‘John’ was verslaafd aan gokken, blowen en alcohol en raakte alles en iedereen kwijt. Inmiddels heeft hij zijn leven weer op de rails en studeert hij opnieuw, nu bij het Instituut voor Sociale Opleidingen.

Dat hij een pseudoniem wil gebruiken heeft niet zozeer te maken met schaamte – ‘ik ben de schaamte echt voorbij’ – als wel met de angst dat dit verhaal hem parten zal spelen bij het zoeken naar een baan, na zijn afstuderen. ‘Alhoewel ik er rekening mee houd dat mijn geschiedenis me zal blijven achtervolgen, zeker als ik ooit nog de politiek in ga en dat is wel een grote wens van me.’

Helemaal los
John is tweedejaars bij het Instituut voor Sociale Opleidingen. En het is inmiddels de derde keer dat hij aan de Hogeschool Rotterdam studeert. ‘De eerste keer begon het allemaal mis te gaan. Ik was financieel directeur van onze  junioronderneming, onderdeel van de opleiding commerciële economie. We hadden 2.500 euro bij elkaar gekregen van investeerders – onze ouders en vrienden – en dat geld heb ik vergokt. Vanaf dat moment ging ik helemaal los.’

Illustratie: Martinique Salomons

‘Ik werd geschorst. Het jaar daarna schreef ik me in bij management, economie en recht. Weer een brede opleiding, want ik wist gewoon niet wat ik met mijn leven aan moest. Ik haalde te weinig punten voor m’n propedeuse en schreef me het jaar daarna in bij Inholland, maar daar ben ik nooit een dag geweest. Ik deed alsof ik naar school ging of stage liep, zodat m’n moeder en vriendin geen vragen stelden en ik wel studiefinanciering kreeg. En daar leende ik natuurlijk nog eens vol gas bij. Ik was inmiddels, naast het gokken, ook flink aan het drinken en blowen geslagen. Dit leven heb ik twee jaar volgehouden en toen kwam m’n moeder erachter. Zij dwong me om hulp te zoeken. Maar ja, verslaafden vinden altijd wel een manier om te doen wat ze ‘moeten’ doen en ook ik was een meester in het manipuleren. En liegen dat ik deed, ongelooflijk, het was nog een hele toer om bij te houden tegen wie ik wat had gezegd. Dus ik ging naar de Boumankliniek en dat werkte voor een maand of drie, totdat ik direct vanuit de Bouman naar de gokhal ging. En m’n moeder ging m’n geld beheren, maar ik had een geheim laatje waarin ik alle brieven deed die zij niet mocht zien. Brieven van deurwaarders bijvoorbeeld. Maar ook dit laatje vond ze natuurlijk.

‘Uiteindelijk raakte ik alles en iedereen kwijt. Ik had geen opleiding, m’n vriendin ging bij me weg en m’n moeder zette me het huis uit. Ik raakte m’n vrienden kwijt en had een schuld van ongeveer 50.000 euro: 20-25.000 schuld aan telefoonkosten, het elektriciteitsbedrijf,  de zorgverzekering, rood staan bij diverse banken en natuurlijk de bijkomende deurwaarders- en incassokosten, en 25.000 euro aan studieschuld.’ Het was 2011.

‘De eerste keer zal ik nooit vergeten. Ik ging met 50 euro het casino in en kwam er met 1.500 weer uit’

De eerste keer
‘De eerste keer zal ik nooit vergeten. Dat was in het Holland Casino. Ik ging er met 50 euro in en kwam er met 1.500 weer uit. En de dag daarna gebeurde het nog een keer: toen won ik 1.900 euro. Maar de derde dag ging het mis en verloor ik alles wat ik de twee dagen daarvoor had gewonnen. En meer.

‘Ik kon maar aan één ding denken: ik wil mijn geld terug. En dat werd de story of my life. Ik speelde blackjack, poker en roulette. Elke dag. En ik stond vrijwel elke keer wel even op winst, maar mijn probleem was dat ik niet kon stoppen waardoor ik uiteindelijk toch bijna altijd verloor.

‘Ik ging naar gokhallen en naar het casino, maar deed niet aan internetgokken. Dat vond ik te riskant, ik vertrouwde die sites niet, dan kreeg ik het gevoel dat ik belazerd werd. Ik dacht dat ik invloed had op die automaten, dat daar getallenreeksen achter zaten die ik kon doorgronden. Ik beschouwde zo’n automaat als een mens met wie ik in een een-op-een gevecht beland was en van wie ik per se moest winnen.

