Er is sinds de Bologna-conferentie in 1999 veel veranderd in het hoger onderwijs van de 46 deelnemende Europese landen. Vrijwel alle landen hebben het bachelor-mastersysteem ingevoerd, blijkt uit een rapport voor een bijeenkomst van onderwijsministers. Alleen Spanje loopt ver achter en ook Duitsland, Oostenrijk en Slovenië zijn nog niet helemaal om.

Ook hebben bijna alle landen een systeem van kwaliteitsbewaking in het hoger onderwijs opgezet, zoals de NVAO in Nederland en Vlaanderen. Het Europese studiepuntensysteem heeft ook ingang gevonden.

Weinig mobiel
Maar dat zijn slechts middelen voor een groter doel: mobiliteit in Europa. En dat doel is nog nauwelijks bereikt. Er zijn slechts twee landen waar meer dan tien procent van de studenten uit een ander Europees land komt. Dat zijn Oostenrijk en Zwitserland, die veel Duitsers zien komen. Daarna komt Tsjechië met meer dan zes procent en dan pas Groot-Brittannië met meer dan vijf procent van de studenten (al steekt dit land in absolute aantallen ver boven de rest uit). Nederland is een middenmoter met pakweg drie procent.

Waarschijnlijk gaan er ook nog niet bijzonder veel studenten tijdens hun opleiding een tijdje in het buitenland studeren, maar daar is weinig over bekend: de data schieten tekort. Eigenlijk zou één op de vijf studenten tijdens de opleiding buitenlandervaring moeten opdoen, vinden de rapporteurs.

Geliefden
Er zijn wel verklaringen voor de lage mobiliteit. Zo willen veel studenten hun vrienden en geliefden niet missen. Ook zijn ze wel eens bang voor studievertraging of redden ze het financieel niet. Verder is de taal soms een barrière.

Maar de interessantste verklaring is dat landen elkaars diploma’s niet zomaar erkennen. Het ene bachelordiploma is het andere niet. Wil een afgestudeerde bachelor in een ander Europees land een masteropleiding volgen, dan mogen de onderwijsinstellingen zelf beslissen of de student wordt toegelaten. Veelal – ook in Nederland – gebeurt dat op faculteitsniveau.

De overstap wordt nog moeilijker doordat maar weinig landen het ‘diplomasupplement’ al hebben ingevoerd: een soort bijsluiter waarop staat wat studenten precies hebben geleerd en op welk niveau.

To be continued
De aanwezige politici – zonder staatssecretaris Zijlstra, die vorige week andere dingen aan zijn hoofd had – deden in hun gezamenlijke verklaring weinig toezeggingen. Wel benadrukten ze het belang van hoger onderwijs, dat volgens hen bijdraagt aan democratie, mensenrechten en duurzame economische groei. Ook pleitten ze voor een betere ‘balans’ in de mobiliteit van studenten en docenten. We gaan door op de ingeslagen weg, zeiden ze. Over twee jaar praten ze verder op de volgende conferentie.

HOP, Bas Belleman