties begeleiden en wetenschappelijk onderzoek toegankelijk maken.

Onderdompelen
Er is al veel bekend over hoe je een taal leert. Wetenschappers gaan ervan uit dat je je het best kunt onderdompelen in een tweede taal. ‘Mensen moeten taaloefeningen doen die betekenisvol zijn, die niet gericht zijn op de vorm maar op de inhoud van de taal’, zegt Van Schooten. ‘Dat blijkt onder andere uit onderzoek in Canada, waar kinderen naast Engels ook Frans leren.

Onderdompelen is in eerste instantie beter dan het doen van geïsoleerde taaloefeningetjes. Alleen de laatste grammaticale puntjes op de i leer je niet door onderdompeling. Daarvoor moeten we naar andere dingen kijken. Eén daarvan is pushed output: leerlingen moeten niet alleen lezen en luisteren, maar ook praten en schrijven, want dan pas worden ze geconfronteerd met hun eigen tekortkomingen. Verder moet je mensen dwingen om op de grenzen van hun kunnen taal te produceren. Dan maken ze meer fouten, dus leren ze meer.’

Allochtonen die Nederlands willen leren, komen een hoop obstakels tegen. Grote niveauverschillen tussen leerlingen op de basisschool, ouders die de taal niet spreken terwijl leerlingen gemiddeld toch meer thuis zijn dan op school, tijdgebrek bij leraren om veel te oefenen en op elke oefening uitgebreide feedback te geven en soms zelfs leraren die de taal niet beheersen, zoals een directrice van een islamitische school pas aan Van Schooten toegaf. Er is nog een hoop ruimte voor verbetering, denken de nieuwe lectoren. Het zou bijvoorbeeld helpen als Nederlands straks ook bij aardrijkskunde of biologie onderwerp van de les is. Dat gebeurt nog niet genoeg, zegt Van Gelderen. ‘We hebben een onderzoekje lopen op vmbo-scholen om te kijken in welke mate zaakvakdocenten ook met taal bezig zijn in hun lessen. Dat is bijzonder weinig – ook op scholen waar taalonderwijs hoog op de agenda staat.’

Ttaal in zaakvaklessen
Idealiter zou er een wisselwerking zijn tussen de Nederlandse les en de zaakvaklessen, zegt Van Schooten. ‘Een docent Nederlands moet zich gaan verdiepen in die zaakvaktekst en bedenken: wat is er moeilijk aan deze tekst. Je bekijkt de tekst voor geschiedenis dan als een niet-geïsoleerde taaloefening. Als je dat in de les behandelt, leren leerlingen beter Nederlands en zijn ze ook geholpen bij de zaakvakken.’

Omgekeerd zou een zaakvakdocent op taal moeten letten. ‘Hij moet zien dat een leerling wel slim genoeg is om aardrijkskunde te snappen, maar dat de taal een probleem is. Bij wiskunde idem dito. Daar moet je tegenwoordig rekenen met een verhaaltje erbij. Als je dat verhaaltje niet kunt lezen, betekent dat niet dat je geen wiskunde begrijpt.’

De nieuwe lectoren zullen zich bezighouden met alle talen. Op dit moment maken ze een ‘kennismakingstour’ door het instituut. Daarbij zijn de taaldocenten natuurlijk het eerste aanspreekpunt, maar geheel volgens hun filosofie betrekken ze ook graag zaakvakdocenten bij hun lectoraat. Want, zegt Van Schooten, ‘als een aardrijkskundeleraar niets aan de taal doet, dan blijft taal een geïsoleerd kunstje dat je doet bij de leraar Nederlands.’

Olmo Linthorst