‘Ik ben zes jaar verslaafd geweest, vooral aan gokken, maar ook aan drinken en blowen. En dat heeft me uiteindelijk een half miljoen euro gekost. Niet dat ik ooit de beschikking had over zoveel geld in één keer, maar als je alles bij elkaar optelt, ook de winst die ik maakte en opnieuw vergokte, dan kom ik toch echt aan dat bedrag.

‘Het is allemaal zo irrationeel. De manier waarop ik met geld omging, was zo verknipt. Het geld ging er met bakken uit, maar tegelijkertijd was ik gierig. Als ik uit eten ging met m’n vriendin, dan wilde ik niet dat ze een toetje bestelde, want dan hield ik toch zeker vijf euro in m’n zak om mee te gokken. Ik heb zulke rare dingen gedaan. En ik kan me niet eens alles herinneren, het lijkt wel alsof ik zwarte gaten in m’n geheugen heb.

‘Behalve geld heb ik ook vrienden verloren. Naar buiten toe was ik de populaire gast, altijd in voor een geintje, bij mij was het altijd gezellig. Toen duidelijk werd dat de realiteit heel anders was, waren mijn vrienden in shock. Dat ik mijn echte leven en m’n problemen zo goed verborgen had gehouden, ervaarden zij als verraad. En dan waren er natuurlijk ook al die keren dat ik niet kwam opdagen op een feestje of bij een afspraak. En was er het geld dat ik leende en niet teruggaf. Nee, ik heb heel wat kapotgemaakt.’

Weed knippen
‘In 2011 heb ik me aangemeld bij Ready For Change, daar heb ik een behandeling van vier weken gehad, gevolgd door een nazorgprogramma bij Pret in Herstel om terugval te voorkomen. En ik ging vier tot vijf keer per week naar meetings van het 12-stappenprogramma (zie kader, red.). Ik ben een jaar clean geweest van alles: gokken, alcohol, hasj en weed. Ik blow inmiddels wel weer en drink ook weer alcohol, maar gokken – m’n primaire verslaving – dat kan en zal ik nooit meer doen. Wat dat betreft heb ik mijn point of no return bereikt. Ik ga niet meer naar meetings nee, als je die jarenlang nodig hebt, dan is de knop toch niet omgegaan denk ik. Hulpverleners denken daar anders over, maar ja… Ik blow nu ook niet meer de hele dag door, maar alleen ’s avonds, als ik alles heb gedaan wat ik op een dag moest doen. Het is puur ontspanning en geen vlucht meer. Het grootste deel van mijn schulden – op m’n studieschuld na – heb ik inmiddels afgelost. Niet alleen met een reguliere baan nee, want dan zou ik nog wel even bezig zijn. Ik heb weed geknipt en daar goed mee verdiend. Maar ik ben ook dakdekker geweest en zonweringsmonteur. Met m’n studie gaat het nu goed. Ik heb de propedeuse in een keer gehaald en haal nu ook hoge cijfers. Ik woon weer bij m’n moeder en dat zal voorlopig ook nog wel even zo blijven.

‘Tijdens m’n behandeling heb ik veel geleerd over de ziekte van verslaving, hoe een verslaafd brein werkt, welke gedragspatronen mij in de problemen hebben gebracht. Terugkijkend begon het eigenlijk al vroeg. In 4 vwo spijbelde ik al omdat ik niet kon stoppen met gamen. En ik heb veel over mezelf geleerd. Ik had geen enkel verantwoordelijkheidsgevoel, ik wist niet eens wat dat was, ik wilde niet volwassen worden, ik luisterde naar niemand en kon absoluut niet tegen kritiek. Ik had altijd een weerwoord klaar. Ik heb moeite om bij m’n gevoel te komen en al helemaal om mijn emoties te uiten. Ik heb geleerd om te zien hoe ik anderen heb beschadigd en geprobeerd om relaties te herstellen waar ik dat kon. En ik probeer nu altijd eerlijk te zijn. Tegen anderen, maar vooral tegen mezelf.’

