‘Wat heb ik als watermanager nou aan een cursus mozaïeken?’ Een student watermanagement vraagt zich tijdens de evaluatie van het keuzevak ethiek af wat hij heeft aan een keuzevak ‘waarin je een beetje moet gaan knutselen’.
Het antwoord daarop varieert tussen ‘alles’ of ‘niets’. Het keuzevak mozaïeken, legt docent Lejo van Herk uit, is helemaal niet bedoeld voor managementstudenten. Het is bedoeld voor studenten die zich creatief willen ontwikkelen en dat kunnen natuurlijk ook watermanagers zijn. ‘Toen we jaren geleden met dit keuzevak begonnen, was het bedoeld als tegenhanger van al die cognitieve keuzevakken. En blijkbaar is daar behoefte aan. Ik geef dit vak al zo’n tien jaar, vier keer per jaar aan 25 studenten, en er is meestal een wachtlijst.’

Alle studenten van de hogeschool moeten een deel van hun studie invullen met keuzeonderwijs. Niet alleen met relatief kleine keuzevakken (meestal twee studiepunten), maar ook met een minor van zes maanden (dertig studiepunten). Het idee is dat studenten op die manier de kans krijgen om over de grenzen van hun eigen vakgebied heen te kijken. Of om specifieke vaardigheden of kennis bij te spijkeren. Om die reden bood de HR jarenlang rond de 450 keuzevakken en ongeveer tweehonderd minoren aan.

Buiten je comfort zone
Omdat alle instituten hun keuzevakken ook aanbieden aan studenten van andere instituten, kun je als student echt iets volkomen nieuws ontdekken, ver buiten de comfortzone van je eigen opleiding. Uit cijfers van het bureau keuzeonderwijs blijkt ook dat veel studenten (ruim zeventig procent) een keuzevak of minor bij een ander instituut volgen. Tegelijkertijd is de hogeschool bezig om meer uitwisseling mogelijk te maken met andere hogescholen. Dankzij de site Kies Op Maat kunnen studenten, met ingang van dit collegejaar, ook aan een andere hogeschool hun minor of keuzevakken volgen.

Maar hoe zorg je dat keuzevakken ook echt van toegevoegde waarde zijn voor een student? Deel één van het antwoord op die vraag is eenvoudigweg dat je daar niet voor kunt zorgen. Studenten moeten het zelf weten. Een watermanager bij mozaïeken? Prima. Keuzevakken vallen onder het studentgericht onderwijs en studenten zijn dus zelf verantwoordelijk voor hun keuze (met dien verstande dat een student wel voor een keuzevak of minor kan worden uitgesloten als de inhoud ervan al in het eigen examenprogramma voorkomt). Het enige wat je als hogeschool kunt doen, is de kwaliteit van de keuzevakken hooghouden.

Hbo-niveau en instellingsprofiel
Als hij hoort van het keuzevak mozaïeken tekent John Beeking een denkbeeldig kruis op tafel: dit vak is niet langer. Beeking is directeur van de dienst HRS (HR Services) en voorzitter van de stuurgroep keuzeonderwijs, een groep die bestaat uit college van bestuur, directeuren van diensten en instituten, en een lector. Samen hebben zij het complete aanbod van keuzevakken doorgelicht.

‘Er waren keuzevakken’, zegt Beeking, ‘waarvan het niveau ter discussie stond of waarvan de tijdsbesteding niet duidelijk was. Sommige keuzevakken zijn bijvoorbeeld zwaarder dan andere, waardoor je een soort valse concurrentie krijgt. Dan halen studenten met twee vingers in hun neus hun studiepunten.’ En dat doen sommige opportunistische studenten, zegt Beeking.

Daarom besloot het hogeschoolbestuur in 2010 dat er een ‘kwaliteitsimpuls’ voor het keuzeonderwijs moest komen. De stuurgroep, met daarin ook bestuursvoorzitter Jasper Tuytel, moest voor die kwaliteitsimpuls gaan zorgen door alle keuzevakken opnieuw te beoordelen. ‘We hebben vooral gekeken naar het hbo-niveau en naar de tijdsbesteding’, vertelt Beeking. ‘En zowel keuzevakken als minoren moeten gaan aansluiten bij de prioriteiten die de instelling voor de komende jaren heeft vastgelegd: integrale gebiedsontwikkeling, zorginnovatie, talentontwikkeling, sustainable solutions, creative professions en business development. Die vertaalslag is nu voor een deel van de keuzevakken gemaakt. Met ingang van het collegejaar 2012-2013 moeten ook de minoren bij deze profilering aansluiten.’

Roddelen
‘Verder moet iedere cursus een heldere, compacte beschrijving hebben waardoor het voor een student duidelijk wordt wat hij van een keuzevak kan verwachten,’ vervolgt Beeeking. ‘Een student moet niet voor verrassingen komen te staan met opdrachten die niet in de omschrijving staan of met extra literatuur omdat daar in de omschrijving nog “nader te bepalen” stond.’

Resultaat? Van de ruim vierhonderd ingediende keuzevakken zijn er driehonderd overgebleven. Vakken zijn geschrapt omdat ze te veel aan algemene ontwikkeling doen, niet goed verantwoord zijn, omdat ze niet bij een instituut passen, niet het vereiste hbo-niveau hebben, te veel uit zelfstudie bestaan of gewoon omdat niet duidelijk is wat HR-studenten eraan hebben.

En zo sneuvelde ook het keuzevak mozaïeken. Toch blijft er ook dit jaar nog genoeg te kiezen over: (nood)zakelijke vakken als communicatie, wiskunde of schrijfvaardigheid, maar ook keuzevakken als roddelen of de klant als noodzakelijk kwaad.

Diep bedroefd
Toen Lejo van Herk van het keuzevak mozaïeken vorig jaar in een docentenvergadering hoorde van de nieuwe eisen en het vereiste hbo-niveau, vond hij de oplossing in de kunstgeschiedenis. In zijn aanvraag ‘nieuwe stijl’ liet hij weten de studenten intellectuele bagage te willen meegeven in vorm van mozaïekgeschiedenis. De studenten moesten daar ook een werkstuk over maken. Wat zijn instituut terugkreeg, was dit: een Excelbestand met kruisjes en vinkjes en één regel commentaar: ‘geen duidelijke relevantie voor HR-studenten en hbo-functies’. Afgekeurd.

Met dergelijke terugkoppelingen heeft de stuurgroep veel docenten en onderwijsmanagers diep bedroefd, blijkt uit een rondgang van Profielen langs verschillende instituten. Beeking heeft ze ook gesproken, de docenten die al jaren volle zalen trekken met hun zojuist gesneuvelde keuzevak. ‘Dat is niet leuk’, kan John Beeking zich heel goed voorstellen. ‘Maar “belangstelling van studenten” en “jarenlange ervaring” staan nu eenmaal niet in de nieuwe eisen.’ En aan die korte commentaren kan hij ook niet veel doen, zegt hij, met zoveel te beoordelen keuzevakken.

Nog niet klaar
De komende maanden gaat de stuurgroep nog eens langs de instituten om te kijken naar de keuzevakbeschrijvingen. Dit was namelijk geen eenmalige ingreep, maar het begin van een langdurende operatie. Een operatie die uiteindelijk het niveau van de keuzevakken moet verhogen én gelijktrekken. Die studenten én management beter inzicht moet geven in het keuzevakkenassortiment. Dat is namelijk ook een deel van het antwoord op hoe je de juiste student bij het juiste keuzevak krijgt: als die beschrijving accuraat is, kan een student beter kiezen. ‘En’, concludeert Beeking, ‘dat komt de kwaliteit van het onderwijs ten goede.’

Olmo Linthorst