Al op ruime afstand van de schitterende Oranjelijn, de naam die eigenaar Rob Kooij gaf aan de voormalige passagiers- en cargoterminal in de Lekhaven, komt de geur van koffie je tegemoet. Dit industrieel monument uit 1948, ontworpen door architectenbureau Brinkman & Van den Broek, was onderdeel van een groot loodsencomplex dat tot in de jaren zeventig van de vorige eeuw een belangrijke rol vervulde bij de stukgoedoverslag in Rotterdam. Sinds 2008 huisvest het gebouw food- en designbedrijven, waaronder Santas Koffie, het private koffiehuis van Rob Kooij waarmee hij 21 jaar geleden begon en dat in eigen beheer koffie importeert, mêleert, brandt, maalt, verpakt en distribueert. ‘Alleen het branden gebeurt niet hier, maar in Deventer. Daarvoor kreeg ik geen vergunning van de gemeente omdat de koffiegeur het gebied, dat uiteindelijk woongebied moet worden, te veel zal overheersen. Jammer, want ik had alle hardware daarvoor al aangeschaft.’

“Door die statiegeldblikken besparen we 35 ton aan plastics per jaar.”

Was het gebouw al zo mooi toen je het kocht?
‘Nee! Het was in extreem slechte staat. Er was geen bestrating, geen glas, de boel was op veel plekken aan elkaar gelast, de hoeren zaten erin, maar ik was zó blij toen ik het kocht. Ik kon wel zingen. Ik ben iemand die nooit zo de beperkingen ziet. Ik dacht: een paar weekendjes klussen, hoe erg kan het zijn? De ernst van de situatie begon pas tot me door te dringen toen ik in een van de eerste weekenden met een aantal mensen een borrel wilde gaan drinken om de koop te vieren. Alleen al het vegen van één ruimte duurde zesenhalf uur. En toen moest de hele renovatie nog beginnen. Die paar weekendjes werden uiteindelijk zes jaar.’

Hoe is je liefde voor koffie geboren?
‘Ik ben m’n carrière begonnen als verkoper van stalen buizen omdat ik zo een auto van de zaak kreeg. Maar dat was niks voor mij. Ik verkocht geen enkele buis en moest dus al snel wat anders zoeken. M’n moeder had een advertentie gezien voor verkoper bij Van Nelle. Eigenlijk om haar te pleasen heb ik geschreven en ik werd nog aangenomen ook. Dat bleek ik hartstikke leuk te vinden. En ik vind het nog steeds geweldig om van niets iets te zien worden; die balen met ruwe koffiebonen, heerlijk. Ik kan opgewonden raken van een zak met groene koffie. Als je er met je handen ingaat, hmm. Sommige bonen zijn echt zo mooi! Een soort pornografische ervaring, een geluksmakend gevoel, een liefde voor het leven. Bij Van Nelle heb ik het product leren kennen en de liefde ervoor opgedaan. Later, toen ik bij Max Havelaar ging werken en verkoopleider werd, ben ik naar plantages gegaan en heb ik veel geleerd over de economische omstandigheden in de koffieproducerende landen. Toen ik zeker wist dat ik niets anders meer wilde dan ‘in de koffie’, besloot ik voor mezelf te gaan beginnen.’

“Ik kan opgewonden raken van een zak met groen koffie.”

Wist je genoeg van ondernemen om die stap te zetten?
‘Nee, net als met dit gebouw ben ik ook met m’n eigen zaak gewoon begonnen zonder er al te veel over na te denken. En ook toen was het begin niet makkelijk. Ik was te trots om van iemand hulp te aanvaarden of geld te lenen en heb daarom driekwart jaar tussen de illegalen in het Westland tomaten geplukt. Daarmee kon ik brandstof betalen voor een vierdehands busje dat ik gekocht had van een hondenkennel − de hondenharen zaten er nog in − om te starten met een onbekende naam, een onbekende verpakking en mét een flink concurrentiebeding. Toen vroeg ik me weleens af: Wat heb ik gedaan? Hoe kom ik terecht in deze armoedeval? Achteraf gezien was dat tomatenplukken voor ik de Santasdag ging beginnen een beetje te veel zelfkastijding. Ik was te streng voor mezelf. De start is daardoor alleen maar moeilijker geweest. Pas na negen maanden kwam de boel in een versnelling terecht. Ik stond op het punt om op te geven toen het ministerie van Buitenlandse Zaken belde met de mededeling dat ze mijn koffie wilden voor het hele ministerie. Tot die tijd verkocht ik af en toe een blik en nu ging het in één keer om vrachtwagens vol. De ban was gebroken en sindsdien is het booming. Ik heb nu 21 mensen in dienst.’

