Onder die aanwezigen bevonden zich weinig studenten. Het is tentamenweek, dat zal meespelen. En het is ook zo dat degenen die op dit moment aan een hogeschool of universiteit studeren, de gevolgen van het leenstelsel zelf niet zullen gaan voelen. Ook dat zou een rol kunnen spelen. ‘Maar’, reageert een studente die er wél is desgevraagd: ‘Mijn kinderen zullen het wel voelen en daarom is het toch belangrijk dat ik mijn stem laat horen.’

Stelling: Studenten laten lenen, levert in de toekomst niet te voorziene problemen op.

‘Lenen voor je studie is de normaalste zaak van de wereld’, reageerde Mohammed Mohandis van de PvdA. ‘Een investering in jezelf, niet in een auto die alleen maar minder waard wordt. Door te studeren, kun je later meer gaan verdienen.’

‘Lenen is níet de normaalste zaak van de wereld’, reageerde Michel Rog (CDA). ‘We leven nog steeds met de gevolgen van een diepe schuldencrisis, moet daar een studiegeldcrisis bovenop komen? Bovendien wordt het moeilijker om na je studie een huis te kopen of een bedrijf te starten en zijn we bang dat er groepen in deze samenleving zijn die ervoor kiezen om niet meer te gaan studeren.’

Ook Harm Beertema van de PVV is tegen de invoering van het leenstelsel. ‘Een studielening aangaan schrikt mensen uit de lagere inkomensgroepen af. Ik ben nog steeds heel verbaasd dat de PvdA dit plan met zoveel passie verdedigt. Met de langstudeerboete hadden we een prachtig instrument in handen. Nog nooit studeerden zoveel studenten in versneld tempo af. Het is heel spijtig dat we die boete overboord hebben gegooid, dan hadden we helemaal niet hoeven praten over het leenstelsel.’

Pieter Duisenberg van de VVD is juist voorstander van het leenstelsel. ‘Waar hebben we het eigenlijk over? Voor een uitwonende student wordt de schuld maximaal 13.000 euro hoger, voor een thuiswonende student 5.000 euro. Bedragen die je over twintig jaar kan terugbetalen en die afhankelijk zijn van je inkomen. Is dit een ramp? Ik vind het een fundamenteel issue als je je toekomst dat niet waard vindt. Wat het onderwijs nodig heeft zijn investeringen. Het vuur moet terug in ons onderwijs en het leenstelsel maakt dat mogelijk.’

‘Er zijn grenzen aan wat je één generatie kunt opleggen’
‘Framing’, reageerde Rog. ‘De VVD heeft het over verhoging van de studieschuld met vijf- tot dertienduizend euro en die bedragen worden, ook hier vandaag weer, klakkeloos overgenomen. Terwijl ze niet kloppen. Nu al is de gemiddelde studieschuld van een hbo’er zo’n 10.000 euro aan het einde van zijn studie. Tel dáár die 5.000 tot 13.000 van de VVD bij op, plus het verlies van de OV-kaart, plus de rente en dan hebben we het over 20 tot 30.000 euro studieschuld per student. En als de rente gaat stijgen, wordt dat nog meer. En laten we ook niet vergeten dat er studies zijn waar de gemiddelde student zeven jaar over doet, niet vier. Daarbij komt dat deze generatie ook nog eens dertig procent minder pensioen opbouwt. Er zijn grenzen aan wat je één generatie kunt opleggen. Ik vind dat dit kabinet die grens overschrijdt.’

‘Welk signaal geef je af’, vraagt Ron Bormans, collegevoorzitter van de Hogeschool Rotterdam zich af. ‘Een verpleegkundige verdient 2.500 euro bruto per maand, een leerkracht in het basisonderwijs 3.000. We zijn een stelsel aan het ontwikkelen voor beroepen met een normaal salaris, niet voor grootverdieners. In het hoger onderwijs leiden we 600.000 mensen op. Moeten we die vanaf de eerste dag leren dat lenen normaal is? Ik vind van niet.’

Stelling: Door het leenstelsel zullen minder mensen kiezen voor (door)studeren.

‘Daar ben ik het niet mee eens’, reageert Mohandis. Voor jongeren die van de middelbare school afkomen, zal het geen verschil maken. We weten uit onderzoek dat 20 procent van de mbo’ers twijfelt of zij na het behalen van hun diploma nog een hbo-opleiding zullen gaan volgen. Maar ik herhaal mijn standpunt: die investering in jezelf verdien je terug.’ En ook Duisenberg van de VVD denkt dat er niet minder mensen zullen gaan studeren. ‘Ze zullen wel beter nadenken over hun keus, maar is dat niet precies wat we willen?’
‘Dit raakt me echt’, reageert Beertema van de PVV. ‘Voor gezinnen met een laag inkomen kan dit betekenen dat hun kinderen niet gaan studeren. Het emancipatoire effect van het hoger onderwijs gaat hiermee verloren.’

Een vertegenwoordiger van het Powerplatform (voor studenten met een beperking) is bang voor haar achterban. ‘Er zijn studenten met een beperking die het nu een jaartje proberen en een deel daarvan slaagt. Ik ben bang dat zij dat straks niet meer doen. Kwetsbare groepen worden door het leenstelsel het hardst geraakt.’

Het CDA deelt deze zorg. En ook Bormans. ‘Bij gezinnen tot en met modaal is de leen-aversie groter. Daar is nu al huiver om naar het hbo te gaan. Zeker in Rotterdam merken we dat. Het effect van het leenstelsel zal in Rotterdam dan ook het grootst zijn, terwijl we hoger opgeleiden hier heel hard nodig hebben.’

Thom de Graaf, voorzitter van de Vereniging Hogescholen, zag in zijn afsluitende woorden een lichtpuntje: zowel de voorstanders als tegenstanders van het stelsel vinden dat er extra geld naar het onderwijs moet; meer docenten, meer begeleiding. Hij spoorde de politici aan om de knoop door te hakken of het stelsel er nu komt of niet. ‘Je kunt mensen niet eindeloos in onzekerheid laten’, vond hij.

Zelf moet De Graaf uiteindelijk ook een politiek oordeel vellen over het leenstelsel, want hij zit voor D66 in de Eerste Kamer. Persoonlijk is hij tegen het leenstelsel. Maar hij zit voor D66 in de Eerste Kamer, zei hij na afloop van het debat tegen een verslaggever van het Hoger Onderwijs Persbureau, ‘en niet voor mijzelf of voor de hogescholen’. Hij zal zich neerleggen bij het fractiestandpunt en – mocht het zover komen – niet als enige tegen het afschaffen van de basisbeurs stemmen. ‘Het fractiestandpunt negeren kun je alleen doen in kwesties van leven en dood.’

Dorine van Namen

Bekijk hier de slideshow van Darice de Cuba: