‘De bezuiniging op kunst en cultuur in deze omvang leidt tot een grote kaalslag in de sector ’, schreven de wethouders van de negen grootste steden in Nederland in oktober 2010 aan staatssecretaris Zijlstra van onderwijs en cultuur. Ook VVD-wethouder Laan van Rotterdam ondertekende de brief. Toch gaat de gemeente zelf ook nog eens met de stofkam door de culturele sector.

Dit jaar bezuinigt de gemeente 82 miljoen euro op de begroting, in 2014 loopt dat bedrag op tot 225 miljoen. Het aantal ambtenaren wordt dan verminderd en subsidies voor onder meer speeltuinen en zorgprojecten gaan omlaag. De kortingen op culturele instellingen en festivals zijn nog niet bij deze bezuinigingen opgeteld. Het zogeheten Cultuurplan van Rotterdam loopt tot 2012. Aan de afspraken die daarin zijn gemaakt, wordt niet getornd. De gemeente beslist eind dit jaar wie straks nog wel, geen of veel minder geld krijgt. 20 procent

Directeur Ouwerkerk van de Willem de Kooning Academie gaat ervan uit dat Rotterdam volgend jaar twintig procent op het cultuurbudget gaat inhouden. ‘Kunstinstellingen zullen twee keer langer nadenken of ze nieuw personeel of gastdocenten aannemen. Onze studenten zullen merken dat ze minder ingezet worden bij kunsteducatie aan kinderen en alumni krijgen mogelijk minder opdrachten.’

Toch blijft Ouwerkerk optimistisch over de kansen van afgestudeerden. ‘Als ik de rol van de WdKA tegen het licht houd, hebben wij van alle academies het meest heldere profiel. Wij hebben ooit een slogan gemaakt als ‘Kunst maken en toch geld verdienen’. Daaruit blijkt dat deze opleiding zich nadrukkelijk richt op de beroepspraktijk’, zegt hij. ‘Veel van onze studenten hebben binnen een jaar na afstuderen werk in de eigen sector. Van de afgestudeerden toegepaste kunst schat ik dat zelfs negentig procent binnen een jaar een baan vindt.’ ‘dom om te snijden in cultuur ’

De vraag is of dat de komende jaren zo blijft. Zeker nu het politieke klimaat de kunsten niet gunstig gezind is. ‘De draai in de landelijke politiek heeft zijn weerslag op de stedelijke ontwikkelingen, maar ze lopen achter in Den Haag’, vindt Ouwerkerk. ‘Ze willen deelgemeenten afschaffen, terwijl daar de cultuurscouts zitten.’ Hij noemt het gevaarlijk om in een stad met 134 verschillende bevolkingsgroepen al te hard in te grijpen in de culturele sector. ‘Juist de cultuurpoot kun je gebruiken om de verschillen aan elkaar kenbaar te maken, dat uit te dragen. Het zou dom zijn daarin te snijden.’ Dat veel mensen cultuur als een luxe zien, ver achter veiligheid, zorg en economische belangen, is volgens Ouwerkerk wel verklaarbaar. ‘Ik denk dat we op de basisschool veel te weinig aan cultuur doen. Met smaakontwikkeling moet je vroeg beginnen. Sinds de Mammoetwet is er een verschuiving gaande van de creativiteitsvakken naar de maatschappelijke en technische vakken. Daardoor is het idee over hobbyisme geschapen. Maar in onze geschiedenis is cultuur altijd heel belangrijk geweest en Dutch Design is een exportartikel. Dat is van een groot economisch belang.’ ‘gewoon school ’

Naast directeur van de WdKA is Ouwerkerk ook voorzitter van het Overleg Beeldende Kunstonderwijs. In die hoedanigheid heeft hij veel discussies gevoerd over hoe kunstopleidingen zich zouden moeten organiseren. ‘Ik vind dat het merendeel van de academies jarenlang sektarisch heeft zitten denken’, zegt hij. ‘Je moet je afvragen of je de huidige opleidingen nog wel kunstacademies zou moeten noemen. Het is ook gewoon een school.’ Ouwerkerk wijst op het rapport van de commissie- Dijkgraaf die de HBO-raad vorig jaar heeft geadviseerd over de toekomst van de kunstacademies in Nederland. Volgens de onderzoekers moeten beroepskunstenaars zich steeds sneller aan veranderingen aanpassen, omdat de kunstsector steeds nauwer is vervlochten met andere maatschappelijke sectoren. Dat blijkt soms lastig, maar het opent ook deuren op de arbeidsmarkt, omdat via het internet de hele wereld onder handbereik is. Academies moeten daarop inspelen.

