De inspectie nam dertien deeltijdopleidingen van dertien verschillende hogescholen op de korrel, waarvan drie publieke en tien private. Bij twaalf opleidingen blijkt de studielast volgens de inspectie fors te laag: gemiddeld is 45 procent van de studielast onvoldoende onderbouwd.

Relevante werkervaring
Van de 240 studiepunten kennen de dertien opleidingen gemiddeld 110 studiepunten onterecht toe aan hun studenten. Als deze relevante werkervaring hebben, kan het logisch zijn om hun een aantal vrijstellingen te geven, aldus de inspectie. Maar de meeste onderzochte opleidingen doen dat zonder dat er relevante werkervaring tegenover staat. Soms ontbreekt zelfs een compleet deel van het vakkenpakket en tellen de studiepunten samen toch op tot 240. Dat hoeft volgens de inspectie niet per se gevolgen te hebben voor het eindniveau van de opleiding, maar de kans is wel groter.

Het ‘risicogerichte’ inspectieonderzoek betreft maar een beperkt aantal opleidingen en is dus niet representatief. Maar het is volgens hoofdinspecteur Rick Steur wel duidelijk dat de gevonden mankementen meer zijn dan een incident. ‘Zorgwekkend’, noemt hij de uitkomsten. Welke opleidingen en instellingen onderzocht zijn, staat niet in het rapport. Die informatie maakt de inspectie pas over vijf weken openbaar.

Geen uitzonderingen
Hbo-bacheloropleiding kennen een studielast van 240 studiepunten en daarop zijn geen uitzonderingen mogelijk. Er kunnen wel vrijstellingen worden gegeven, maar dan alleen aan individuele studenten. Een programma waarin structureel vrijstelling wordt verleend aan hele categorieën studenten – bijvoorbeeld omdat ze naast hun opleiding werken – kan niet worden geaccrediteerd.

Minister Bussemaker noemt de uitkomsten van het rapport zorgelijk en wil nadere afspraken maken met het hbo. Dat is mede van belang voor de experimenten die op stapel staan om het deeltijdonderwijs aantrekkelijker te maken.

Bachelorniveau
Accreditatieorganisatie NVAO prijst de inspectie. Zij vindt ook dat oudere en vaak werkende studenten een andere positie hebben dan ‘gewone’ studenten. Maar kortere programma’s en vrijstellingen zijn alleen aanvaardbaar als opleidingen het bachelorniveau niet in gevaar brengen.

Vijf van de dertien opleidingen die de inspectie onderzocht, zijn recent gekeurd door de NVAO. Twee werden negatief beoordeeld en hebben een à twee jaar de tijd om zich te verbeteren en zich alsnog te laten accrediteren. Het eindniveau van twee andere opleidingen was volgens de NVAO wel voldoende. Een derde opleiding was in de voltijdvariant in orde, maar wordt ook als deeltijdstudie aangeboden. De inspectie moet volgens de NVAO beoordelen of dat wel mag.

Nieuwe opleidingen
De overige acht opleidingen worden binnenkort gekeurd, in het normale accreditatietraject. Daarbij zal de NVAO het nieuwe inspectierapport meenemen. Het gaat in alle gevallen om nieuwe opleidingen die destijds alleen op hun plannen werden beoordeeld. Nu pas kan gecheckt worden of ze hun plannen ook hebben waargemaakt. De NVAO is blij met het wetsvoorstel dat de geldigheid van een erkenning als ‘nieuwe opleiding’ verkort van zes naar drie jaar. Ze kan dan eerder een oordeel geven over het feitelijk gerealiseerde niveau.

De Nederlandse raad voor training en opleiding (NRTO), die de particuliere instellingen vertegenwoordigt, vindt de huidige wetgeving over de studielast onduidelijk en te veel gericht op jongeren. ‘De berekening van het aantal studiepunten doet geen recht aan het specifieke karakter van het onderwijs aan volwassenen met werkervaring.’

Kwijtschelden
In de wet staat bijvoorbeeld niet hoeveel studiepunten een instelling precies mag kwijtschelden wanneer iemand werkervaring heeft. Een griffier die al tien jaar bij de rechtbank werkt, moet zijn deeltijdopleiding rechten volgens de NRTO sneller kunnen doen dan een 17-jarige die net zijn havo-diploma heeft gehaald.

De koepelorganisatie is het eens met de Onderwijsinspectie dat het rapport reden is om het berekenen van studiepunten opnieuw aan de orde te stellen. Directeur Ria van ’t Klooster wil graag dat minister Bussemaker duidelijke regels opstelt.

HOP, Hein Cuppen