Zonder echt lang na te denken heb een een bedrijf getart en een bouwval als bedrijfspand gekocht. Zowel de zaak als het pand zijn nu een succes. Wat heb je gedaan om deze projecten te doen slagen?
‘Ik heb hard gewerkt en m’n hart gevolgd. Ik heb veel ambitie, maar geen blinkende papieren of hoge opleiding. Ik moest het echt uit mezelf halen. Maar afgezien daarvan heb ik ook gewoon dom geluk gehad. Er is niets fout is gegaan. Ik ben niet ziek geworden, heb m’n nek niet gebroken. Toevallig viel het balletje op rood 28, waarop ik had ingezet. Maar het had ook op zwart 3 kunnen vallen en dan had ik hier niet gezeten.’

Je levert koffie in statiegeldblikken. Was het altijd al je bedoeling om koffie in duurzame verpakking te leveren?
‘Ik begon met deze verpakking uit armoede, omdat ik geen geld had voor een folieverpakking. Ik kocht tien blikken voor honderd gulden terwijl ik voor folieverpakking 20.000 gulden nodig had. Maar al heel snel begon het belang van wat nu duurzaamheid heet wel de boven- toon te spelen. Ik was altijd al erg ‘voor het milieu’ en van ‘Weiger wegwerp’ en ‘Eis statiegeld’. Kreten van Milieudefensie waar ik vrijwilliger was. En zo ben ik ook opgevoed. M’n moeder waste zelfs de boterhamzakjes van de lunchpakketten die m’n vader meenam naar de fabriek en hing ze op de waslijn te drogen. Ik bedoel maar. Toen schaamde ik me daarvoor, nu denk ik: “Meid, je zou een standbeeld moeten hebben.” Aan de vernietiging van de natuur kun je je niet onttrekken. Ik rijd auto en vlieg regelmatig omdat ik ook een huis in Tanzania heb. Maar nietsdoen vind ik geen optie. Wij produceren 120 ton koffie per jaar. Dat betekent dat we, door die statiegeldblikken, 35 ton aan plastics per jaar besparen. Dat is heel erg veel ja. Eén blik kan ruim honderd keer worden gebruikt. Waarschijnlijk wel meer, want af en toe kom ik er nog weleens een tegen uit het eerste jaar, 21 jaar geleden.’

Wat zijn je toekomstplannen?
‘Als je een onderneming begint, ben je alleen maar gericht op groeien, maar groei is voor mij allang geen doel op zich meer. Ik vind het sjiek om een privaat koffiehuis te hebben en dat wil ik zo houden. Ik wil voor het bedrijf het verspreidingsgebied groter maken, meer mensen met het product kennis laten maken en het eigen gezicht van Santas steeds duidelijker neerzetten. Groei is een levensader voor het bedrijf maar dat hoeft het voor de ondernemer niet te zijn. M’n privédoel is om wat meer met m’n voeten op de tennisbaan te staan en wat meer vrije tijd te hebben, maar dat staat op gespannen voet met de groei van het bedrijf. Het evenwicht vinden is heel erg moeilijk. Hoe meer het bedrijf groeit, hoe minder mijn persoonlijke kwaliteit van leven is. De vrijheid van een ondernemer is heel relatief hoor. En hoe de toekomst er verder uitziet, ach, wie zal het zeggen? Vroeger zagen ondernemers in ‘de zaak’ hun oudedagsvoorziening. Maar in de praktijk kunnen de meesten hun bedrijf aan de straatstenen niet kwijt. Ik zie het wel. M’n laatste hemd is zonder zakken zeg ik altijd, je kan toch niks meenemen.’

“Toevallig viel het balletje op rood 28”

Heb je, tenslotte, nog een tip voor studenten van de hogeschool die ondernemer willen worden?
‘Denk niet alleen aan de centen. Hoe makkelijker je geld leent, hoe makkelijker je het uitgeeft en hoe groter de kans is dat het mislukt. Als je je geld bij elkaar moet schrapen, dan denk je wel tien keer na voor je het uitgeeft. Ga uit van je eigen creativiteit, werk hard en wees niet bang. Vooral dat: wees niet bang.’

Dorine van Namen