Dorine van Namen

Verslaving is een ziekte
De meeste wetenschappers en verslavingsdeskundigen zijn het met elkaar eens dat verslaving een ziekte is. Een  hersenziekte die iedereen kan treffen en niet te genezen valt met wilskracht alleen. De ziekte is chronisch en progressief. Dat wil zeggen dat de verslaving zonder behandeling erger wordt naarmate de tijd verstrijkt. Je kunt verslaafd raken aan middelen (alcohol, drugs, overmatig eten), maar ook aan gedragingen (seks, gokken).
Dopamine
Het beloningscentrum in onze hersenen wordt geprikkeld door een bepaald stofje in de hersenen. Dit stofje heet dopamine. In ons brein komt dopamine vrij  als we aangename of belonende dingen doen, zoals eten, drinken, sport of seks. De afgegeven dopamine wordt opgevangen door zogenaamde dopaminereceptoren en dat is het moment dat een lekker gevoel ontstaat. Nu kan een bepaald gen ervoor zorgen dat er minder dopaminereceptoren zijn. Het beloningscentrum functioneert dan minder goed waardoor iemand minder goed in staat is te genieten. Bij een minder goed functionerend beloningscentrum ‘kapen’ drugs het natuurlijke beloningssysteem door het veel sterker te prikkelen dan de lekkerste bonbon. Mensen met veel dopaminereceptoren vinden deze stimulatie al snel too much. Maar voor mensen met minder receptoren is overstimulatie juist fijn: ze raken in extase op een manier die ze normaal nooit meemaken. Hierdoor zijn zij vatbaarder voor verslaving. Deze genetische structuur is erfelijk bepaald. Door frequent gebruik van drugs neemt het aantal dopaminereceptoren af. Hierdoor zal meer gebruikt moeten worden om het oorspronkelijke effect nog te kunnen voelen. Zo kan langdurig gebruik blijvende veranderingen in het brein veroorzaken. Er zijn dus twee redenen waarom verslaafden minder dopaminereceptoren hebben: genetische aanleg en voortdurend gebruik. Onderzoek bij ratten laat zien dat ook stress het aantal dopaminereceptoren laat dalen. Verlaging van sociale status, door ontslag bijvoorbeeld, heeft hetzelfde effect.
Het geheugen  
Het positieve gevoel na gebruik wordt door de middenhersenen in het geheugen opgeslagen als zeer krachtige herinneringen die later een sterke trek of verlangen kunnen oproepen. Hierdoor ligt terugval in gebruik op de loer. Ook hierdoor veranderen de hersenen.
De neocortex
De neocortex vormt het rationele deel van de hersenen. Een deel van de cortex heeft tot taak de conflicten tussen verlangens (verlangen naar de roes) en rationele overwegingen (ik moet morgen naar school) in goede banen te leiden. De middenhersenen zullen willen toegeven aan dit verlangen. De neocortex, de nieuwe hersenen, zal dit willen voorkomen. Niet-verslaafden kunnen hun bevrediging uitstellen. Bij verslaafden moet dat glas, dat shot of die handeling nú en wel meteen. Dat wordt door de hersenen gestuurd. Bij verslaafden functioneert het stopsignaal van de neocortex minder goed.
Impulsiviteit en verslaving
Het verband tussen impulsiviteit en verslaving is al langer bekend. Maar: zijn verslaafden al van jongs af aan geneigd tot impulsiviteit of ontwikkelt de verslaving juist hun impulsiviteit en breekt die hun zelfbeheersing af? Het lijkt erop dat een al bestaande neiging tot impulsiviteit een mens verslavingsgevoelig maakt, waarna de verslaving die neiging alleen maar versterkt.
(Bronnen: Breinbeeld.org, Jellinek.nl, Trimbos.nl, Medischcontact.nl, Psychologie Magazine)

HULP
Behalve bij instellingen voor verslavingszorg, kun je ook terecht bij:
– www.agog.nl (stichting anonieme gokkers omgeving gokkers)
– www.aa-nederland.nl  (anonieme alcoholisten)
– www.na-holland.nl   (narcotics anonymous)
– www.ca-holland.org  (cocaine anonymous)
– www.anonieme-overeters.nl 
– www.al-anon.nl  (voor familie en vrienden van verslaafden)

Brijder Leefstijl biedt ondersteuning bij  risicovol alcohol- en druggebruik (cocaïne, cannabis, partydrugs, ghb) en bij problemen door gokken of gamen. Brijder Leefstijl richt zich op korte behandelingen. Na vier gesprekken wordt de behandeling geëvalueerd en zo nodig bijgesteld.

Youz (het jongerenmerk van Bouman) biedt advies en behandeling aan jongeren tot en met 23 jaar die vragen hebben of problemen ondervinden in de omgang met middelen of gok- of gamegedrag. Youz is er ook voor de ouders en/of opvoeders.