‘Genen zijn egoïstisch. JOUW genen zijn egoïstisch.’ Docent Servaas van der Horst wrijft het er nog maar eens goed in. De studenten van zijn keuzevak ‘Een neo-darwinist in acht colleges’ hebben net een filmfragment gezien waarin meerkoetouders hun eigen jongen verzuipen. Hoewel ze negen eieren hebben gelegd, kiezen deze verder onopvallende watervogels ervoor om hun kinderschare terug te brengen tot twee of drie jongen. Die hebben dan niet alleen de snoek en de reiger, maar dus ook hun eigen ouders overleefd. Hoe kan dit voor ons onbegrijpelijke gedrag evolutionair verklaard worden?

De groep studenten die naar dit eerste college is gekomen, mag – gehinderd zonder voorkennis – gissen naar de toedracht. ‘En vergeet niet’, zegt Van der Horst. ‘Meerkoeten zijn domme beesten.’ Het blijft lang stil. Evolutieleer is geen makkelijke materie. Maar als je je erin verdiept, verrijkt het je leven, belooft Van der Horst. ‘
De meerkoet selecteert zo het sterkste nageslacht’, oppert iemand voorzichtig. ‘Nee, de meerkoet is dom. Hij heeft geen plan of strategie’, zegt de docent. ‘Denk in twee families. De ene probeert alle negen jongen te voeden en groot te brengen. De andere verzuipt een deel van de kuikens. Doe dat een aantal generaties achter elkaar. Welke meerkoetfamilie is dan nog over? Dat is niet die familie die probeert alle jongen groot te brengen. De overlevers zitten in de andere groep.’ En zo wordt het doden van eigen jongen voor de meerkoet een evolutionair stabiele strategie.

Geen zieltjes winnen
Op de Powerpoint staat: Er is variatie onder nakomelingen, eigenschappen zijn overerfbaar en er is strijd om het bestaan. ‘Dat is de basis van de evolutieleer’, leert Van der Horst zijn studenten. Waarom weten mannen beter dan vrouwen of hun partner vreemdgaat? Hoe komt de giraffe aan een lange nek? Het is allemaal te begrijpen aan de hand van Darwins theorie, en de studenten mogen hun eerste pogingen doen in darwinistisch verklaren. Van der Horst vraagt de studenten deze eerste les wel om een open mind mee te brengen naar colleges. ‘Zet je hoofd “open” voor het belangrijkste wetenschappelijke idee van de afgelopen 150 jaar. In het algemeen snappen wij gewone stervelingen niks van de oerknal en wormgaten. Maar dit – de evolutieleer – dat is te begrijpen. Ik weet dat er mensen zijn die fundamentele bezwaren hebben tegen Darwins evolutieleer, en die geloven dat diersoorten zich 6000 jaar geleden, na de zondvloed, hebben ontwikkeld. Ik respecteer dat, maar ga hier geen zieltjes winnen.’

Bloederige filmpjes
Half zeven sharp beëindigt Van der Horst zijn les. Hij is nog niet helemaal klaar met de doopceel van Charles Darwin, maar voor les 1 is het welletjes. Natuurlijke selectie, survival of the fittest, moord en doodslag (‘elke les een bloederig filmpje’, belooft van der Horst), het is allemaal al de revue gepasseerd. De docent drukt zijn studenten nog op het hart op tijd te gaan studeren. ‘Want ook dit vak is een tikkie survival of the fittest.’

Esmé van der Molen

Deze collegereeks wordt gefilmd en is integraal te bekijken op hro.presentations2go.eu. Ook een college laten opnemen? Kijk dan eveneens op deze site voor de voorwaarden.