VSNU-voorzitter Sijbolt Noorda deed vorige week in het Financieele Dagblad twee opmerkelijke voorstellen. Schaf de basisbeurs af en investeer de winst in het onderwijs. En maak een speciaal traject voor vwo’ers in het hbo, want ‘niet iedere vwo’er moet naar de universiteit willen.’ Sprak Noorda voor alle veertien universiteiten?

‘Door niemand echt over nagedacht’
De Vrije Universiteit heeft er niets aan toe te voegen: ‘Noorda spreekt op dit moment namens alle universiteiten.’ De Universiteit Utrecht zegt ook achter de VSNU-voorzitter te staan, maar aan de Rijksuniversiteit Groningen is er volgens een woordvoerder ‘door niemand echt over nagedacht’.

Druk op studenten
‘Het is duidelijk dat ons land veel forser moet investeren in wetenschappelijk onderwijs en onderzoek, willen we niet achterop raken,’ zegt een woordvoerder van de Technische Universiteit Eindhoven. ‘Dat van studenten een hogere eigen bijdrage verwacht gaat worden, lijkt bijna onvermijdelijk. En het kan heel positieve kanten hebben. Het oefent druk uit op studenten om een zorgvuldige studiekeuze te maken en zich voor de volle honderd procent voor hun studie in te zetten.’

‘Hbo aantrekkelijker maken’
Dat er flink geïnvesteerd moet worden, vinden de Universiteit van Amsterdam en de Hogeschool van Amsterdam ook: ‘Willen we de kwaliteit op peil houden of zelfs verbeteren, dan moet er geld bij. Maar de vraag waar dat extra geld vandaan moet komen, hoeven wij nu niet te beantwoorden. Laten we de voorstellen van de adviescommissies afwachten.’ HvA en UvA zijn het met Noorda eens dat er gezocht moet worden naar manieren om het hbo aantrekkelijker te maken voor beroepsgerichte vwo’ers. ‘Wellicht biedt een driejarig traject soelaas, maar je zou ook andere opties kunnen overwegen.’

‘We moeten niet alles willen’
Marcel Wintels, voorzitter van Fontys Hogescholen, betreurt dat de hogeschool de vwo’er grotendeels is kwijtgeraakt. In plaats van steeds meer diversiteit te bieden, moeten hogescholen hun profiel juist aanscherpen en het niveau verhogen. ‘Met heel goed, niet-wetenschappelijk beroepsonderwijs zijn we aantrekkelijk voor de havist, voor de betere mbo’er én voor de beroepsgerichte vwo’er. En als een heel goede vwo’er het in drie jaar kan, dan is daar niets op tegen. Tegelijkertijd moeten we niet alles willen. Een soort ‘half-hbo’, zoals het associate degree, maakt het profiel van hogescholen diffuus en is geen volwaardig hbo. En hoort wat mij betreft niet op de hogeschool thuis.

Sociaal leenstelsel
De basisbeurs heeft zijn tijd gehad, daar is Wintels het wel mee eens. ‘Op de hoogte van bekostiging kan niet bezuinigd worden. Dus moet het elders gezocht worden, ook aan de kant van de student. De caissière hoeft niet per se mee te betalen aan het diploma van de hoogopgeleide. Met een sociaal leenstelsel en bijvoorbeeld een flexibel terugbetalingsysteem hoeft de toegankelijkheid niet in gevaar te komen.’ Het afschaffen van de basisbeurs kan zelfs ‘positieve neveneffecten’ hebben, denkt ook Wintels: ‘Studenten beseffen dan beter dat ze met een schaars en kostbaar goed te maken hebben. Het zal de te grote vrijblijvendheid doen afnemen.’

Positieve gevolgen
HBO-raad voorzitter Doekle Terpstra is ook ‘erg ontvankelijk’ voor het idee van een leenstelsel. ‘In de politiek lijkt er consensus over te ontstaan, ik hoor het terugkomen bij de heroverwegingscommissie en zelfs de studentenbonden lijken stilaan bij te draaien. Het leenstelsel komt er, en het zal positieve gevolgen hebben voor de kwaliteit van het onderwijs.’

‘Er moet meer variëteit komen’
‘De VSNU heeft absoluut gelijk dat we het hbo weer aantrekkelijk moeten maken voor vwo’ers. Met de invoering van het bachelor-mastersysteem is voor hen de universiteit vanzelfsprekend geworden,’ meent Terpstra. ‘Iedereen is het erover eens: er moet meer variëteit komen om de heterogene instroom te bedienen. Hoe we die differentiatie vorm moeten geven, of we bijvoorbeeld de associate degrees binnen of buiten de poort van het hbo moeten organiseren, daar is het laatste woord nog niet over gezegd. Hoe dan ook, zonder maatwerk staat de kwaliteit onder druk.’

Gepriegel
Ook Inholland-voorzitter Geert Dales ziet in maatwerk de oplossing: ‘Natuurlijk bieden we wel eens een honoursprogramma aan of een summer course, maar kwantitatief gezien is dat maar gepriegel. En dat terwijl de instroom zo divers is. Er komen superslimme vwo’ers binnen, maar ook mbo’ers voor wie de overstap veel moeilijker is.’ Dales pleit daarom voor een drie- tot vijfjarige hbo-opleiding: ‘een versneld programma voor de ene groep, een vertraagd programma voor anderen. Met een vijfjarig programma kun je het eerste jaar wijden aan onderzoeksvaardigheden, taal en algemene ontwikkeling.’

‘Geld vragen is zinloos’
‘Wil je als land tot de top vijf behoren dan moet je maatwerk bieden, maar dat is een dure zaak. Bezuinig je toch, laat dan je ambities varen.’ Zolang het geen bezuinigingsmaatregel is, ziet Dales wel wat in het leenstelsel. ‘De overheid om meer geld vragen lijkt me op dit moment zinloos.’

HOP, Ianthe Bato