Profielen sprak hierover met Johan Sevenhuijsen, directeur concernstrategie. ‘Onze instelling is al jaren bezig met het bouwen aan een duidelijk instellingsprofiel dat zich kenmerkt door een keuze voor de regio, voor een specifiek onderwijsmodel (het Rotterdams Onderwijs Model, ROM, red.) en voor zes speerpunten voor innovatie en onderzoek, onder andere de haven. Het komt erop neer dat wij opleiden voor de arbeidsmarkt in onze regio, rekening houdend met de Rotterdamse populatie die relatief laaggeschoold en van grote culturele diversiteit is. Studenten die instromen bij de Hogeschool Rotterdam krijgen daarom in de startfase een intensieve begeleiding, onder de noemer “studiesucces voor iedereen”. Daarin investeren we vijf miljoen per jaar en daar gaan we de komende jaren gewoon mee door.’

Minder subvarianten van opleidingen
Maar profilering gaat om meer dan dat. Er zijn nu ruim 220 bachelor- en 65 masteropleidingen in het hbo. De meeste worden op meerdere plaatsen in het land aangeboden. De sector economie kent vijftig opleidingen en techniek zelfs zestig. Dat moet anders, vindt Zijlstra. Herordening heet dat in termen van het ministerie. Sevenhuijsen: ‘Het college van bestuur heeft besloten tot herschikking van de opleidingen aan de Kralingse Zoom. We willen toe naar drie instituten: financiële economie, business/marketing en management. Binnen die drie instituten moet er een Nederlands- en een Engelstalige variant komen. De Rotterdam Business School als apart instituut houdt daarmee op te bestaan. Of dit ook gaat leiden tot het aanbieden van minder subvarianten is nog niet helemaal duidelijk.’

Minder subvarianten, zo wil de staatssecretaris, maar wel differentiëren naar niveau. Er zijn zoveel soorten studenten dat je daarop moet inspelen met een divers opleidingenaanbod. Als voorbeeld noemt hij associate degrees, waar de HR er al een paar van heeft, en verkorte hbo-trajecten voor vwo’ers. Sevenhuijsen: ‘Die opleidingen bieden wij dus al aan. Daarnaast hebben we een sterke traditie in het deeltijd- en tweede kansonderwijs. 21-plussers zonder geschikte vooropleiding kunnen een toelatingsexamen doen om zo alsnog met een hbo-opleiding te kunnen starten. Tenslotte zijn we druk bezig met het uitbouwen van de excellentietrajecten. We bieden niet alleen extra ondersteuning aan studenten die voortijdig dreigen uit te vallen, ook toppertjes die juist iets extra’s nodig hebben, kunnen bij ons aan hun trekken komen.’

Stoppen met aanbieden van opleidingen?
Meest in het oog springend is de wens van Zijlstra om instellingen te laten nadenken over het niet meer aanbieden van opleidingen, het afbouwen of overdragen ervan aan andere instellingen om de profilering van de instelling zichtbaarder te maken.

Opleidingen afstoten, zei bestuursvoorzitter Jasper Tuytel tijdens de jaaropening, dat doen we niet. ‘Als je een opleiding sluit, verhuizen studenten niet om die opleiding ergens anders te doen. Nee, ze kiezen gewoon een andere opleiding. En als je zegt, we sluiten de lerarenopleiding Duits, die is toch klein, dan staat morgen het voortgezet onderwijs voor de deur. Of we een gaatje in ons hoofd hebben.’
Dit tot opluchting van Winny van Pelt (onderwijsmanager cluster exact), Irma Westheim (onderwijsmanager clustertalen) en Susanne Raven (vakgroepcoördinator Duits). Zij vertegenwoordigen ook kleine, bedrijfseconomisch niet rendabele opleidingen.

De lerarenopleidingen techniek en technisch beroepsonderwijs zijn in omvang het kleinst. Van Pelt: ‘De arbeidsmarkt voor docenten techniek is slechter geworden. Techniek is in het voortgezet onderwijs geen verplicht vak meer en dat heeft ook consequenties voor de opleiding. In totaal, deeltijd, voltijd en duaal, hebben we over vier jaar ongeveer 25 tot 30 studenten. De meeste zijn deeltijders en combineren hun baan, meestal in het onderwijs, met een opleiding. Daarom hebben we geen problemen met het vinden van stage- of afstudeerplaatsen.

‘We gaan de opleiding niet opheffen, maar wel anders organiseren. Volgend jaar voegen we de lero techniek in de eerste twee jaar samen met de lero technisch beroepsonderwijs. Na twee jaar kunnen studenten dan differentiëren.’ De totale lerarenopleiding Duits heeft ongeveer honderd studenten: deeltijd, voltijd en duaal. Raven: ‘We hebben een sterk duaal traject en dat zorgt voor stijgende studentenaantallen, maar we hebben last van de wet- en regelgeving van dit moment waardoor het aantal deeltijders afneemt. In 2007 hadden we nog 22 instromers bij de deeltijd, dit jaar haalden we amper de tien.’ Westheim: ‘Met name het instellingscollegegeld speelt ons parten. Het kwam redelijk vaak voor dat een tweedegraads docent Engels de opleiding Duits “er nog even bij deed”. Daarvoor moeten studenten nu het instellingscollegegeld van 6750 euro betalen en dat gebeurt in de praktijk maar weinig. Dat is een gemiste kans.’ De arbeidsmarkt voor studenten Duits, maar ook natuurkunde bijvoorbeeld, is goed, misschien wel iets te goed. Zowel Raven als Van Pelt schetsen een beeld van studenten die bijna de schoolbanken uitgetrokken worden, waardoor afstuderen gemakkelijk op de lange baan geschoven kan worden. En omdat er een tekort aan docenten Duits en natuurkunde is, krijgen ze op hun stagescholen vaak net iets te veel verantwoordelijkheid en net iets te veel uren. Stageplekken met goede begeleiding zijn moeilijk te vinden.

De gesprekspartners zijn het met elkaar eens: Er is behoefte aan onze studenten en het is onze maatschappelijke verantwoordelijkheid om ze op te leiden. Raven: ‘We zetten onszelf in Europa buitenspel als we geen leraren Duits meer opleiden. Duitsland is nog steeds Nederlands belangrijkste handelspartner. En denk eens aan al die Duitse toeristen die naar Nederland komen. Het is goed voor de economie als zij in het Duits te woord gestaan kunnen worden.’

Wat niet?
Een Rotterdams profiel, herordening van de economische opleidingen en differentiëren naar niveau. Daar zet de HR op in. Maar profileren betekent ook dingen niet doen, zoals opleidingen afstoten. ‘Ook op contractonderwijs gaan we niet extra inzetten’, zegt Sevenhuijsen. ‘Het initiatief daarvoor ligt bij de instituten. Er zijn van de instelling geen extra inspanningen op dit terrein te verwachten. Ook zijn wij niet uit op instroombeperking. Geen numerus fixus en beslist geen selectie aan de poort, op de kunstopleidingen na waar dit al jaren gebruik is. Het is ook geen keus van ons om dichter naar de universiteit te kruipen. Er is in onze regio meer dan voldoende behoefte aan hbo’ers. Dat is en blijft onze corebusiness.’

Dorine van Namen