‘De afgelopen jaren is het percentage kunstenaars op de WdKA ten opzichte van de ontwerpers flink verschoven’, vertelt Ouwerkerk. ‘Van de 1800 studenten, houden er maar 150 zich puur met autonome kunst bezig. De rest is toegepast en daar maakt iedereen gebruik van: mode, reclame, digitale billboards in de metro en de stad. Daar zijn vormgevers voor nodig en die leidt de WdKA op.’

Ouwerkerk denkt dat de kloof tussen het gemiddelde publiek en de kunstwereld minder groot is dan vaak wordt aangenomen. ‘Wij zien dat een heel breed publiek is geïnteresseerd in interieur en mode. Daarom zijn we vijf jaar geleden begonnen met de opleiding lifestyle & design. In de stad zie je steeds meer particuliere fotografieopleidingen. Op verzoek van het

Fotomuseum zijn wij daar twee jaar geleden ook mee gestart. Daarmee krijg je andere doelgroepen binnen bij de WdKA en wordt kunstonderwijs minder eng. Je moet veel meer over de heg kijken. Crossovers zorgen voor een betere inbedding in de maatschappij.’ Het verhaal van Ouwerkerk wordt ondersteund door cijfers van het Centrum voor Onderzoek en Statistiek in Rotterdam. Vanaf 2007 stijgt het aantal mensen dat culturele evenementen bezoekt langzaam. Bijna de helft van de Rotterdamse inwoners is op een of andere manier ook zelf kunstzinnig actief. Creatief en commercieel verbinden

Ouwerkerk gelooft er heilig in dat de meeste kunstenaars uiteindelijk hun eigen broek kunnen ophouden. ‘Neem Joep van Lieshout, misschien wel onze meest succesvolle oud-student. Hij heeft altijd zijn best gedaan zichzelf te bedruipen. Hij verbindt het creatieve met het commerciële. Bij de WdKA besteden we tegenwoordig veel aandacht aan ondernemerschap. We hebben Blaak 10 Business, waar iedereen cursussen kan volgen. Ook alumni komen daar lessen in ondernemen volgen waar ze tijdens hun studie het nut niet van inzagen.’

Per 1 april 2011 vertrekt Ouwerkerk bij de WdKA omdat hij met pensioen gaat. Hij doet dat met een redelijk gerust hart. ‘Kunstopleidingen kunnen tot nog toe met dezelfde budgetten werken als de afgelopen jaren. Alleen de nieuwe bekostiging van het hoger onderwijs is wel een probleem, omdat je niet meer zomaar twee diploma’s kunt halen. Dat raakt de WdKA harder dan de meeste andere opleidingen. Juist op de kunstacademie is een bredere kennis noodzakelijk. Bagage die jongeren van achttien vaak nog niet hebben. Ik vraag me af of mensen na een eerste studie nog wel naar de WdKA komen, als dat 6500 euro per jaar kost.’

De kans dat Ouwerkerk de barricaden nog op gaat, is niet zo groot. ‘Actievoeren doe je in een opwelling. Het lijkt wel of we dat niet meer kunnen’, zegt hij. ‘De Schreeuw om Cultuur heeft geen enkele zin gehad. Ik ben 20 november op het Schouwburgplein gaan kijken. Daar waren veel mensen, maar op de Lijnbaan, honderd meter verderop, had niemand enige notie van wat er gebeurde. Veel Nederlanders hebben geen idee wat er teloorgaat. Je moet dat soort acties niet als elite doen, alsof alleen aan je eigen speeltjes afbreuk wordt gedaan.’

Sandra van Steen
Foto: dodeckahedron/Flickr