Waar gehakt wordt, vallen spaanders. Wie hogere eisen aan het afstudeerniveau stelt, zal moeten accepteren dat er dan minder studenten afstuderen. Maar hoeveel minder?

Zesjesstudenten
Ruim één op de tien hbo'ers krijgt een zes of 6,5 voor het afstudeerwerk, meldt het Maastrichtse onderzoekscentrum ROA desgevraagd. Sommigen van deze studenten vonden hun opleiding makkelijk, maar anderen noemen de moeilijkheidsgraad juist hoog. Het gaat hier om die laatste groep: zesjesstudenten die hun opleiding moeilijk vonden.

Twee tot zes procent
Als de afstudeereisen in het hbo daadwerkelijk hoger worden, halen zulke studenten mogelijk geen voldoende meer: het gaat naar schatting om twee tot zes procent van de huidige hbo'ers. Als ze in hun propedeuse moeten afhaken, valt de schade wel mee. Maar als het niveau pas wordt verhoogd als deze studenten hun eerste studiejaar al overleefd hebben, zijn de gevolgen groter: zij blijken na jaren van noeste studie niet geschikt om de eindstreep te halen.

Financiële gevolgen
Dat is niet alleen een persoonlijk drama, ook de financiële gevolgen zijn fors. Als ze vier jaar basisbeurs voor uitwonenden moeten terugbetalen, zal de gezamenlijke schade van een hoger afstudeerniveau tussen de twee en vijf miljoen euro bedragen – nog afgezien van leningen en langstudeerboetes.

Lat moet omhoog
Bij de opening van het collegejaar benadrukten verschillende hbo-bestuurders dat de 'lat' omhoog moet. 'We hebben slimmere studenten nodig', stelde Ron Bormans van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. 'De lat voor de studenten gaat omhoog', aldus Henk Pijlman van de Groningse Hanzehogeschool. 'De lat kan, mag en moet inderdaad verder omhoog', zei ook Marcel Wintels van Fontys Hogescholen.

Te hoog afstudeerniveau
Bij de Hogeschool Inholland gebeurt dat aan sommige opleidingen nogal bruusk: studenten moeten bij hun afstuderen opeens een niveau halen waarvoor ze eigenlijk niet goed genoeg geschoold zijn, klagen ze. Maar dat kan haast niet anders: de hogeschool is immers hevig onder vuur komen te liggen. De waarde van een hbo-diploma moet buiten kijf staan, vindt het nieuwe bestuur, dus wordt de 'borging' van het eindniveau verbeterd.

Geleidelijk ingrijpen
Als dat geen loze woorden zijn en hbo-instellingen de lat per direct hoger gaan leggen, zal een deel van de studenten er niet meer overheen kunnen springen. 'Eigenlijk kun je het niet maken om het niveau tussentijds te verhogen', reageert Pascal ten Have van de Landelijke Studenten Vakbond. 'Hogescholen moeten eerst hun kwaliteitszorg en onderwijs op orde hebben voordat ze eraan beginnen. Alleen als het niveau van een opleiding ronduit ondermaats is, moet je meteen ingrijpen. Anders moet je het geleidelijk doen.'

Tussentijdse verzwaring
Maar niet iedereen deelt deze zorgen. De eisen mogen best worden verzwaard, denkt voorzitter Marcel Wintels van Fontys Hogescholen. Zelfs tussentijds. 'Want wie de propedeuse heeft afgerond, is in staat binnen redelijke tijd een getuigschrift te behalen. Als het niveau iets omhoog gaat, moet een student misschien iets harder studeren om de eindstreep te halen. Maar dat is niet erg. Ze studeren lang niet allemaal 36 uur in de week.'

Risicogroep
De omvang van risicogroep is te schatten aan de hand van de Hbo-monitor die het ROA maakt. Daarin staan de resultaten van een enquête die ieder jaar bij zo'n achttienduizend recent afgestudeerde hbo'ers wordt afgenomen.
In het hoger beroepsonderwijs krijgen bijna duizend voltijdsstudenten een zes voor hun afstudeerwerk en bijna vierduizend een 6,5. Als het hbo-niveau inderdaad omhoog gaat, zullen afstudeerders niet meer wegkomen met een scriptie waar hun voorgangers een zes of 6,5 voor kregen.

Tandje bijschakelen
Meer dan tweeduizend van deze zesjesstudenten kunnen best een tandje bijschakelen: zij vonden hun opleiding namelijk makkelijk. Kennelijk hadden ze geen zin of geen tijd om harder te werken dan voor een zes noodzakelijk was. Maar er zijn ook zesjesstudenten die hun opleiding juist moeilijk vonden: dat waren er meer dan duizend in de laatst bekeken lichting. Nog eens achttienhonderd studenten oordelen neutraal over de moeilijkheidsgraad.

In de knel
Zullen zesjesstudenten die 'neutraal' oordelen over de moeilijkheidsgraad van hun opleiding ook problemen krijgen, of redden die zich wel? Afhankelijk van de inschatting zal tussen de 21 en 58 procent van de huidige zesjesstudenten in de knel komen. Dat is tussen de 2,3 en 6,3 procent van het totale aantal ouderejaars hbo-studenten.

HOP, Bas Belleman