Eerst even wat cijfers. Sinds de oprichting van het UAF zijn er ongeveer vierduizend vluchtelingen met steun van het fonds afgestudeerd. In het collegejaar 2008- 2009 waren dat er 220. In de afgelopen tien jaar heeft het UAF vierhonderd artsen op de Nederlandse arbeidsmarkt gebracht. En behalve in de zorg (twintig procent) studeerde vorig jaar bijna een kwart van de UAF-studenten af in de techniek (24 procent). Gemiddeld zijn ze zeven jaar ouder dan Nederlandse eerstejaars. De meeste UAF-studenten komen uit landen als Iran, Irak, Soedan, Afghanistan of Somalië. ‘Maar bijvoorbeeld ook uit de voormalige Russische republieken waar op sommige plekken een virulent antisemitisme leeft. Na jaren van onderdrukking kunnen ze er niet meer tegen en vertrekken ze’, vertelt UAF-directeur Kees Bleichrodt.

mensenrechten en economie
Vluchtelingen vormen volgens Bleichrodt een bijzondere groep. ‘Ze onderscheiden zich in motivatie, ambitie en ondernemerszin. Het is dan ook doodzonde dat we ze soms jaren in asielzoekerscentra laten sjoelen en zakjes plakken. Hoogopgeleide vluchtelingen zijn niet gebakken voor de plantsoenendienst. Dat is een vernietiging van menselijk kapitaal.’ Dit geldt niet alleen voor de individuele vluchteling, maar ook voor Nederland als kenniseconomie, betoogt Bleichrodt. ‘We halen kenniswerkers uit India en Mexico, terwijl ze bij ons in de asielzoekerscentra zitten. Wij vinden dat je mensenrechten moet verbinden met economische ontwikkeling. Daar winnen we allemaal bij.’ Toch is niet iedereen hiervan overtuigd: de PVV maakt met zijn anti-islamgeluid het klimaat voor vluchtelingen er niet beter op en ook de VVD stelde in februari van dit jaar kritische Kamervragen over de gemeente Heerlen die vluchtelingen in de gelegenheid stelt om te studeren met behoud van uitkering. Bleichrodt: ‘Dat zijn krachten in de samenleving waar we mee te maken hebben. Ons werk laat zien dat de investeringen in deze groep ergens toe leiden. We betreuren niet alleen deze toon in het openbare debat, maar ook de rechtsongelijkheid in Nederland. Het maakt enorm uit in welke gemeente je je als vluchteling vestigt. In Heerlen kun je met behoud van uitkering studeren en werken aan een toekomst. Maar elders moet je inderdaad de plantsoenendienst in. De gemeente Rotterdam steekt wat dit betreft niet negatief af.’ Ook een doorn in het oog is de nog altijd lange procedure tot een verblijfsvergunning. Het UAF controleert het vluchtverhaal van mensen die zich aanmelden. Als dat wordt ‘goedgekeurd’, start het zo snel mogelijk met een studielening. ‘Onze procedure heeft een hoge voorspellende waarde. Negentig procent van onze studenten krijgt uiteindelijk een status. Het komt regelmatig voor dat mensenhun bul eerder hebben dan hun verblijfsvergunning. Wij vinden dat verspilling van tijd. Vluchtelingen worden er niet jonger op. Door hun vlucht hebben ze kostbare jaren verloren. En hier is het weer wachten. Waarop eigenlijk? Dat de zon gaat schijnen in Iran?’

goed rendement
In het hoger onderwijs staat studierendement, ook van reguliere studenten, hoog op de agenda. Hoe is het gesteld met de studieresultaten van UAF-studenten? ‘Eigenlijk verbazend goed’, vertelt Bleichrodt. ‘Gemiddeld doen ze vier jaar over een studie. En dat terwijl ze vaak een flinke taalachterstand hebben. Ook spelen cultuurverschillen mee. In veel herkomstlanden is de relatie tussen behandelaar en patiënt heel anders dan in Nederland. Of de relatie manvrouw op de werkvloer. En tegenwoordig komen ze ook niet zo ver met hun verouderde ict-kennis van MS Dos en Wordperfect.’ Net als niet-gevluchte allochtonen speelt ook onbekendheid met het Nederlandse onderwijssysteem vluchtelingen parten. Vaak konden ze in hun geboorteland kiezen uit vier studierichtingen: science, arts, geneeskunde en engineering. Hier heb je een staalkaart van ongeveer 220 opleidingen in het hoger onderwijs. ‘Daar moet je dus in begeleiden, anders lopen we het risico op verkeerde studiekeuze. We sturen studenten naar open dagen, zetten alumni uit dezelfde herkomstlanden in en wijzen iedere student een eigen studiebegeleider toe. Deze middelen zijn afzonderlijk niet zaligmakend, maar als geheel werkt het. In het begin van de studie zie je dat UAF-studenten vaak een lagere prestatiecurve hebben dan Nederlandse studenten. Maar als ze verder zijn met de taal, halen ze die achterstand meestal in. Deze groep is doorgaans ook wat monomaner met zijn studie bezig dan achttienjarige autochtonen’, aldus Bleichrodt.

traineeships
Uitgesproken is de UAF-directeur ook over de economische crisis en hoe die afgestudeerde UAF’ers zal raken. Waar Profielen elders in dit nummer vluchtelingstudenten aan het woord laat die bezorgd zijn over de arbeidsmarkt, denkt Bleichrodt dat het leed voor deze groep over twee jaar wel geleden is. ‘Op dit moment is de arbeidsmarkt niet goed. Maar wij nodigen studenten die het in zich hebben van harte uit om te stapelen. Ga doorstuderen. Dan ben je straks als de economie aantrekt nóg beter gekwalificeerd.’ Ook investeert het UAF in traineeships bij grote werkgevers. Dat is nodig, stelt Bleichrodt, omdat de arbeidsmarkt nog onwennig is wat betreft hoogopgeleide vluchtelingen. ‘Mensen moeten eraan wennen dat die man met snor die Ali heet geen schoonmaker is, maar afgestudeerd ict’er. Toch willen ministeries en organisaties als de Belastingdienst, NS, Achmea of SVB graag verkleuren. Onze ervaring is dat het werkt om een kleine groep in een traineeship te plaatsen. Afgemeten aan de vraag naar vervolgtrajecten, zitten we daarmee op de goede weg.’ Zestig jaar na de oprichting komt het UAF nog steeds om in het werk. Bleichrodt: ‘We hebben een wachtlijst van driehonderd mensen. Zij staan te popelen om in het nieuwe collegejaar aan een studie te beginnen. Er zijn afgestudeerden die we willen bemiddelen naar werk. Het UAF financiert al dit werk met particuliere giften. Ik zou dus zeggen: Stort veel en onbeheerst.’

Esmé van der Molen

Stichting voor vluchtelingstudenten UAF
Het UAF steunt zo’n 3.000 hoogopgeleide vluchtelingen en asielzoekers bij een studie en het zoeken naar passend werk. Als zij niet in aanmerking komen voor studiefinanciering of een uitkering, kan het UAF financiële ondersteuning bieden in de studiekosten. Deze steun bestaat voor zestig procent uit een gift en veertig procent uit een lening. Het UAF is een particulier fonds dat drijft op donaties en giften, giro 76300. Meer informatie op www.uaf.nl.