Door Sabine Schipper

Hoe wordt Iemand ‘bespaar-expert’?
‘Tijdens de economische crisis van de jaren tachtig werkte ik in de gezondheidszorg, dus verdienen ho maar. Ik woonde in een piepklein huis, met een baby en een piepklein inkomen onder bijstandsniveau. Officieel was ik zo arm dat ik bezig was “om door de bodem van het bestaan te zakken”. Maar ik had het hartstikke naar mijn zin! De wereld is vol met mensen die een aardig, arm iemand dolgraag willen helpen. Ik kreeg zoveel spullen voor mijn baby dat ik zelf ook weer dingen ging weggeven. Mensen vroegen me vaak: “Hoe doe je dat, leven met zo weinig geld?” Dus ging ik daar stukjes over schrijven. Zo ontstond mijn eerste boekje, Consuminderen met kinderen. Inmiddels was het 1999 en was de crisis allang voorbij, het was juist een tijd van overvloed. Hoezo consuminderen? Mijn boekje sloeg in als een bom. Er kwamen cameraploegen uit België en Duitsland die mij wilden filmen terwijl ik aan het besparen was. Ze wilden mijn kinderen interviewen hoe het was om “zo’n moeder” te hebben. Het was heel vreemd.’

Inmiddels zitten we wéér in een economische crisis.
‘Toen in 2008 de Wall Street-bank Lehman Brothers omviel, voelde ik al aan dat het groot zou worden. Ik ben meteen een boekje gaan schrijven om jonge mensen te helpen de crisis door te komen (De crisis checklist, red.). Er is een hele generatie van twintigers en dertigers die nooit een crisis heeft meegemaakt. Die hebben geen idee wat bezuinigen en besparen inhouden.’

Met sparen en besparen is het net als met diëten of sporten. Iedereen weet dat het verstandig Is, maar niemand heeft er zin in.
‘Er zijn veel vooroordelen en misverstanden rondom omgaan met geld. Het belangrijkste misverstand is dat besparen ten koste zou gaan van de leuke dingen in het leven. In de kou zitten met de kachel laag. Of nooit meer een bosje bloemen op tafel mogen. Maar zo hoeft het niet, het gaat om het maken van de juiste keuzes. Je hebt vaste lasten en je hebt keuzekosten. Onder dat laatste vallen zaken als uitgaan, boodschappen, roken, alcohol, huisdieren, kinderen, vervoer, boeken, make-up, goede doelen, cadeautjes, enzovoorts. Ik vraag mensen: Zet dat eens op volgorde voor jezelf. Wat vind je het meest en wat het minst belangrijk? Dat rijtje is voor iedereen weer anders. Onderin jouw eigen prioriteitenlijst vind je posten waarop je kunt besparen zonder dat je er last van hebt. Die aanpak is vaak een gigantische eye opener voor mensen. Je eigen keuzes maken, je geld inzetten zoals jij het wilt. Daar gaat het om.’

Jouw mantra is: Heb greep op je geld. Waarom is dat zo belangrijk?
‘Uit onderzoek blijkt dat niet de hoeveelheid geld gelukkig of ongelukkig maakt, maar de greep erop. Als je die greep helemaal kwijt bent, dan ben je de macht over je leven kwijt. Veel mensen weten niet hoeveel geld ze hebben, hoeveel schulden ze hebben, wat voor soort hypotheek of lening ze hebben afgesloten en onder welke voorwaarden. Ze verdiepen zich er niet in en hebben er dus geen controle over. Door de commercie en door banken wordt ons aangepraat dat lenen leuk is. Het is als met roken. Mensen denken dat de sigaret hun vriend is, maar het maakt hen ziek, het kost geld en je leeft er korter door. Met een lening is het net zo. Het líjkt goed voor je, maar schulden leveren stress op, en het kost veel meer dan je denkt. De rode draad is altijd: Denk zelf na! Wat is in jouw belang? Waarom zou je meer lenen dan je je kunt veroorloven? Gun jezelf een schuldenvrij en daardoor lichter leven.’

Zit het van nature in de mens om hebberig te zijn?
‘Het is niet zozeer hebberigheid, meer een gebrek aan zelfvertrouwen. Mensen die woekerpolissen aangaan met een “gegarandeerd rendement van tien procent”, die zijn hebberig en dom. Maar de meeste mensen hebben gewoon te weinig power om tegen de kracht van de reclame in te gaan. Als mannen in pakken tegen jou zeggen dat je gek bent als je geen geld leent, dan geloven veel mensen dat. Je moet sterk in je schoenen staan wil je daar tegen ingaan. Het positieve aan de crisis is dat nu wel duidelijk wordt dat het niet verstandig is om meer te lenen dan je je kunt veroorloven en meer uit te geven dan je hebt. Vroeger moest je eigen geld inleggen als je een huis kocht. Daarna betaalde je een vast bedrag per maand en na 25 jaar had je je hypotheek afgelost. Simpel. Tegenwoordig kun je een aflossingsvrije hypotheek nemen en alles meefinancieren. Dat is alleen maar gunstig voor de banken. Je zet jezelf klem in een val van hoge lasten. Je moet fulltime werken om rond te komen, waardoor je kinderopvang nodig hebt, wat ook weer duur is. Je kunt niet meer terug. Het is een leven van stress, er is geen ruimte voor het maken van eigen keuzes.’

De nieuwste mobieltjes, dure merkkleding, waarom is dat vaak zo belangrijk voor mensen?
‘Als je nooit een compliment krijgt of positief wordt benaderd gewoon om wie je bent, dan dénk je dat je dure kleding nodig hebt om geaccepteerd te worden door je omgeving. Als je die ene dure merkjas echt nodig hebt om je weerbaar te voelen, koop hem dan. Maar ga bovenal je eigen weg. Want uiteindelijk geeft die vrijgevochten eigenwijsheid je ook status. Misschien zelfs nog wel meer dan een dure jas.’

Studeren wordt steeds duurder, en langstudeerders staat ook nog eens een hoge boete te wachten. Wat zijn goede tips om zonder geldzorgen de studententijd door te komen?
‘Ga vaak naar je ouders om te wassen en te eten. Zeg: “Wat is het lekker!”, dan krijg je ook nog een bakje eten mee. Benut hun netwerk: Stuur een mail naar alle familie en kennissen van je ouders als je op kamers gaat. Je zult versteld staan hoeveel mensen wasmachines, bankstellen en matrassen waar niks mis mee is met liefde weggeven aan een arme student. Mijn zoon deed het en kon met de opbrengst wel drie kamers inrichten. Leer koken. Dus écht koken, niet een zakje voorgesneden groente in een pan kieperen. En hoe versier je als jongen een meisje nu beter dan door heerlijk te koken? Samen een pizzadeegje kneden met een glaasje wijn erbij. Wat tomaat en mozzarella erop… het kost bijna niks en het kan haast niet gezelliger. En als je ziet wat het kost om maaltijden in een restaurant of kantine te kopen… het scheelt op jaarbasis honderden euro’s als je gewoon je eigen lunchpakketje meeneemt. Tweedehands kleding kan heel hip zijn. Een iPhone is handig, maar een modelletje of twee terug doet het net zo goed. Ga niet ergens stappen waar je twintig euro entree moet betalen, er zijn zat gratis locaties waar het net zo leuk is. Bepaal als je nog nuchter bent hoeveel je gaat uitgeven, steek dat contant in je zak en laat je pinpas thuis. Of ga werken achter de bar, dan heb je de sfeer van uitgaan maar met geld op de koop toe. En laat je niet verleiden tot het verhogen van je studielening.’